Усе словы

зыначыцца назоўнік | размоўнае

Тое, што і перайначыцца.

|| незакончанае трыванне: зыначвацца.

зыначыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і перайначыць.

|| незакончанае трыванне: зыначваць.

зыр

На зыры (размоўнае) —

1. на адкрытым узвышаным месцы.

   • Стаяць на зыры.

2. на быстрыні, на хуткім цячэнні ракі.

зыране назоўнік | мужчынскі род

Ранейшая назва народа комі.

|| жаночы род: зыранка.

|| прыметнік: зыранскі.

зыркі прыметнік

Яркі, асляпляльны.

• Зыркае полымя.
• Зырка (прыслоўе) гарэць.

|| назоўнік: зыркасць.

зыход назоўнік | мужчынскі род

Завяршэнне, канец; вынік чаго-н.

• Ноч была на зыходзе.
• На зыходзе жыцця.
• З. спаборніцтва.

зыходзіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Грунтавацца на чым-н.

• З. з жыццёвых фактаў.

зыходны прыметнік

Такі, з якога пачынаецца што-н., пачатковы.

• Зыходная пазіцыя.
• Зыходны пункт гледжання.

зычлівец назоўнік | мужчынскі род

Той, хто жадае каму-н. дабра.

|| жаночы род: зычлівіца.

зычлівы прыметнік

Які жадае дабра другому, прыхільны, спагадны.

• Зычлівыя людзі.

|| назоўнік: зычлівасць.

зычны прыметнік

1. Звонкі, прарэзлівы.

   • З. голас.

2. Пра гукі мовы: які ўтвараецца пры праходжанні моцнага струменю паветра праз перашкоду ў якім-н. месцы моўнага апарату, а таксама пра літары, якія адлюстроўваюць такія гукі.

зычыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Жадаць, выказваць, выражаць каму-, чаму-н. пажаданні.

• Зычу вам многа шчасця і моцнага здароўя.

зэдаль назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Хатняя пераносная лава, услон.

зэдлік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Хатняя пераносная лаўка, услончык.

зябкі прыметнік

1. Халодны, сцюдзёны.

   • Пацягнуў з. вецер.
   • Была буйная зябкая раса.

2. Адчувальны да сцюжы.

   • У яго змалку былі зябкія рукі.

|| назоўнік: зябкасць.

зябліва назоўнік | ніякі род

1. Узаранае з восені поле пад веснавую сяўбу.

   • Сеяць па зябліву.

2. Асенняе ўзорванне поля.

   • Аратыя паехалі на з.

|| прыметнік: зяблевы.

зябліць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Араць пад зябліва.

• З. іржэўнік.

зябнуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Мерзнуць, вельмі моцна адчуваць холад.

• Рукі зябнуць.

|| закончанае трыванне: азябнуць.

зяваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Тое, што і пазяхаць.

   • З. увесь вечар.

2. Быць няўважлівым, неабачлівым; упускаць зручны выпадак.

   • З. фігуру за фігурай.

|| закончанае трыванне: празяваць.

|| аднакратны дзеяслоў: зяўнуць.

|| назоўнік: зяванне.

зявок назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Недагляд, промах.

• З. гульца.

зязюля назоўнік | жаночы род

Лясная пералётная птушка, якая звычайна не ўе гнязда і кладзе яйкі ў чужыя гнёзды.

|| прыметнік: зязюлін.

• З. лён (назва расліны сямейства гваздзіковых; куколь).

зяленіва назоўнік | ніякі род

1. зборны назоўнік: Зялёная трава, расліннасць, зеляніна.

   • Нарваць зяленіва свінням.

2. Зялёны колер чаго-н.

зялёна (зялёна-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач.:

1. зялёны (у 1 знач.), з зялёным адценнем, напр. зялёна-блакітны, зялёна-буры, зялёна-жоўты, зялёна-карычневы;
2. зялёны (у 1 знач.), у спалучэнні з іншым асобным колерам, напр. зялёна-белы, зялёна-чырвоны.

зялёнка² назоўнік | жаночы род | размоўнае

Лякарства — вадкасць зялёнага колеру на спірце з антысептычнымі ўласцівасцямі для змазвання скуры.

зялёны прыметнік

1. Колеру травы, лісця.

   • Зялёная тканіна.
   • Зялёная фарба.

2. Пра колер твару: бледны, з зямлістым адценнем (размоўнае).

   • З. твар.

3. Які мае адносіны да расліннасці, які складаецца, зроблены з зелені (у 2 і 3 знач.).

   • Зялёныя насаджэнні.
   • З. корм.

4. Недаспелы, няспелы.

   • Зялёныя яблыкі.
   • Журавіны яшчэ зялёныя.

5. пераноснае значэнне: Нявопытны з прычыны маладосці.

   • З. падлетак.
   • Молада-зелена (пра нясталую, нявопытную моладзь).
   • Зялёная вуліца — ужыв. як сведчанне таго, што шлях для транспарта свабодны, святлафоры адкрыты; таксама пераноснае значэнне: пра бесперашкоднае праходжанне чаго-н.

зямельны прыметнік

1. гл. зямля.

2. Які мае адносіны да землеўладання (у 1 знач.) і да земляробства.

   • Зямельнае права.
   • Зямельная рэформа.

зямля назоўнік | жаночы род

1. (у тэрміналагічным значэнні — 3 вялікае). Трэцяя ад Сонца планета, якая круціцца вакол сваёй восі і вакол Сонца.

