Усе словы

варожы прыметнік

1. гл. вораг.

2. Вельмі непрыязны, поўны варожасці, нянавісці.

   • Варожыя адносіны.
   • В. погляд.

3. Непрыяцельскі.

   • В. тыл.

|| назоўнік: варожасць.

варона назоўнік | ніякі род

1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем.

   • Белая в. (пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым-н. сярод іншых).
   • Варон лічыць (пераноснае значэнне: быць разявакай).

2. пераноснае значэнне: Пра нерастаропнага, нехлямяжнага чалавека (размоўнае).

|| зборны назоўнік: вараннё.

• Наляцела в.

варонка² назоўнік | жаночы род | размоўнае

Маладая варона.

варонін прыметнік

Які належыць вароне.

• Вароніна гняздо.
• Вароніны яйкі.

вароніць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Быць нерастаропным, зяваць.

вароты назоўнік

1. Шырокі праезд у сцяне, плоце, які закрываецца створкамі або закладаецца жардзінамі, а таксама самі гэтьш створкі.

   • Зачыніць в.
   • Ад варот паварот (катэгарычная адмова; размоўнае).
   • Ні ў якія в. не лезе (пераноснае значэнне: пра што-н. недарэчнае, бяссэнсавае; размоўнае).

2. Два слупы з перакладзінай, якія з’яўляюцца месцам, куды заганяюць мяч або шайбу ў розных спартыўных гульнях.

   • Футбольныя в.

3. пераноснае значэнне: Пункт, праз які ажыццяўляюцца інтэнсіўныя сувязі з навакольным светам.

   • Марскія в.

4. Вузкі праход паміж скалам! (на моры, у гарах).

   • Карскія вароты.

5. Арка ў памяць якой-н. падзеі.

   • Трыумфальныя в.

|| памяншальная форма: варотцы.

|| прыметнік: варотны.

• Варотныя слупы.

варочацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Пераварочвацца з боку на бок.

   • Неспокойна в. ў сне.

2. Хіліцца, нахіляцца на бок.

   • Прытрымліваць, едучы, скрынку, каб яна не варочалася.

варочаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Пераварочваць з боку на бок, варушыць.

   • В. каменне.
   • В. сена.

2. Валіць на бок, перакульваць.

   • В. крэслы.

3. што, чым. Круціць вакол восі.

   • В. кола.

4. чым. Распараджацца, кіраваць (чым-н. вялікім, важным; размоўнае).

   • В. мільёнамі.
   • В. справамі.

варсаваць дзеяслоў | спецыяльны тэрмін | незакончанае трыванне

Рабіць варсістым, начэсваць ворс.

• В. сукно.

|| закончанае трыванне: наварсаваць.

|| назоўнік: варсаванне і варсоўка.

|| прыметнік: варсавальны.

варсінка назоўнік | жаночы род

1. Валасок ворсу.

2. Тонкі валасок на паверхні раслінных і жывёльных арганізмаў.

3. Мікраскапічны выраст на слізістай абалонцы тонкіх кішак, праз які ўсмоктваюцца пажыўныя рэчывы (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: варсінкавы.

варсіністы прыметнік

Пакрыты варсінкамі.

• Варсіністая абалонка.

варсісты прыметнік

Пакрыты ворсам, з густым ворсам.

• Варсістае сукно.

|| назоўнік: варсістасць.

варта² назоўнік | жаночы род

1. Група людзей, прызначаная ахоўваць каго-, што-н.

   • Паставіць варту.

2. Вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н.

   • Заступіць на варту.

3. Пункт вартавання, пост.

   • Паставіць на варту.

Фразеалагізмы:

• Быць на варце — ахоўваць, абараняць што-н.
• На варце чаго (быць або стаяць; высокае) — ахоўваючы і абараняючы што-н.
• На варту чаго (высокае) — на абарону.
• Узяць над варту — арыштаваць.

|| прыметнік: вартавы.

• Вартавыя пункты.
• Пад аховай вартавых (назоўнік).

вартаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Ахоўваць, сцерагчы каго-, што-н.

   • В. грамадскае дабро.

2. Падсцерагаць, чакаць паяўлення каго-, чаго-н.

   • В. ліс.

вартасць назоўнік | жаночы род

1. Каштоўнасць, цана грашовага знака.

