Усе словы

аславіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абняславіць.

|| незакончанае трыванне: аслаўляць.

аслеплы прыметнік

Які аслеп, стаў сляпым.

аслупаваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Абазначыць слупамі, паставіць слупы.

• А. участак.

|| незакончанае трыванне: аслупоўваць.

аслупянелы прыметнік | размоўнае

Які аслупянеў ад здзіўлення, нечаканасці і пад.

• Чалавек стаяў як а.

|| назоўнік: аслупянеласць.

аслухацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Недачуць, не разабраць, што сказана.

   • Ці не аслухаўся я?

2. Уважліва ўслухацца.

   • Чалавек аслухаўся і перастаў баяцца.

|| незакончанае трыванне: аслухвацца.

аслухаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абслухаць.

• Урач уважліва аслухаў хворага.

|| незакончанае трыванне: аслухваць.

асляня (аслянё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня асла.

асляпляльны прыметнік

1. Вельмі яркі.

   • Асляпляльнае сонца.

2. пераноснае значэнне: Які робіць моцнае ўражанне (звычайна аб прыгожай знешнасці).

   • Асляпляльная прыгажосць.

|| назоўнік: асляпляльнасць.

асляпіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць сляпым.

2. Часова прытупіць зрок святлом.

   • Яркае сонца асляпіла мяне.
   • Прыгажосць асляпіла нас (пераноснае значэнне).

3. пераноснае значэнне Пазбавіць здольнасці спакойна разважаць, дзейнічаць, разумець што-н.

   • Злосць асляпіла яго.

|| незакончанае трыванне: асляпляць.

|| назоўнік: асляпленне.

аслізлы прыметнік

Пакрыты сліззю, граззю; слізкі, коўзкі.

• Аслізлая шапачка грыба.
• Аслізлая дарога.

аслізнуць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пакрыцца сліззю; стаць коўзкім.

• Дарога аслізла.

асліца назоўнік | жаночы род

Самка асла.

асмакаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абсмакаваць.

асмалак назоўнік | мужчынскі род

Кавалак абвугленага, абсмаленага дрэва, галавешка.

|| прыметнік: асмалкавы.

асмаліцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Абгарэць крыху, апаліць сабе скуру, валасы, адзенне і пад.

• А. каля агню.

|| незакончанае трыванне: асмальвацца.

асмеліцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Адважыцца што-н. зрабіць, сказаць і пад.

• А. на рашучы ўчынак.
• А. сказаць.

|| незакончанае трыванне: асмельвацца.

асмуглы прыметнік

1. Тое, што і смуглы; загарэлы.

   • А. твар.
   • Асмуглыя рукі.

2. Тое, што і асмужаны (у 1 знач.).

   • А. лес.
   • Асмуглае неба.

|| назоўнік: асмугласць.

асмужаны прыметнік

1. Туманны, імглісты; пакрыты смугой.

   • Асмужаныя далі.

2. Абпалены сонцам; абветраны, загарэлы.

   • А. твар.

асмужыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зацягнуць, пакрыць смугою, туманам і пад.

   • Дым пажару асмужыў неба.

2. Абветрыць, абпаліць сонцам.

   • Асмужыў вецер рукі, твар.

асмяглы прыметнік

Сухі, перасохлы; які страціў вільготнасць.

• Асмяглая зямля.
• Асмяглыя вусны.

|| назоўнік: асмягласць.

асмягнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Перасохнуць, страціць вільготнасць; прывянуць ад гарачыні (аб раслінах).

• А. на сонцы.
• Вусны асмяглі ад смагі.

асмялелы прыметнік

Які стаў смелым, набраўся смеласці, адвагі.

асмяяць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абсмяяць.

|| незакончанае трыванне: асмейваць.

|| назоўнік: асмяянне.

аснавацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і заснавацца (у 1 знач.).

|| незакончанае трыванне: асноўвацца.

аснаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць аснову тканіны.

2. Закласці, паставіць, пачаць будаваць што-н.

   • А. хату.

3. пераноснае значэнне: Тое, што і заснаваць? (у 2 знач.).

|| незакончанае трыванне: асноўваць.

аснастка назоўнік | жаночы род

1. гл. аснасціць.

2. Снасці, прылады, якімі абсталявана судна, такелаж.

   • Карабельная а.

3. Тое, што і аснашчэнне (спецыяльны тэрмін).

   • А. станкоў.

аснасціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Абсталяваць снасцямі.

   • А. судна.

2. пераноснае значэнне: Забяспечыць усімі неабходнымі тэхнічнымі сродкамі.

   • А. народную гаспадарку.

|| незакончанае трыванне: аснашчаць і аснашчваць.

|| назоўнік: аснашчэнне і аснастка.

аснашчанасць назоўнік | жаночы род

Наяўнасць аснашчэння.

• Тэхнічная а. арміі.

аснашчэнне назоўнік | ніякі род

Сукупнасць сродкаў, якімі што-н. аснашчана.

• А. рыбалоўнага судна.

аснова назоўнік | жаночы род

1. Апорная частка прадмета, каркас, на якім трымаюцца астатнія часткі.

   • А. машыны.

2. Ніжняя частка якога-н. прадмета або збудавання, падмурак.

   • Бетонная а.

3. пераноснае значэнне: Пачатак, узор, тое галоўнае, на чым будуецца што-н., што з’яўляецца сутнасцю чаго-н.

   • Эканамічная а. сацыяльнага ладу.