   • Месяц — спадарожнік Зямлі.

2. Суша (у адрозненне ад воднай або паветранай прасторы).

   • На гарызонце маракі ўбачылі зямлю.
   • Адрознівацца як неба ад зямлі (вельмі моцна, рэзка).

3. Глеба, верхні слой кары нашай планеты, паверхня.

   • Апрацоўка зямлі.
   • Хадзіць па зямлі.

4. Рыхлае цёмна-бурае рэчыва, што ўваходзіць у састаў кары нашай планеты.

   • З. з пяском і глінай.

5. Тэрыторыя, якая знаходзіцца ў чыім-н. уладанні, карыстанні.

   • Калгасная з.
   • Цалінныя землі.

6. Краіна, дзяржава (высокае).

   • Беларуская з.

|| памяншальна-ласкальная форма: зямелька і зямліца.

|| прыметнік: зямельны, земляны і зямны.

• Зямельны ўчастак.
• Зямельныя работы (работа па ўпарадкаванню насыпаў, каналаў і пад.).
• Зямны шар.
• Зямная вось.
• Зямны паклон — нізкі паклон, як выказ глыбокай павагі, удзячнасці.

зямляк назоўнік | мужчынскі род

Ураджэнец адной з кім-н. мясцовасці.

|| жаночы род: зямлячка.

зямляне назоўнік | мужчынскі род

Жыхары планеты Зямля.

• Зямлян налічваецца пяць мільярдаў.

зямлянка назоўнік | жаночы род

Крытае паглыбленне ў зямлі, выкапанае для жылля, укрыцця.

|| прыметнік: зямляначны.

зямляцтва назоўнік | ніякі род

1. Прыналежнасць па нараджэнню, жыхарству да адной мясцовасці (пра некалькі асоб).

2. Аб’яднанне ўраджэнцаў адной мясцовасці, краіны ў другой мясцовасці, краіне.

|| прыметнік: зямляцкі.

зямлісты прыметнік

1. Які змяшчае многа часцінах зямлі (у 4 знач. і спецыяльны тэрмін).

   • З. торф.

2. Пра колер твару: шаравата-бледны.

   • З. твар.

|| назоўнік: зямлістасць.

зяпа назоўнік | жаночы род | размоўнае

Рот звера, рыбы, пашча, а таксама (грубае) пра рот чалавека.

• Заткні зяпу!

зярністы прыметнік

Які складваецца з зерняў (у 3 знач.).

• З. колас.
• Зярністая ікра (гатунак чорнай ікры).
• З. граніт.

|| назоўнік: зярністасць.

зяхаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Хапаць паветра раскрытым ротам.

|| аднакратны дзеяслоў: зяхнуць.

|| назоўнік: зяханне.

зяць назоўнік | мужчынскі род

Муж дачкі.

|| памяншальная форма: зяцёк і зяцейка.

зёлкі назоўнік | жаночы род

Лекавыя травы.

• Збіраць з.

зігзаг назоўнік | мужчынскі род

Ламаная лінія. Зігзагі маланкі.

• Чарціць зігзагі.

зігзагападобны прыметнік

У выглядзе зігзагаў.

• Зігзагападобныя рухі.

|| назоўнік: зігзагападобнасць.

зіма назоўнік | жаночы род

Самая халодная пара года паміж восенню і вясной.

• Снежная з.
• Рыхтавацца да зімы.

|| прыметнік: зімовы і зімні.

зімаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Праводзіць дзе-н. зіму, жыць дзе-н. зімой.

• З. на палярнай станцыі.

|| закончанае трыванне: перазімаваць і празімаваць.

|| назоўнік: зімоўка.

|| прыметнік: зімавальны.

• Зімавальная сажалка (сажалка, у якой зімуе рыба).

зімародак назоўнік | мужчынскі род

Невялікая птушка, роднасная ўдоду, з доўгай прамой дзюбай і вялікай галавой на кароткай шыі. (зімой купаецца ў снезе).

|| прыметнік: зімародкавы.

• Сямейства зімародкавых (назоўнік).

зімаўстойлівы прыметнік

Здольны пераносіць зімовыя халады (пра расліны).

• Зімаўстойлівыя гатункі сліў.

|| назоўнік: зімаўстойлівасць.

зімнік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Дарога, пракладзеная прама па снезе для язды зімой.

|| прыметнік: зімнікавы.

зімовішча назоўнік | ніякі род

Месца, памяшканне, дзе зімуюць або спыняюцца зімой людзі.

• Спыніцца ў зімовішчы.

зімой прыслоўе

У час зімы.

• Рыхтуй летам сані, а з. калёсы (прыказка).

зімоўе назоўнік | ніякі род

Тое, што і зімовішча.

зімоўка назоўнік | жаночы род

1. гл. зімаваць.

2. Тое, што і зімовішча.

   • Пабудаваць зімоўку.

зімоўшчык назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які знаходзіцца дзе-н. на зімоўцы.

• Палярныя зімоўшчыкі.

|| жаночы род: зімоўшчыца.

зірк размоўнае | выказнік

Ужыв. замест дзеясл. зірнуць, зіркнуць пры выражэнні нечаканасці, раптоўнасці выяўлення ці наступлення чаго-н.

• Я з. пад елку, а там тры баравікі стаяць.