Усе словы

кадры назоўнік

1. Пастаянны састаў воінскіх часцей рэгулярнай арміі.

2. Асноўны састаў работнікаў якой-н. галіны дзейнасці, прадпрыемства, установы і пад.

   • Сельскагаспадарчыя кадры.
   • Аддзел кадраў.

|| прыметнік: кадравы.

• К састаў войск.
• К. рабочы.

кадрыля назоўнік | жаночы род

Танец з шасці фігур з цотным лікам пар, а таксама музыка да гэтага танца.

|| прыметнік: кадрыльны.

кадук назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Злы дух, д’ябал.

• Кадук з ім (з ёй) (размоўнае) — хай сабе будзе і так.
• Кадук яго (цябе, яе, вас, іх) ведае (размоўнае) — нічога невядома пра каго-, што-н.

кадушка назоўнік | жаночы род

Невялікая кадзь.

|| прыметнік: кадушачны.

кадык назоўнік | мужчынскі род

Невялікі выступ на горле ў мужчын — выпнутая храстковая частка гартані.

|| прыметнік: кадычны.

кадыфікаваць дзеяслоў | спецыяльны тэрмін | закончанае і незакончанае трыванне

Класіфікуючы, звесці (зводзіць) у кодэкс (у 1 знач.).

• К. законы.

|| назоўнік: кадыфікацыя.

|| прыметнік: кадыфікацыйны.

кадэт² назоўнік | мужчынскі род

Член канстытуцыйна-дэмакратычнай партыі ў дарэвалюцыйнай Расіі.

|| прыметнік: кадэцкі.

кажан назоўнік | мужчынскі род

Лятучая мыш.

• Нячутна носяцца кажаны.

|| прыметнік: кажанны.

кажурына назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Мех аўчыны.

   • Вывернуцца кажурынаю наверх.

2. Кусок аўчыны.

кажух назоўнік | мужчынскі род

1. Доўгая верхняя вопратка з вырабленых аўчын.

   • Пашыць к. з аўчын.

2. Чахол, футляр з жалеза, цэглы, дрэва і пад. для ізаляцыі або засцярогі збудаванняў, механізмаў ці іх частак (спецыяльны тэрмін).

|| памяншальная форма: кажушок.

|| прыметнік: кажушны.

каза назоўнік | жаночы род

1. Прыручаны від казлоў (у 1 знач.) з доўгай прамой шэрсцю.

   • К. з казлянятамі.

2. Самка казла.

   • Даіць казу.

3. Заплечныя насілкі для пераносу цэглы на будоўлі (устарэлае).

4. Двухметровая драўляная мерка ў форме разнятага цыркуля для абмервання зямельных участкаў (размоўнае).

5. Даўнейшы беларускі калядны абрад.

|| памяншальная форма: козачка.

|| прыметнік: казіны.

казадой назоўнік | мужчынскі род

Начная птушка з шырокай плоскай галавой.

казак² назоўнік | мужчынскі род

Танец казачок.

казакін назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Мужчынскае верхняе адзенне на апліках, са зборкамі ззаду.

|| прыметнік: казакінны.

казанне назоўнік | ніякі род

1. гл. казаць.

2. Прамова рэлігійна-павучальнага характару, пропаведзь; казань.

казань назоўнік | жаночы род

Тое, што і казанне (у 2 знач.).

казарка назоўнік | жаночы род

Паўночная птушка сямейства качыных.

• Чорная к.
• Канадская к.

казарма назоўнік | жаночы род

1. Спецыяльнае памяшканне для размяшчэння вайсковых часцей.

2. У дарэвалюцыйнай Расіі: інтэрнат для рабочых.

|| прыметнік: казарменны.

• Казарменнае становішча (пастаяннае знаходжанне ў воінскай часці або на прадпрыемстве людзей, пераведзеных на ваеннае становішча).

казахі назоўнік | мужчынскі род

Народ цюркскай моўнай групы, які складае асноўнае насельніцтва Казахстана.

|| жаночы род: казашка.

|| прыметнік: казахскі.

казацтва назоўнік | ніякі род | зборны назоўнік

Казакі.

казацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Гаварыцца, расказвацца.

• Скора казка кажацца, ды не скора справа робіцца (прыказка).

казаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. што, без дапаўнення. і са злучнік «што». Выказваць у вуснай форме думкі, меркаванні, гаварыць.

   • К. праўду.
   • Ён кажа, што гэта няпраўда.

2. Абавязваць, загадваць.

   • Так кажа мой абавязак.
   • Так кажа мне маё сумленне.

3. безасабовая форма: (у форме 3 ас. множны лік:). Ходзяць чуткі, гавораць.

   • Кажуць, што зіма будзе марозная.

|| назоўнік: казанне.

казачка назоўнік | жаночы род

Жонка або дачка казака.

казачны прыметнік

1. гл. казка.

2. пераноснае значэнне: Незвычайны, дзівосны, цудоўны, небывалы.

   • К. куточак.
   • Казачная цана.

|| назоўнік: казачнасць.

казачнік назоўнік | мужчынскі род

Складальнік або расказчык казак (у 1 знач.).

|| жаночы род: казачніца.

казачок² назоўнік | мужчынскі род

Народны танец з паступова нарастаючым рытмам, а таксама музыка да гэтага танца.

казеліць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Казеліць зрэнкі (вочы) — скасавурыўшыся, пільна ўглядацца ў каго-, што-н.

каземат назоўнік | мужчынскі род

1. Абарончае збудаванне для ўкрыцця ад бомб і снарадаў праціўніка, захоўвання баепрыпасаў і пад., раней — браніраванае памяшканне на караблях (спецыяльны тэрмін).

2. Адзіночная камера ў крэпасці, турме для трымання зняволеных.

|| прыметнік: казематны.