4. множны лік: Зыходныя, галоўныя палажэнні якой-н. навукі, тэорыі і пад.

   • Асновы агратэхнікі.
   • Эстэтычныя асновы паэзіі.

5. Падоўжныя ніткі ў тканіне.

   • А. палатна.

6. У граматыцы: уся частка слова да канчатка.

   • А. слова.

На аснове чаго — зыходзячы з чагон., на падставе чаго-н.

Ляжаць (быць) на аснове чаго — быць асноўным у чым-н.

Класці (пакласці) у аснову што, браць за аснову што — браць (узяць) у якасці галоўнага, асноўнага.

|| прыметнік: асноўны.

асноватворны прыметнік

Які ляжыць у аснове, бярэцца за аснову чаго-н., галоўны.

• Асноватворныя навуковыя працы.

асноўны прыметнік

Найбольш важны, галоўны.

• А. закон (канстытуцыя).
• Асноўная работа.
• У асноўным — у галоўным, у агульных рысах.

асоба назоўнік | жаночы род

1. Асобны чалавек у грамадстве, індывідуум.

   • Роля асобы ў гісторыі.
   • Давераная а.
   • Дзеючая а. (персанаж у тэатры).

2. Чалавек, які трымае сябе важна, ганарліва; персона.

   • Дзядзька наш — а.!

3. Сукупнасць уласцівасцей пэўнага чалавека, яго характару, паводзін і пад.

   • Усебаковае развіццё асобы.

4. Часцей пра жанчыну, калі не хочуць называць яе імя.

   • Званіла адна а.

5. Граматычная катэгорыя, якая паказвае аднесенасць да таго, хто гаворыць (першая асоба), з кім гаворыць (другая асоба) ці да таго, хто не з’яўляецца ні тым, хто гаворыць, ні субяседнікам (ці да неадушаўлёнага прадмета) (трэцяя асоба).

   • Асобы дзеяслова.

Зацікаўленая асоба — асоба, якая мае інтэрас да якой-н. справы.

Службовая асоба — асоба, якая займае пасаду ў дзяржаўнай установе.

|| прыметнік: асабовы.

• А. займеннік.

асобны прыметнік

1. Адасоблены, самастойны.

   • Асобнае памяшканне.
   • Ён жыве асобна (прыслоўе) ад бацькоў.

2. Некаторы, адзінкавы.

   • Асобныя заўвагі.

асобы прыметнік

1. Які мае спецыяльныя функцыі, спецыяльнае прызначэнне.

   • А. аддзел.
   • Асобае даручэнне.

2. Адметны, не падобны да іншых, асаблівы.

   • Асобая думка.

асобіна назоўнік | жаночы род | кніжнае

Асобны арганізм, які існуе самастойна; індывідуум.

• А. мужчынскага полу.
• Разнастайнасць асобін расліннага свету.

асот назоўнік | мужчынскі род

Калючая расліна, пустазелле.

|| прыметнік: асотавы.

аспект назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

Пункт погляду, з якога разглядаюцца прадметы, паняцці, з’явы.

|| прыметнік: аспектны.

аспрэчваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. аспрэчыць.

2. Імкнуцца дасягнуць чаго-н. шляхам спаборніцтва.

   • А. першае месца па футболу.

аспрэчыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Аб’явіць спрэчным, выказаць сваю нязгоду з чым-н.

• А. выказванне дакладчыка.

|| незакончанае трыванне: аспрэчваць.

аспід назоўнік | мужчынскі род

1. Род ядавітай змяі.

2. Злы, каварны чалавек (лаянкавае).

аспідны прыметнік

Аспідная дошка — дошка са слаістага мінералу чорнага колеру, на якой пішуць грыфелем.

аспірант назоўнік | мужчынскі род

Той, хто рыхтуецца да навуковай дзейнасці пры вышэйшай навучальнай або навуковай установе.

|| жаночы род: аспірантка.

|| прыметнік: аспіранцкі.

аспірантура назоўнік | жаночы род

Сістэма падрыхтоўкі кадраў для вышэйшых навучальных і навукова-даследчых устаноў.

• Скончыць аспірантуру.

аспірын назоўнік | мужчынскі род

Лякарства, якое суцішае боль і паніжае тэмпературу.

асталоп назоўнік | мужчынскі род | размоўнае | лаянкавае

Дурань, балван, боўдзіла.

асталявацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пасяліцца, трывала ўладкавацца, абжыцца дзе-н.

• А. на новым месцы.

|| незакончанае трыванне: асталёўвацца.

астанкі назоўнік | высокае

Цела нябожчыка або тое, што засталося ад яго цела; прах.

астатак назоўнік | мужчынскі род

1. Частка чаго-н., якая засталася як лішак; рэшта.

   • А. матэрыі.
   • Астаткі абеду.

2. множны лік: Тое, што яшчэ збераглося, уцалела.

   • Расло некалькі бяроз — астаткі даўнейшых прысад.

3. множны лік: Адходы якога-н. вытворчага працэсу.

   • Нафтавыя астаткі.

4. Апошняя частка, астача чаго-н.

   • А. жыцця.
   • Да (без) астатку — поўнасцю, цалкам.

|| прыметнік: астаткавы.

астатні прыметнік

Які яшчэ астаўся ў наяўнасці звыш дадзенага; іншы, апошні.

• Узяць астатнія рэчы.
• Хутка падышлі і астатнія (назоўнік).
• З астатніх сіл стараўся.