Усе словы

аазіс назоўнік | мужчынскі род

Месца ў пустыні, дзе ёсць вада і расліннасць.

• Зялёны а. у моры пяскоў.
• Культурны а. (пераноснае значэнне).

|| прыметнік: аазісны. Аазісная расліннасць.

аб² (а, аба) прыстаўка

1. утварае дзеясловы са знач. зрабіць (-цца) якім-н., ператварыць (-цца) у каго-, што-н., забяспечыць чым-н.: ажаніць, ашчаслівіць, акругліць, абвадніць, азвярэць;
2. утварае дзеясловы са знач. дзеяння, якое пашыраецца на ўсю паверхню прадмета, ахоплівае яго вакол або пашыраецца на рад прадметаў: агледзець, атынкаваць, аб’ехаць, ахапіць, абабіць;
3. утварае назоўнікі і прыметнікі са знач. адсутнасці (у словах з іншамоўным коранем), тое, што і «не», напр. асіметрыя, арытмія, алагічны, амаральны, апалітычны;
4. утварае прыслоўі з часавым значэннем, напр. апаўдні, апоўначы.

аба прыназоўнік

Ужыв. ў спалучэннях «аба мне» і (радзей) «аба ўсім (ўсёй, ўсіх)»: аба мне нічога не гаварылі, аба ўсім пытацца.

абабак назоўнік | мужчынскі род

Ядомы грыб з буравата-шэрай зубчастай шапкай, падбярозавік, бабка.

• А. рос пад бярозай.

абабегаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абабегчы (у 3 знач.).

• А. знаёмых.
• А. ўвесь горад.

|| незакончанае трыванне: абабягаць.

абабегчы дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Бягом зрабіць круг вакол каго-, чаго-н.

   • А. гумно.
   • А. вакол дома.

2. Бегучы, абмінуць каго-, што-н.

   • Абабег нас толькі адзін спартсмен.

3. Паспешліва, бегаючы, пабываць у многіх, у розных месцах.

   • А. ўсіх суседзяў.

4. пераноснае значэнне: Хутка распаўсюдзіцца, стаць вядомым.

   • Навіна абабегла ўсю вёску.

|| незакончанае трыванне: абабягаць.

абабраць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зняць, сабраць з чаго-н., вызваліць ад пладоў.

   • А. агрэст з куста.

2. Абакрасці, забраць усё, што ёсць.

   • Суседа абабралі да ніткі.

3. Зняць лушпінне з чаго-н.

   • А. бульбіну.

|| незакончанае трыванне: абабіраць.

|| назоўнік: абабіранне.

абабіцца² дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Пашкодзіцца, адбіцца, адпасці (пра рэчы, тынк і пад.).

2. пераноснае значэнне: Звыкнуцца з чым-н., перастаць заўважаць дрэннае.

   • За столькі год абабіліся, дык і зараз церпім.

|| незакончанае трыванне: абабівацца.

абабіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Ударамі збіць што-н., ачысціць ад чаго-н., атрэсці (размоўнае).

   • А. яблыню.

2. Пашкодзіць паверхню чаго-н.

   • А. палец.
   • А. тынк.

3. Прыбіваючы, пакрыць, абцягнуць чым-н.

   • А. дзверы дэрмацінам.

4. Зрабіць прыгодным для язды.

   • А. дарогу.
   • Абабіць капейку (разм.) — зарабіць грошай.

|| незакончанае трыванне: абабіваць і абіваць.

|| назоўнік: абабіванне і абіўка.

абавязак назоўнік | мужчынскі род

Пэўнае кола дзеянняў, якія павінны абавязкова выконвацца тым, каму яны даручаны, або хто сам узяўся за іх выкананне. Усеагульны воінскі а. Грамадскія абавязкі.

абавязаны прыметнік

1. з інфінітывам: Які мае што-н. сваім абавязкам.

   • Я а. дапамагчы таварышу.

2. Які знаходзіцца ў даўгу перад кім-, чым-н.

   • Я многім а. гэтаму чалавеку.

абавязацельства назоўнік | ніякі род

1. Афіцыйна дадзенае абяцанне або дагавор, якія патрабуюць ад таго, хто іх дае, абавязковага выканання.

   • Дагаворныя абавязацельствы.

2. Грашовы пазыковы дакумент (спецыяльны тэрмін).

абавязацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Узяць на сябе абавязацельства (у 1 знач.).