   • Аблігацыя вартасцю ў дзесяць рублёў.

2. Кошт чаго-н. у грашовых адзінках.

   • Вызначыць в. рэчы.

3. Колькасць грамадска неабходнай працы, затрачанай на вытворчасць тавару і ўвасобленай у гэтым тавары (спецыяльны тэрмін).

   • Прыбавачная в.
   • Спажывецкая в.
   • Меновая в.
   • Закон вартасці.

|| прыметнік: вартасны.

• Вартасныя паказчыкі.

вартаўнік назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які ахоўвае, вартуе што-н.

• Начны в.

|| жаночы род: вартаўніца.

|| прыметнік: вартаўніцкі.

вартаўнічы прыметнік

Прызначаны для вартаўніка.

• Вартаўнічая будка.

варты прыметнік

Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.

• В. ўвагі.
• В. похвалы.
• Вопыт, варты пераймання.

Фразеалагізмы:

• Адзін другога варты (размоўнае) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.
• Гроша ломанага не варты (размоўнае) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.
• Не варты выедзенага яйца (размоўнае) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.
• Нікуды не варты (размоўнае) — вельмі дрэнны.

варушыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Ледзь прыкметна рухацца.

   • Ледзь варушылася лісце.

2. Кішэць, знаходзіцца ў хаатычным руху (пра вялікую колькасць каго-н.).

   • Каля пня варушыліся мурашкі.

3. пераноснае значэнне: Займацца чым-н., актыўна дзейнічаць (размоўнае).

   • Каб усё паспяваць зрабіць, трэба добра в.

4. пераноснае значэнне Праяўляцца, прабуджацца (размоўнае).

   • Думкі пачынаюць в.

5. варушы(це)ся. Ужыв. пры пабуджэнні да дзеяння (размоўнае).

   • Но-о, гняды, варушыся!

|| закончанае трыванне: наварушыцца.

|| аднакратны дзеяслоў: варухнуцца, зварухнуцца і паварухнуцца.

|| назоўнік: варушэнне.

варушыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Дакранаючыся да чаго-н., прыводзіць у рух.

   • Вецер варушыць траву.

2. чым. Рухаць павольна, злёгку.

   • В. губамі.
   • В. мазгамі (пераноснае значэнне: разважаць, думаць; размоўнае жартаўлівае).

3. Злёгку разграбаць, пераварочваць.

   • В. сена.

|| закончанае трыванне: разварушыць і паварушыць.

|| аднакратны дзеяслоў: варухнуць, зварухнуць і паварухнуць.

• Вухам не варухнуць (пераноснае значэнне: не звярнуць ніякай увагі на чые-н. словы, дзеянні і пад. і размоўнае).

|| назоўнік: варушэнне.

варштат назоўнік | мужчынскі род

1. Спецыяльна абсталяваны стол для ручной сталярнай, слясарнай і інш. работы.

   • Слясарны в.

2. Стан для красён (размоўнае).

|| прыметнік: варштатны.

варыва назоўнік | ніякі род | размоўнае

Вараная рэдкая страва.

варыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Гатавацца кіпячэннем на агні.

   • Булён варыцца.
   • Бульба варыцца.
   • В. у сваім (уласным) саку (пераноснае значэнне: жыць або працаваць, не падгрымліваючы сувязі з іншымі, не выкарыстоўваючы іх вопыту).

2. Падвяргацца апрацоўцы шляхам кіпячэння, плаўлення.

   • Клей варыцца.
   • Сталь варыцца.

|| закончанае трыванне: зварыцца.

варыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Гатаваць страву, пітво кіпячэннем на агні.

   • В. бульбу.
   • В. абед.

2. Вырабляць што-н. шляхам кіпячэння, плаўлення і пад.

   • В. мыла.
   • В. шкло.

3. Рабіць зварку металічных прадметаў і іх частак.

   • В. сталь.

Фразеалагізм:

• Галава варыць у каго (размоўнае) — пра кемлівага, разумнага чалавека.

|| закончанае трыванне: зварыць.

|| назоўнік: варка і варэнне.

|| прыметнік: варачны.

• В. цэх.

варыянт назоўнік | мужчынскі род

1. Відазмяненне, разнавіднасць.

