Усе словы

арыстакрат назоўнік | мужчынскі род

Асоба, якая належыць да арыстакратыі (у 1 знач.).

|| жаночы род: арыстакратка.

|| прыметнік: арыстакрацкі.

арыстакратызм назоўнік | мужчынскі род

Манера паводзін, знешняя вытанчанасць, характэрныя арыстакратам.

|| прыметнік: арыстакратычны.

• А. выгляд.
• Арыстакратычныя манеры.

арыстакратычны прыметнік

1. гл. арыстакратыя і арыстакратызм.

2. Прасякнуты арыстакратызмам, уласцівы арыстакрату, вытанчаны.

|| назоўнік: арыстакратычнасць.

арыстакратыя назоўнік | жаночы род

1. Вышэйшы радавіты слой дваранства, радавая знаць.

2. пераноснае значэнне: Прывілеяваная частка грамадства або сацыяльнай групы.

   • Фінансавая а.

|| прыметнік: арыстакратычны.

арытмія назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Парушэнне сардэчнага рытму, перабоі.

|| прыметнік: арытмічны.

арыфметыка назоўнік | жаночы род

1. Раздзел матэматыкі, які вывучае прасцейшыя ўласцівасці лікаў, выражаных лічбамі, дзеянні, што робяцца з імі.

2. пераноснае значэнне: Тое, што і падлік (у 2 знач. і размоўнае).

   • Такая атрымліваецца а.

|| прыметнік: арыфметычны.

арыфмометр назоўнік | мужчынскі род

Настольная лічыльная машына для механічнага выканання арыфметычных дзеянняў.

арышт назоўнік | мужчынскі род

1. Узяцце пад варту, пазбаўленне волі.

   • Пазбегнуць арышту.

2. Забарона судовымі органамі распараджацца чым-н.

   • Накласці а. на маёмасць.

|| прыметнік: арыштны.

• Арыштнае памяшканне.

арыштаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пазбавіць каго-н. волі з узяццем пад варту або накласці арышт на што-н.

|| незакончанае трыванне: арыштоўваць.

арыштант назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Чалавек, які знаходзіцца пад арыштам.

|| жаночы род: арыштантка.

|| прыметнік: арыштанцкі.

арыя назоўнік | жаночы род

Партыя для аднаго голасу (пераважна ў оперы, аперэце) або для аднаго інструмента, а таксама самастойная вакальная ці інструментальная п’еса.

арыёза назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

Невялікая арыя, якая чаргуецца з рэчытатывам.

|| прыметнік: арыёзны.

арэал назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

1. Частка зямной або воднай паверхні, у межах якой сустракаецца той або іншы від (род, сямейства і пад.) жывёльнага ці расліннага свету.

2. Тэрыторыя пашырэння якіх-н. з’яў, выкапнёвых багаццяў і г.д.

   • А. дысімілятыўнага акання.

|| прыметнік: арэальны.

арэапаг назоўнік | мужчынскі род | кніжнае | іранічны сэнс

Сход аўтарытэтных асоб (першапачаткова назва вярхоўнага суда ў старажытных Афінах).

• Вучоны а.

арэлі назоўнік

Устройства, на якім гушкаюцца для забавы; гушкалка, калыханка.

|| прыметнік: арэльны.

арэна назоўнік | жаночы род

1. Вялікая круглая пляцоўка пасярэдзіне цырка, на якой выступаюць артысты.

2. пераноснае значэнне: Галіна, ніва дзейнасці (кніжнае).

   • Дзейнасць на міжнароднай арэне.
   • Літаратурная а.

|| прыметнік: арэнны.

арэнда назоўнік | жаночы род

1. Наём памяшкання, зямельнага ўчастка і пад. ў часовае карыстанне.

   • Здаць у арэнду.

2. Плата за такі наём.

   • Плаціць арэнду.

|| прыметнік: арэндны.

арэол назоўнік | мужчынскі род

1. Светлавы круг, ззянне вакол ярка асветленага прадмета, а таксама на фатаграфіі такога прадмета (спецыяльны тэрмін).