• А. дасягнуць яшчэ лепшых ураджаяў.

|| незакончанае трыванне: абавязвацца.

абавязаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Ускласці на каго-н. якія-н. абавязкі, прадпісаць.

• А. загадчыка лабараторыі падрыхтаваць справаздачу.

|| незакончанае трыванне: абавязваць.

абавязковы прыметнік

1. Які безумоўна трэба выконваць.

   • Абавязковая пастанова.
   • Абавязкова (прыслоўе) прыйду.

2. Які заўсёды павінен быць, заўсёды прысутнічае.

   • А. экзэмпляр.

|| назоўнік: абавязковасць.

абагавіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абогатварыць.

|| незакончанае трыванне: абагаўляць.

|| назоўнік: абагаўленне.

абагаціцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Стаць багатым, разбагацець.

2. Стаць багацейшым на якое-н. рэчыва (пра руду, глебу; спецыяльны тэрмін).

   • Глеба абагацілася азотам.

|| незакончанае трыванне: абагачацца.

|| назоўнік: абагачэнне.

абагаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць багатым, багацейшым.

   • А. народ.
   • А. мову.

2. Палепшыць якасць, павысіць каштоўнасць чаго-н., уносячы ці выдаляючы пэўнае рэчыва і пад. (спецыяльны тэрмін).

   • А. руду.
   • А. глебу.

|| незакончанае трыванне: абагачаць.

|| назоўнік: абагачэнне.

абагачальны прыметнік

Які служыць для абагачэння выкапняў.

• А. завод.

абагачальнік назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

1. Рэчыва, састаў, якія паляпшаюць якасць глебы, руды і пад.

   • Абагачальнікі глебы.

2. Спецыяліст па абагачэнню выкапняў.

абагнаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Апярэдзіць у руху, бегу.

   • А. калону машын.

2. Вырасці большым, вышэйшым за каго-, што-н.

   • А. старэйшага брата.
   • А. аднакласнікаў.

3. пераноснае значэнне: Дасягнуць большых поспехаў у параўнанні з кім-, чым-н.

   • А. таварышаў па ведах.

4. Акучыць.

   • А. бульбу.

|| незакончанае трыванне: абганяць.

|| назоўнік: абгон.

|| прыметнік: абгонны і абганяльны.

• Абгонны манеўр.
• Абганяльны плуг.

абагнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. што Згінаючы што-н., абкруціць вакол чаго-н.

   • А. бочку абручом.

2. Абысці, аб’ехаць кругом; пайсці, паехаць у абход чаго-н.

   • А. лес.

|| незакончанае трыванне: агібаць, абгінаць і агінаць.

абагравальны прыметнік

Які служыць для абагравання.

• Абагравальная сістэма.

абагравальнік назоўнік | мужчынскі род

Прылада для абагравання.

• Электрычны а.

абагрэцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Сагрэцца, зрабіцца цёплым.

• А. каля печы.
• Пакой абагрэўся.

|| незакончанае трыванне: абагравацца.

|| назоўнік: абагрэў і абаграванне.

абагрэць дзеяслоў | закончанае трыванне

Сагрэць, зрабіць цёплым.

• А. рукі.
• А. кватэру.
• А. сірату (пераноснае значэнне).

|| незакончанае трыванне: абаграваць.

|| назоўнік: абагрэў і абаграванне.

абагульненне назоўнік | ніякі род

1. гл. абагульніць.

2. Агульны вывад.

   • Шырокае а. вопыту наватараў.

абагульніць дзеяслоў | закончанае трыванне

Знайсці агульнае ў розных думках, крыніцах, фактах і на падставе гэгага зрабіць агульны вывад.

• А. назіранні пісьменніка.
• А. творчы вопыт даследчыкаў.

|| незакончанае трыванне: абагульняць.

|| назоўнік: абагульненне.

абагуліць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць калектыўным, грамадскім уласнае (сродкі вытворчасці, гаспадарчыя аб’екты, жывёлу).

• А. маёмасць.
• А. зямлю.
• А. жывёлу.

|| незакончанае трыванне: абагульваць.

|| назоўнік: абагульванне і абагуленне.

абаджгаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Скусаць (пра сляпнёў, аваднёў і пад.).

2. Апячы крапівою.

   • А. ногі жыгучкай.

|| зваротны стан: абаджгацца.

абадзьмуць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Абвеяць, абдаць паветранай плынню.

   • Свежы вецер абадзьмуў твар.

2. Ачысціць, сагнаць што-н. зверху струменем паветра.

