Усе словы

залагодзіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і задобрыць.

|| незакончанае трыванне: залагоджваць.

заладзіць² дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Паўтараючыся, гаварыць адно і тое ж.

   • Заладзіў і вярзе адно і тое ж.

2. Пачацца і ісці ўвесь час.

   • Заладзіў дождж і ўпынку яму няма.

залажыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пайсці ў заклад на што-н.

   • Хпопцы залажыліся, пабачым, хто выйграе.

2. Дружна ўзяцца за работу.

   • Мы як залажыліся, дык да вечара і зрабілі.

залажыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і закласці.

|| незакончанае трыванне: закладаць і закладваць.

|| назоўнік: закладанне, закладванне і закладка.

заламаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Сагнуўшы, надламаць.

   • З. галінку на дрэве.

2. Сагнуўшы, адкінуць уверх або назад.

   • З. рукі.

3. Запрасіць надта дорага (размоўнае).

   • З. страшэнную цану.
   • Асінку заламаць (размоўнае) — даць зарок не рабіць што-н.
   • Заламаць шапку (размоўнае) — надзець набакір або ссунуць на патыліцу.

|| незакончанае трыванне: заломліваць.

залапатаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць вельмі хутка, неразборліва гаварыць.

• Прахожы спыніўся і штосьці залапатаў.

залапаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Часта чапаючы, лапаючы, забрудзіць.

• З. фіранку.

|| незакончанае трыванне: залапваць.

залата прыстаўка

Першая частка складаных слоў, якая ўжыв. замест «золата…», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напр. залатагрывы, залатаносны, залатаверхі.

залатаверхі прыметнік

У народнай паэзіі: з пазалочаным верхам, купалам.

• З. палац.

залатаносны прыметнік

Які мае ў сваім саставе золата (пра радовішча).

• З. пясок.

|| назоўнік: залатаноснасць.

залаташвейны прыметнік

Які мае адносіны да шыцця золатам (у 3 знач.).

• Залаташвейная майстэрня.

залатнік² назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Механізм для аўтаматычнага кіравання патокам пары, вадкасці або газу ў цеплавых, гідраўлічных і пнеўматычных механізмах.

|| прыметнік: залатніковы.

залатоўка назоўнік | жаночы род | устарэлае

Манета ў 15 капеек.

залатуха назоўнік | жаночы род

Дзіцячая хвароба, якая суправаджаецца агульным знясіленнем, высыпкай на целе і пад.

|| прыметнік: залатушны.

• Залатушнае дзіця.

залаты прыметнік

1. гл. золата.

2. залаты, -ога, -ыя, -ых, м.

   • Манета з золата, чырвонец.

3. Колеру золата, бліскуча-жоўты.

   • Залатыя валасы.
   • Залатая восень (асенні час, калі лісце жаўцее яркімі адценнямі).

4. пераноснае значэнне: Шчаслівы, радасны.

   • З. час.
   • З. век.

5. пераноснае значэнне: Цудоўны, вьшатны.

   • З. чалавек.
   • Залатыя рукі (умелыя).

6. пераноснае значэнне: Дарагі, любімы.

   • Залатыя мае дзеткі.
   • Залатое сячэнне (спецыяльны тэрмін) — гарманічная прапорцыя, у якой адна частка адносіцца да другой, як усё цэлае да першай часткі.
   • Залатая моладзь — пра моладзь з забяспечаных слаёў грамадства, якая вядзе марнатраўнае жыццё.
   • Залатая сярэдзіна — пра спосаб дзеяння, пры якім пазбягаюць крайнасцей, рызыкі, смелых рашэнняў.
   • Залатое вяселле (размоўнае) — пяцідзесяцігоддзе сямейнага жыцця.
   • Залатое дно — пра невычэрпную крыніцу багацця, даходу.

залаціста (залаціста-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. з залацістым адценнем, напр. залаціста-аранжавы, залаціста-белы, залаціста-бліскучы, залаціста-пурпуровы, залаціста-русы, залаціста-рыжы, залаціста-саламяны, залаціста-чырвоны.

залацісты прыметнік

Колеру золата, з бліскуча-жоўтым адлівам.

• Залацістыя зоры.
• Залацістыя валасы.

|| назоўнік: залацістасць.

залаціцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Сганавіцца залатым.

   • Жыта залоціцца.

2. Віднецца (пра што-н. залатое, залацістае).

   • У далечыні залоцяцца пяскі.

залаціць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Пакрываць золатам, пазалотай.

   • З. лыжкі.

2. Асвятляючы, надаваць чаму-н. залацісты колер.

   • Сонца залоціць лес.

|| закончанае трыванне: вызалаціць і пазалаціць.

|| назоўнік: залачэнне.

|| прыметнік: залацільны.

залачоны (залочаны) прыметнік

Пакрыты слоем золата.

• З. купал.

залашчыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Стаміць, змучыць ласкамі.

• З. шчаня.

залвіца назоўнік | жаночы род

Мужава сястра.

• З. не сястрыца (з народнай творчасці).

залгацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Лгучы, зусім заблытацца.

залегчы дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Легчы надоўга.

   • З. ў логава.

2. Размясціцца дзе-н. скрытна.

   • З. ў засаду.
   • З. ў акопах.

3. Размясціцца, памясціцца.

   • Руда залегла на глыбіні двух метраў.
   • Трывога залягла ў сэрцы (запала).

|| незакончанае трыванне: залягаць.