казеін назоўнік | мужчынскі род

Бялковае клейкае рэчыва, якое ўтвараецца пры стварожванні малака.

|| прыметнік: казеінавы.

• К. клей.

казка назоўнік | жаночы род

1. Апавядальны, звычайна народна-паэтычны твор пра выдуманых асоб і падзеі, пераважна з удзелам чарадзейных фантастычных сіл.

   • Беларускія народныя казкі.
   • Казкі народаў Усходу.

2. Выдумка, няпраўда, мана.

   • Усё гэта — казкі.
   • Бабскія казкі (беспадстаўныя нагаворы).
   • Казка пра белага бычка (размоўнае неадабральнае) — пра бясконцае паўтарэнне аднаго і таго ж з самага пачатку.
   • Ні ў казцы сказаць, ні пяром апісаць — пра каго-, што-н. прыгожае.

|| памяншальная форма: казачка.

|| прыметнік: казачны.

• К. жанр.

казляк назоўнік | мужчынскі род

Ядомы грыб з масляністай слізкай скурай на жоўта-карычневай шапачцы.

казляня (казлянё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня казы.

казляціна назоўнік | жаночы род

Мяса казы, казла як ежа.

казна назоўнік | жаночы род | устарэлае

1. Сукупнасць грашовых, зямельных і іншых матэрыяльных каштоўнасцей дзяржавы.

2. Дзяржава як уладальнік гэтых каштоўнасцей.

3. Грашовыя сродкі, каштоўнасці.

   • Залатая к.

казнакрад назоўнік | мужчынскі род

Той, хто займаецца казнакрадствам.

|| прыметнік: казнакрадскі.

казнакрадства назоўнік | ніякі род

Абкрадванне казны, прысвойванне дзяржаўных каштоўнасцей.

казначэй назоўнік | мужчынскі род

Асоба, якая ведае грашамі і каштоўнасцямі ўстановы, арганізацыі і захоўвае іх.

• К. прафкома.

|| прыметнік: казначэйскі.

казначэйства назоўнік | ніякі род

У некаторых краінах: фінансавы орган, які ведае захаваннем і выкарыстаннем грашовых сродкаў.

• Губернскае к.

|| прыметнік: казначэйскі.

• К. білет (назва папяровых грашовых знакаў вартасцю ў 1, 3, 5 рублёў).

казуля назоўнік | жаночы род

Парнакапытная жывёліна сямейства аленевых; дзікая каза.

|| прыметнік: казулін.

казуляня (казулянё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня казулі.

казус назоўнік | мужчынскі род

Складаны, заблытаны выпадак.

|| прыметнік: казусны.

казуіст назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

1. Юрыст, вопытны і ўмелы ў разборы заблытаных, складаных судовых спраў, казусаў.

2. Чалавек, схільны да казуістыкі (у 2 знач.; неадабральнае).

|| жаночы род: казуістка.

|| прыметнік: казуістычны.

казуістыка назоўнік | жаночы род | кніжнае

1. Падвядзенне прыватных выпадкаў пад агульную догму як прыём сярэдневяковай схаластыкі і багаслоўя.

2. пераноснае значэнне: Уменне адстойваць заблытаныя або фальшывыя палажэнні.

|| прыметнік: казуістычны.

казыраць² дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Вітаць па-ваеннаму, прыкладваючы руку да казырка.

|| аднакратны дзеяслоў: казырнуць.

казырок назоўнік | мужчынскі род

1. Цвёрдая частка ў галаўным уборы, якая выступае над ілбом.

   • Браць (узяць) пад к. (аддаць чэсць па-ваеннаму, прыклаўшы руку да казырка).

2. Невялікі навес над чым-н.

|| прыметнік: казырковы.

казытаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Выклікаць лёгкае нервовае раздражненне, датыкаючыся да скуры.

   • К. пяты.

2. безасабовая форма: Пра раздражненне ў горле, носе.

   • У горле казыча.

3. пераноснае значэнне: Прыемна ўзбуджаць.

   • К. гонар.

|| закончанае трыванне: паказытаць.

|| назоўнік: казытанне і козыт.

казытлівы прыметнік

1. Адчувальны да козыту.

   • Казытлівае месца.

2. Які казыча, выклікае козыт.

   • К. халадок расплываецца па целе.

казярог назоўнік | мужчынскі род

Дзікі горны казёл з вялікімі рагамі.

казяўка назоўнік | жаночы род

1. Усякае маленькае насякомае, кузурка.

   • У святле фар мітусіліся казяўкі.

2. пераноснае значэнне: Пра нікчэмнага чалавека.

   • Я не жадаю падпарадкоўвацца гэтай казяўцы.

казёл назоўнік | мужчынскі род

1. Дзікая млекакормячая жывёліна сямейства пустарогіх, якая водзіцца звычайна ў гарах.

   • Сібірскі к.

2. Самец дамашняй казы.

   • Як з казла малака (няма ніякай карысці).
   • Пусціць казла ў агарод (дапусціць каго-н. туды, дзе ён хоча мець выгаду; размоўнае іранічны сэнс).

3. Від бабкі, якая складаецца з некалькіх снапоў ячменю або аўса, пастаўленых так, што каласы схаваны ўнутр (размоўнае).

4. Гімнастычны снарад у выглядзе кароткага, абабітага скурай бруса на чатырох высокіх ножках.

   • Скакаць цераз казла.

5. Назва гульні ў карты, даміно (размоўнае).

   • Забіваць казла.

6. Легкавы аўтамабіль павышанай праходнасці (размоўнае).

   • Туды толькі на казле праедзеш.

|| памяшальная форма: козлік.

|| прыметнік: казліны.

• Казліная барада (вузкая і доўгая).