Усе словы

зводніцтва назоўнік | ніякі род

1. Карыслівае пасрэдніцтва паміж мужчынам і жанчынай для садзейнічання ўступленню іх у любоўную сувязь.

2. Пляткарства, нагаворы або падбухторванне да якіх-н. дрэнных учынкаў.

|| прыметнік: зводніцкі.

зводнічаць дзеяслоў | пагардлівае | незакончанае трыванне

Займацца зводніцтвам.

звольніцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Вызваліцца ад выканання якіх-н. абавязкаў, звязаных з вучобай, службай і пад. І канчаткова пакінуць месца работы.

• З. з вайсковай службы.
• 3. з працы.

|| незакончанае трыванне: звальняцца.

звольніць дзеяслоў | закончанае трыванне

Вызваліць ад выканання якіх-н. абавязкаў, звязаных з вучобай, службай і пад. і зняць з работы.

• З. у запас.
• З. з работы.

|| незакончанае трыванне: звальняць.

звон назоўнік | мужчынскі род

1. звона, званы, званоў, м. Ударны сігнальны падвясны інструмент (з медзі або меднага сплаву) у форме пустога ўсечанага конуса з падвешаным усярэдзіне ўдарнікам (языком).

   • Царкоўны з.
   • Пажарны з.
   • Званіць ва ўсе званы (таксама пераноснае значэнне: расказваць усім пра што-н.).

2. звону. Гук, які ўтвараецца гэтым інструментам, а таксама металічнымі або шклянымі прадметамі пры ўдары.

   • З. касы.
   • З. шклянак.

3. звону, пераноснае значэнне Погаласкі, плёткі.

   • Нечага было разносіць такі з. па сяле.

|| прыметнік: звонавы.

звонкагалосы прыметнік

Са звонкім голасам.

• Звонкагалосыя дзеці.

|| назоўнік: звонкагалосасць.

звонку прыслоўе

1. Са знешняга боку.

   • Пачысціць акно з.

2. Знешне, з выгляду (размоўнае).

   • З. спакойны чалавек.

звонкі² прыметнік

1. Гучны, гулкі.

   • З. голас.
   • Звонкае шкло.
   • Звонкая манета (металічныя грошы).

2. Тое, што і гулкі (у 2 знач.).

   • Звонкае паветра.
   • Звонкі зычны — які вымаўляецца з удзелам голасу.

|| назоўнік: звонкасць.

звузіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць вузкім або вузейшым.

|| незакончанае трыванне: звужацца і звужвацца.

|| назоўнік: звужэнне і звужванне.

звузіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць вузкім (у 1, 2 і 3 знач.), вузейшым.

|| незакончанае трыванне: звужаць і звужваць.

|| назоўнік: звужэнне і звужванне.

звыклы прыметнік

1. Які стаў прывычкай.

   • Звыклыя рухі.

2. Які звыкся з чым-н., набыў прывычку рабіць што-н.

   • З. да частых пераездаў.

|| назоўнік: звыкласць.

звыкнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Прывыкнуць да каго-, чаго-н.

• З. з такой думкай.

|| незакончанае трыванне: звыкацца.

|| назоўнік: звыканне.

звычай назоўнік | мужчынскі род

1. Агульнапрыняты парадак, правілы, што даўно ўкараніліся ў быце народа або ў пэўнай грамадскай групе.

   • Спрадвечны з.
   • Гарадскія звычаі.

2. Прывычны спосаб дзеяння, прывычка.

   • Маю з. пасля абеду пашпацыраваць.

звычайна прыслоўе

Часцей за ўсё, пастаянна, па ўсталяванай звычцы.

• Як з.
• Такія вечары з. праходзяць весела.

звычайны прыметнік

Пастаянны, прывычны.

• Звычайная з’ява.
• З. працоўны дзень.

|| назоўнік: звычайнасць.

звычаёвы прыметнік | спецыяльны тэрмін

Устаноўлены звычаем, а не законам.

• Звычаёвае права.

звычка назоўнік | жаночы род

1. Павадка, прывычка.

   • Ведаць звычкі звера.

2. Звычай, традыцыя (размоўнае).

   • Мясцовая з.

звычны прыметнік

1. Добра знаёмы, прывычны.

   • З. занятак.

2. Тое, што і звыклы (у 2 знач.).

|| назоўнік: звычнасць.