заледзянелы прыметнік

Пакрыты лёдам, абледзянелы.

• Заледзянелыя шыбы.

залежнасць назоўнік | жаночы род

1. Адносіны адной з’явы да другой як выніку да прычыны.

   • З. рыначных цэн ад попыту.
   • У залежнасці ад абставін.

2. Падпарадкаванасць іншым, чужой уладзе, волі.

   • Прыгонная з.
   • Быць у залежнасці.

3. У граматыцы: фармальная падпарадкаванасць аднаго слова ці сказа другому.

   • З. даданага сказа ад галоўнага.

залежны прыметнік

1. Які знаходзіцца ў залежнасці.

   • З. чалавек.
   • Залежныя краіны.

2. Абумоўлены чым-н., які ўтрымлівае ў сабе залежнасць (у 2 знач.).

   • Залежнае становішча.

3. Які выражае залежнасць (у 3 знач. і спецыяльны тэрмін).

   • Залежнае слова.

4. У граматыцы: які мае адносіны да форм дзеяслова, якія абазначаюць, што суб’ект падвяргаецца дзеянню з боку аб’екта.

   • З. стан.
   • Дзеепрыметнік залежнага стану.

залежы назоўнік

1. Месца залягання карысных выкапняў (спецыяльны тэрмін).

   • Залежы медзі.

2. Няходкі, заляжалы тавар.

   • На складах залежы тавараў.

|| прыметнік: залежны.

залезці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Падняцца, забрацца.

   • З. на дрэва.

2. у што. Увайсці, пранікнуць куды-н. (размоўнае).

   • З. ў машыну.
   • З. ў ваду.
   • З. ў кішэню.
   • Залезці ў доўг — стаць даўжніком каго-н.

|| незакончанае трыванне: залазіць.

залетась прыслоўе

Два гады назад.

• Гэта адбылося з.

залеташні прыметнік

Які папярэднічае леташняму, які адбыўся залетась або захаваўся ад пазамінулага года.

• З. год.
• Залеташнія падзеі.

залог назоўнік | мужчынскі род

1. Тое, што і заклад.

2. пераноснае значэнне: Доказ, гарантыя чаго-н.

   • З. дружбы.

|| прыметнік: залогавы.

• Залогавае абавязацельства.

заложнік назоўнік | мужчынскі род

Асоба, гвалтоўна кім-н. затрыманая для таго, каб прымусіць выканаць якія-н. абавязацельствы або патрабаванні тую дзяржаву, арганізацыю, да якой належыць гэта асоба.

|| жаночы род: заложніца.

|| прыметнік: заложніцкі.

залоза назоўнік | жаночы род

Орган, які выпрацоўвае і выдзяляе рэчывы, неабходныя для жыццядзейнасці арганізма.

• Слінная з.
• Малочныя залозы.
• Залозы ўнутранай сакрэцыі.

|| памяншальная форма: залозка.

|| прыметнік: залозісты.

залом² назоўнік | мужчынскі род

Разнавіднасць буйнога і тлустага селядца.

залоўка назоўнік | жаночы род

Сястра мужа.

• З. ў мяне вельмі добрая.

залп назоўнік | мужчынскі род

Адначасовы выстрал з некалькіх гармат, вінтовак.

• Гарматны з. па ворагу.

|| прыметнік: залпавы.

залпам прыслоўе

1. Адначасова з некалькіх гармат, вінтовак.

   • Выстраліць з.

2. пераноснае значэнне: Адразу, без перадышкі (размоўнае).

   • Выпіць з.
   • Расказаць усё з.

залубянелы прыметнік | размоўнае

Зацвярдзелы, каляны.

• Залубянелая вопратка.

залупцаваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Лупцуючы, давесці да страты прытомнасці або да смерці.

• З. бізуном да непрытомнасці.

залупіцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Адарваўшыся, завярнуцца, загнуцца.

   • Скура каля пазногця залупілася.

2. Агаліцца, падняўшы сукенку, спадніцу, загаліцца.

3. (і і 2 ас. не ўжыв.). Загнуўшыся, падняцца ўгару.

   • Сукенка залупілася.

|| незакончанае трыванне: залуплівацца.

залупіць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Адарваўшы, завярнуць, загнуць.

   • З. скуру на пальцы.

2. Загнуўшы, падняць угору, загаліць.

   • З. спадніцу.

|| незакончанае трыванне: залупліваць.

залучыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Прыцягнуць да ўдзелу ў чым-н., перацягнуць на свой бок.

|| незакончанае трыванне: залучаць.

залыгаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Накінуць што-н. на рогі, шыю (валу, каню), зашмаргнуўшы ці завязаўшы вузлом.

   • З. карову.

2. пераноснае значэнне: Уцягнуць у сваю кампанію.

|| незакончанае трыванне: залыгваць.

залыпаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пачаць лыпаць.

• З. вачамі.

залысіна назоўнік | жаночы род

1. Участак галавы ад ілба над скронню, не пакрыты валасамі.

2. Месца на ствале дрэва, дзе садрана кара.

залысіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Счасаць кару ў якім-н. месцы на дрэве; зрабіць залысіну (у 2 знач.).

• З. дрэва.

залюбавацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Любуючыся, заглядзецца.

• З. на заход сонца.

залюляць² дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць люляць.

заляжалы прыметнік

Які доўга ляжаў без выкарыстання, які сапсаваўся ад доўгага ляжання.

• Заляжалае сукно.