   • Праект у двух варыянтах.
   • Дэбютны в. (у шахматах).

2. Розначытанне ў тэксце.

   • Выданне твораў Пушкнна з варыянтамі.

варыяцыя назоўнік | жаночы род

1. Варыянт (у 1 знач. і кніжнае).

2. Відазмяненне музыкальнай тэмы (у 2 знач.).

   • Тэма з варыяцыямі.

|| прыметнік: варыяцыйны.

• Варыяцыйнае вылічэнне (адна з галін матэматычнага аналізу).

варэнне назоўнік | ніякі род

Ягады, фрукты, звараныя з цукрам, мёдам.

• Яблычнае в.

варэнікі назоўнік | мужчынскі род

Від вараных піражкоў, начыненых ягадамі, тварагом.

• В. з вішнямі.

вар’етэ назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

Эстрадны тэатр лёгкага жанру.

вар’явацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Знаходзіцца ў стане крайняга ўзбуджэння, росці, раз’юшанасці.

|| закончанае трыванне: узвар’явацца і развар’явацца.

вар’яваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Раздражняць, злаваць, даводзіць да шаленства.

|| закончанае трыванне: узвар’яваць.

вар’ят назоўнік | мужчынскі род

1. Псіхічна хворы чалавек.

2. Пра таго, хто дзейнічае безразважна; шалёны (лаянкавае).

|| жаночы род: вар’ятка.

вар’яцкі прыметнік

1. Уласцівы вар’яту, такі, як у вар’ята.

   • В. смех.
   • Вар’яцкія вочы.

2. Прызначаны для вар’ята (размоўнае).

   • В. дом.

3. Крайне безразважлівы, дзікі.

   • Вар’яцкія ідэі, планы.

4. пераноснае значэнне: Які характарызуецца крайняй ступенню праяўлення (па сіле, велічыні, напружанасці; размоўнае).

   • Вар’яцкая сіла.

вар’яцтва назоўнік | ніякі род

1. Страта розуму, стан псіхічнага расстройства.

2. Безразважнасць, неразумны ўчынак.

   • Дайсці да такого вар’яцтва.

вар’іравацца дзеяслоў | кніжнае | незакончанае трыванне

Відазмяняцца, перайначвацца.

вар’іраваць дзеяслоў | кніжнае | незакончанае трыванне

Відазмяняць, даваць новыя варыянты, перайначваць.

• В. апавяданне.

васал назоўнік | мужчынскі род

1. Сярэдневяковы землеўладальнік-феадал, які залежаў ад сюзерэна.

2. пераноснае значэнне: Пра падпарадкаваную або залежную асобу ці дзяржаву.

|| прыметнік: васальны.

васемнаццаць лічэбнік

Лік, лічба і колькасць 18.

|| парадкавы лічэбнік: васемнаццаты.

• В. год.

васкаваны прыметнік

Нацёрты або насычаны воскам.

• Васкаваная папера.

васкаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Націраць або насычаць воскам, вашчыць.

• В. ніткі.

|| закончанае трыванне: наваскаваць.

васковы прыметнік

1. гл. воск.

2. Колерам падобны на воск; жаўтлявы.

   • В. твар.
   • Васковая спеласць — спеласць, якая папярэднічае поўнаму паспяванню зерня.

васкоўка назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Васкаваная папера для чарцяжоў, адбіткаў з рататара і пад.

васпаваты прыметнік

Які мае сляды воспы, рабы.

• В. твар.

васпан назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Форма ветлівага звароту да мужчыны ў шляхечым асяроддзі; ваша міласць.

|| жаночы род: васпані.

вастраверхі прыметнік

З вострым верхам.

• Вастраверхая вежа.

вастравокі прыметнік

Які добра бачыць, з вострым зрокам.

вастрагубцы назоўнік

Вострыя шчыпцы для перацінання дроту, цвікоў; кусачкі.

вастраліст назоўнік | мужчынскі род

Невялікае дрэва сямейства падубавых з калючымі вечназялёнымі лістамі і цёмна-чырвонымі ягадамі.

вастраносы прыметнік

З вострым вузкім носам (пра жывых істот і прадметы).

• В. хлапчук.
• Вастраносыя чаравікі.

вастрасловіць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Гаварыць дасціпна, трапна.