звыш² прыстаўка

Першая частка складаных слоў, якая абазначае перавышэнне якой-н. меры, мяжы, самую высокую ступень чаго-н., напр. звышкамплектны, звышметкі, звыштрывалы.

звышгукавы прыметнік

Які перавышае скорасць гуку.

• Звышгукавая скорасць.
• З. самалёт.

звышнатуральны прыметнік

1. У містычным уяўленні: які не тлумачыцца натуральным чынам, дзівосны.

   • Звышнатуральныя сілы.

2. Які перавышае звычайную меру чаго-н., незвычайны (размоўнае).

   • Звышнатуральная хуткасць.

|| назоўнік: звышнатуральнасць.

звышновы прыметнік

Звышновая зорка (спецыяльны тэрмін) — зорка, якая дае раптоўную ўспышку з надзвычай яркім бляскам.

звышпланавы прыметнік

Зроблены, выраблены звыш плана.

• Звышпланавыя пастаўкі.

звышпрыбытак назоўнік | мужчынскі род

Прыбытак, які перавышае сярэдні прыбытак.

• З. манаполіі.

звыштэрміновы прыметнік

1. Які прадаўжаецца звыш вызначанага тэрміну.

   • Звыштэрміновая служба.

2. назоўнік Той, хто добраахвотна застаўся на вайсковай службе пасля адбыцця абавязковага тэрміну.

звышурочны прыметнік

1. Які праводзіцца звыш устаноўленага рабочага часу.

   • Звышурочная работа.

2. звышурочныя, -ых. Плата за звышурочную работу.

   • Атрымаць звышурочныя.

звышчалавек назоўнік | мужчынскі род

У некаторых філасофскіх вучэннях: моцная асоба, чые воля, жаданні і ўчынкі не падпарадкоўваюцца ніякім абмежаванням.

звяга назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Надакучлівы брэх (сабакі).

   • Воўк сабакі не баіцца, але звягі не любіць (прыказка).

2. Назойлівае прыставанне з просьбамі, напамінамі, патрабаваннямі.

звягаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Надакучліва гаўкаць (пра сабаку).

2. Назойліва прасіць, напамінаць, патрабаваць.

звяглівы прыметнік | размоўнае

1. Вісклівы (пра сабаку).

2. Які дакучае назойлівымі просьбамі, напамінаннямі, патрабаваннямі.

|| назоўнік: звяглівасць.

звязак назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і звязка (у 1 знач.).

• З. ключоў.

звязаны прыметнік

1. Пазбаўлены свабоды, лёгкасці.

   • Звязаныя рухі.

2. Такі, праяўленне якога абумоўлена чым-н. (спецыяльны тэрмін).

   • Звязаныя хістанні.

|| назоўнік: звязанасць.

звязацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Устанавіць сувязь, зносіны з кім-, чым-н.

   • З. па тэлефоне.

2. Устанавіць якія-н. (пераважна заганныя) адносіны з кім-н.

   • З. з нягоднікам.

3. Узяцца за што-н. (цяжкае або заганнае).

   • З. з непасільнай працай.

|| незакончанае трыванне: звязвацца.

• Не трэба з забіякамі з.

звязаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. вязаць.

2. Завязваючы, злучыць адно з другім.

   • З. канцы вяровак.
   • З. платы.
   • З. сноп.
   • Двух слоў не звяжа (пераноснае значэнне: дрэнна перадае свае думкі).

3. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

   • З. партызан з падполлем.
   • З. свой лёс з кім-н.
   • Сябры звязаны на ўсё жыццё.
   • З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.

4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

   • Паездка звязана са значнымі расходамі.

5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

   • Беражом усё, што звязана з яго памяццю.
   • Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.

6. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

   • З. адну з’яву з другой.

7. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

   • З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў).
   • З. ініцыятыву мас.
   • З. сябе абяцаннем.

8. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спецыяльны тэрмін).

   • З. гальку вапнай.
   • З. кроквы.

|| незакончанае трыванне: звязваць.

звязка назоўнік | жаночы род

1. Некалькі аднародных прадметаў, звязаных разам.

   • З. ключоў.
   • З. кніг.

2. Сухажылле, якое змацоўвае асобныя часткі шкілета, асобныя органы цела.

   • Расцяжэнне звязак.
   • Галасавыя звязкі.