   • А. пыл.

|| незакончанае трыванне: абдзімаць.

|| назоўнік: абдзіманне.

абадок назоўнік | мужчынскі род

1. гл. вобад.

2. Вузкая палоска, якая абрамляе што-н.

   • Залацісты а. хмары.

|| прыметнік: абадковы.

абадранец назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Чалавек, які ходзіць у падраным адзенні.

2. Басяк, валацуга.

   • Развялося абадранцаў, страх колькі.

|| жаночы род: абадранка.

абадраны прыметнік | размоўнае

1. Падраны, абшарпаны.

2. Абдрапаны кіпцюрамі.

   • А. твар.
   • Абадраныя сцены.

абадрацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Аблупіцца (пра кару дрэва).

2. Пакрыцца драпінамі.

   • А. ў лесе.
   • Сцены абадраліся.

3. Знасіць вопратку, абутак (размоўнае).

   • Абадраўся хлопец зусім.

|| незакончанае трыванне: абдзірацца.

абадраць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Здзерці з усіх бакоў, абдзерці, злупіць.

   • А. кару.

2. Пакрыць драпінамі; падрапаць.

   • А. нос.

3. Ачысціць ад кастрыцы.

   • А. пяньку.

4. пераноснае значэнне: Абабраць, аграбіць (размоўнае).

   • А. пакупніка.

|| незакончанае трыванне: абдзіраць.

|| назоўнік: абдзіранне і абдзірка.

абажур назоўнік | мужчынскі род

Каўпак для лямпы.

• Ружовы а.

|| прыметнік: абажурны.

абазвацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Падаць голас; адазвацца, адклікнуцца.

• На досвітку абазваўся певень.
• А. на голас.

|| незакончанае трыванне: абзывацца.

абазваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Даць каму-, чаму-н. мянушку.

• А. смаўжом.

|| незакончанае трыванне: абзываць.

абазнацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Памыліцца, прыняць каго-н. за другога, што-н. за другое.

• А. ў прыцемку.
• Прабачце, я абазнаўся.

|| незакончанае трыванне: абазнавацца.

абазначыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіцца бачным, прыкметным, намеціцца, адкрэсліцца.

• У тумане абазначылася цёмная палоска лесу.

|| незакончанае трыванне: абазначацца.

абазначыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Памеціць што-н., зрабіць знак на чым-н.

   • А. на карце горы.

2. Акрэсліць, зрабіць бачным.

   • Худзізна рэзка абазначыла скулы.

3. Паказаць, абмаляваць галоўныя рысы якой-н. асобы ці з’явы.

   • А. характар героя.

|| незакончанае трыванне: абазначаць і абазначваць.

|| назоўнік: абазначэнне.

абазначэнне назоўнік | ніякі род

1. гл. абазначыць.

2. Знак, якім што-н. абазначана.

   • Умоўнае а.
   • Лікавыя абазначэнні.

абакрасці (абкрасці) дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць пакражу, тайна забраць чужое.

• А. магазін.

|| незакончанае трыванне: абкрадаць і абкрадваць.

|| назоўнік: абкраданне і абкрадванне.

абалваніць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Груба, збольшага абчасаць што-н., падрыхтаваць для далейшай апрацоўкі.

   • А. камень.
   • А. бервяно.

2. Абы-як, на скорую руку падстрыгчы (жартаўлівае).

   • А. хлопца.

3. Абдурыць, ашукаць.

   • А. слухачоў.

|| незакончанае трыванне: абалваньваць.

|| назоўнік: абалваньванне.

абалона назоўнік | жаночы род

1. Частка даліны ракі, якая ў паводку заліваецца вадою.

   • Прылесная балоцістая а.

2. Малады слой драўніны, што знаходзіцца паміж стрыжнем і карою.

|| прыметнік: абалонны.

• Абалонныя лугі.

абалонка назоўнік | жаночы род

Покрыва ў выглядзе шкарлупіны, скуркі (у пладах), верхні слой чаго-н., покрыўная тканка.

• А. зерня.
• А. арэха.
• Слізістая а.
• Радужная а.

|| прыметнік: абалонкавы.

абалонне назоўнік | ніякі род

Тое, што і абалона.

абалонь назоўнік | жаночы род

Тое, што і абалона (у 2 знач.).

• А. сасны.

абалоністы прыметнік

Які мае тоўстую абалону (у 2 знач.).

• Абалоністая сасна.