2. пераноснае значэнне: Гонар, пашана вакол каго-н. (высокае).

   • Быць у арэоле славы.

арэометр назоўнік | мужчынскі род

Прыбор, пры дапамозе якога вызначаецца шчыльнасць вадкасці, а таксама канцэнтрацыі рэчываў у растворах.

арэх назоўнік | мужчынскі род

1. Плод некаторых дрэў, кустоў з ядомым ядром у цвёрдай абалонцы, шкарлупіне.

   • Кедравыя арэхі.
   • Какосавы а.
   • Смачны жабе а., ды зубоў бог не даў (прыказка).
   • Зарабіць на арэхі (пераноснае значэнне: пра вымову, пакаранне).

2. Дрэва, куст, якія даюць такія плады, а таксама цвёрдая драўніна, што ідзе на сталярныя вырабы.

   • Мэбля з арэху.
   • Пад арэх вырабіць (размоўнае) — зрабіць што-н. вельмі добра.

|| памяншальная форма: арэшак.

|| прыметнік: арэхавы.

• А. стол.
• А. торт (з арэхамі).

арэчавіцца дзеяслоў | кніжнае | закончанае трыванне

Выразіцца ў чым-н. матэрыяльным, рэчавым.

• Лічбы арэчавіліся ў прадукцыі.

|| незакончанае трыванне: арэчаўлівацца.

|| назоўнік: арэчаўленне.

арэчавіць дзеяслоў | кніжнае | закончанае трыванне

Выразіць у чым-н. матэрыяльным.

|| незакончанае трыванне: арэчаўліваць.

|| назоўнік: арэчаўленне.

арэшнік назоўнік | мужчынскі род

Кусты з ядомымі пладамі-арэхамі, а таксама зараснік такіх раслін.

• Разросся а. на паляне.

|| прыметнік: арэшнікавы.

арэшына назоўнік | жаночы род

1. Лісцевае дрэва, на якім растуць лясныя арэхі; ляшчына.

2. адзіночны лік: Драўніна гэтай расліны.

   • Вырабы з арэшыны.

ар’ергард назоўнік | мужчынскі род

Частка войска (або флоту), якая знаходзіцца ззаду галоўных сіл пры паходзе і забяспечвае надзейнасць тылу.

|| прыметнік: ар’ергардны.

ас назоўнік | мужчынскі род

Выдатны лётчык, майстар паветранага бою.

• Лётчыкі-асы.
• Ас у сваёй справе (пераноснае значэнне: вялікі майстар сваёй справы).

аса назоўнік | жаночы род

Перапончатакрылае насякомае з джалам.

• Асой у вочы кідацца.

|| прыметнік: асіны.

• Асінае гняздо (таксама пераноснае значэнне: пра зборышча шкодных людзей, ворагаў і пад.).

асаблівасць назоўнік | жаночы род

Характэрная прымета, адметная якасць, уласцівасць каго-, чаго-н.

• А. дзіцячага характару.
• Асаблівасці правапісу беларускай мовы.

асаблівы прыметнік

Адметны, не такі, як усе; больш значны, чым звычайна.

• Асаблівае старанне.

асабняк назоўнік | мужчынскі род

Добраўпарадкаваны дом гарадскога тыпу, прызначаны для адной сям’і.

асабовы прыметнік

1. гл. асоба.

2. Які мае адносіны да пэўнай асобы, пэўных асоб.

   • А. рахунак (рахунак у банку, адкрыты на імя пэўнай асобы).
   • Асабовая справа (папка з дакументамі якой-н. асобы, што працуе ў пэўнай установе).
   • А. склад, састаў (рабочыя, служачыя якой-н. установы, вайсковай часці і пад.).

асабісты прыметнік

1. Які належыць, уласцівы якой-н. асобе, прызначаны для абслугі якой-н. асобы. Асабістая бібліятэка.

   • Асабістая думка.