3. У граматыцы: дапаможнае слова, якое ўтварае частку выказніка.

|| прыметнік: звязачны і звязкавы.

звязны прыметнік

Добра і паслядоўна выказаны, лагічна стройны.

• Звязнае выступленне.
• Адказаць звязна (прыслоўе).

|| назоўнік: звязнасць.

звялы прыметнік

Які звяў, завялы.

• Звялыя кветкі.

звяно назоўнік | ніякі род

1. Кольца, якое з’яўляецца састаўной часткай ланцуга.

2. пераноснае значэнне: Састаўная частка чаго-н., якога-н. цэлага.

   • Асноўнае з. вытворчасці.

3. Невялікая арганізацыйная ячэйка або воінскае падраздзяленне.

   • Піянерскае з.
   • Паляводчае з.
   • З. самалётаў.

|| прыметнік: звеннявы.

звярнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. З’ездзіць, схадзіць туды і назад.

   • Вазакі звярнуліся за дзень па тры разы.

2. да чаго. Накіраваць сваю дзейнасць на што-н., узяцца за што-н. або накіраваць паўторна сваю ўвагу на каго-, што-н.

   • З. да вывучэння старажытных помнікаў.
   • З. да перапыненай гутаркі.

3. Накіравацца да каго-н. З просьбай, па дапамогу і пад. або адрасавацца да каго-н. з якімі-н. словамі, з прамовай.

   • З. да ўрача.
   • З. з прапановай да старшыні.

|| незакончанае трыванне: звяртацца, зварочвацца і зварачацца.

звярнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Памяняць напрамак руху.

   • З. у завулак.
   • З. гутарку ўбок (пераноснае значэнне).

2. Накіраваць у які-н. бок ад дарогі (каня, машыну і пад.).

   • З. машыну з дарогі.

3. Варочаючы, зрушыць з месца (размоўнае).

   • З. вялікі камень.
   • Горы з. (пераноснае значэнне: зрабіць вельмі многа).

4. Пералажыць, зваліць (віну, правіннасць і пад.) на другога (размоўнае).

   • З. усё на невінаватага.

5. Схіліць, павярнуць набок, убок (размоўнае).

   • З. галаву набок.

6. Неакуратна скідаць, зваліць у адно месца многія прадметы (размоўнае).

   • З. усё ў кучу.

7. іншае:

   • Звярнуць на сябе ўвагу — вызначыцца чым-н., зацікавіць сабой.
   • Звярнуць увагу каго на каго-што — паказаць каму-н. на каго-, што-н., прымусіць заўважыць.
   • Звярнуць увагу на каго-што — заўважыць каго-, што-н., зацікавіцца кімчым-н., улічыць што-н.

|| незакончанае трыванне: звяртаць, зварочваць і зварачаць.

звяруга назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Вялікі страшны звер.

2. Тое, што і звер (у 2 знач.).

звярына назоўнік | жаночы род | размоўнае

Вялікі звер; звяруга.

звярынец назоўнік | мужчынскі род

Прыстасаванае месца, дзе трымаюць звяроў для паказу.

• Перасоўны з.

звярыны прыметнік

1. гл. звер.

2. пераноснае значэнне: Вельмі моцны (пра што-н. цяжкае або жорсткае, лютае).

   • Звярыная нянавісць.

звярэць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Даходзіць да шаленства, станавіцца зверам (у 2 знач.).

• З набліжэннем нашых войск акупанты звярэлі.

|| закончанае трыванне: азвярэць.

|| назоўнік: азвярэнне.

звіліна назоўнік | жаночы род

Хвалістае скрыўленне, вьпін.

• З. ракі.
• Звіліны мозгу.

звілісты прыметнік

Які мае пакручасты выгляд.

• Звілістая сцежка.

|| назоўнік: звілістасць.

звінець дзеяслоў | незакончанае трыванне

Утвараць металічны гук.

• Звініць званок.
• Звіняць галасы дзяцей.
• У вушах звініць (пра звон у вушах).

|| закончанае трыванне: празвінець.

звінючы прыметнік | размоўнае

Звонкі.

• З. гук.

звісаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Быць апушчаным уніз, знаходзіцца ў вісячым становішчы.

   • Валасы звісалі на лоб.

2. Вісець няроўна, не аблягаючы плячэй, стану (пра вопратку).

   • Адзенне звісае з плячэй.

|| закончанае трыванне: звіснуць.