2. Які датычыцца якой-н. асобы, закранае яе інтарэсы, накіраваны на якую-н. асобу, звязаны з прыватным, сямейным жыццём.

   • Асабістая крыўда.
   • Асабістае шчасце.
   • Спалучэнне асабістага (назоўнік) з грамадскім.

3. Які ажыццяўляецца якой-н. асобай, зыходзіць ад якой-н. асобы.

   • А. прыклад.
   • Асабістая ініцыятыва.

асавелы прыметнік | размоўнае

Напаўсонны, расслаблены, напаўпрытомны.

• Асавелыя вочы.

|| назоўнік: асавеласць.

асавець дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Стаць санлівым, расслабленым.

асавік назоўнік | мужчынскі род | абласное

Падасінавік.

• Кош асавікоў.

асада² назоўнік | жаночы род

1. гл. асадзіць .

2. Дзяржанне ў прыладах працы, інструментах.

   • А. малатка.
   • А. сякеры.

3. Рамка.

   • Карціна ў дарагой асадзе.

асадак назоўнік | мужчынскі род

1. Дробныя цвёрдыя часцінкі, якія знаходзяцца ў вадкасці і пасля адстойвання асядаюць на дно і сценкі пасудзіны.

   • А. у растворы.

2. пераноснае значэнне: Цяжкае пачуццё пасля чаго-н.

   • Непрыемны а. на душы.

|| прыметнік: асадкавы.

асадзіць³ дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Акружыць умацаваны пункт войскам.

   • А. крэпасць.
   • А. горад.

2. пераноснае значэнне: Прыстаць з просьбамі; абступіць, дамагаючыся чаго-н. (размоўнае).

|| незакончанае трыванне: асаджваць.

асадка назоўнік | жаночы род

1. Паступовае апусканне, асяданне (збудавання, грунту і пад.).

   • А. снегу.
   • А. дома.

2. Глыбіня апускання судна ў ваду (спецыяльны тэрмін).

   • Глыбокая а.

3. Тое, што і асада2 (у 2 і 3 знач.).

   • Нож з дарагой асадкай.
   • Партрэт у новай асадцы.

асадкавы прыметнік

1. гл. асадак.

2. Які ўтварыўся шляхам асядання мінеральных і арганічных рэчываў на дне вадаёмаў.

• Асадкавыя горныя пароды.

асака назоўнік | жаночы род

Шматгадовая балотная трава з цвёрдым, доўгім, вузкім лісцем.

|| прыметнік: асаковы.

• Сямейства асаковых (назоўнік).

асалавелы прыметнік

Тое, што і асавелы.

|| назоўнік: асалавеласць.

асалода назоўнік | жаночы род

Вышэйшая ступень задавальнення.

• Слухаў з асалодай песню.

асамблея назоўнік | жаночы род

1. Агульны сход якой-н. міжнароднай арганізацыі.

   • Генеральная А.
   • Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

2. У эпоху Пятра І: баль, вечар з забавамі.

|| прыметнік: асамблейны.

асананс назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

Тое, што і сугучнасць.

|| прыметнік: асанансны.

• Асанансныя рыфмы.

асанна назоўнік | жаночы род | устарэлае

Узнёслае ўслаўленне (першапачаткова: хвалебны выгук у малітве). Спяваць асанну (узносіць, усхваляць каго-н. і кніжнае).

асартымент назоўнік | мужчынскі род

Падбор якіх-н. прадметаў, наяўнасць розных тавараў, іх гатункаў.

• Багаты а. адзення.

|| прыметнік: асартыментны.

асарці назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

Спецыяльна падабраная сумесь чаго-н., набор.

• Шакаладнае а.

асатанелы прыметнік | размоўнае

Які асатанеў, азвярэлы.

• А. вораг.

|| назоўнік: асатанеласць.

асацыятыўны прыметнік

Які ўстанаўліваецца па асацыяцыі (у 2 знач.).

• А. працэс.

|| назоўнік: асацыятыўнасць.