Усе словы

жалобны прыметнік

1. гл. жалоба.

2. Сумны, тужлівы, маркотны.

   • Ж. марш.
   • Нешта сумнае і жалобное чулася ў курлыканні журавоў.

|| назоўнік: жалобнасць.

жалонка назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Інструмент, што выкарыстоўваецца пры бурэнні свідравін і для пад’ёму вадкасці, пяску і буравой гразі.

|| прыметнік: жалоначны.

жалудачак назоўнік | мужчынскі род

1. Аддзел сэрца, які сваімі скарачэннямі абумоўлівае рух крыві па крывяноснай сістэме.

   • Правы, левы ж.

2. Поласць у галаўным, а таксама ў спінным мозгу.

|| прыметнік: жалудачкавы.

жаль назоўнік | мужчынскі род

1. Пачуццё спагады, жаласці, выкліканае чыім-н. няшчасцем, пакутай.

   • Не ведаць жалю.

2. Пачуццё горычы, смутку з прычыны страты каго-, чаго-н.

   • Мацярынскі ж.

3. Засмучэнне, шкадаванне.

   • Гаварыць з жалем аб здарэнні.
   • На (вялікі) жаль (у знач. пабочн.) — ужыв., каб выказаць шкадаванне з прычыны чаго-н.

жальба назоўнік | жаночы род

1. Смутак, туга, шкадаванне.

   • Ж. сэрца.

2. Скарга, нараканне.

   • Затоеная ж. падступала да горла.

жалюзі назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

Сонцазасцерагальныя шторы з нахільна ўмацаваных пласцінак на шнурах.

|| прыметнік: жалюзійны.

жалязка назоўнік | ніякі род | размоўнае

1. Лязо гэбля, фуганка і пад.

2. Прас, які награваюць на агні.

жалязняк² назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Лапата, рыдлёўка.

• Агарод ускапалі жалезняком.

жалязяка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Кавалак жалеза, жалезіна.

жаліцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. на каго-чаго або са злучнік «што».

   • Выказваць жальбу, нездаволенасць.
   • Ж. на боль у грудзях.

2. Скардзіцца на каго-н., падаваць скаргу.

   • Ж. у мясцовы камітэт.

|| закончанае трыванне: пажаліцца.

жамерыны назоўнік

Адходы пасля выціскання соку або алею з чаго-н.

• Канапляныя ж.

жамчужна (жамчужна-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. жамчужны (у 2 знач.), з бліскуча-белым адценнем, напр. жамчужнабелы.

жамчужны прыметнік

1. гл. жэмчуг.

2. Чыста-белы з бляскам, які нагадвае жэмчуг.

   • Жамчужнае ззянне.
   • Жамчужныя зубы.

жамчужніца назоўнік | жаночы род

Малюск, у ракавіне якога ўтвараецца жэмчуг.

• Марская ж.

жамчужына назоўнік | жаночы род

1. Асобнае зерне жэмчугу.

2. пераноснае значэнне, чаго або якая. Непаўторны скарб, лепшае ўпрыгожанне (высокае).

   • Нарач — ж. беларускай зямлі.

жанаты прыметнік

Пра мужчыну, а таксама пра мужа і жонку, якія ўступілі ў шлюб.

• Жанатыя людзі.

жанглёр назоўнік | мужчынскі род

Цыркавы акцёр, які займаецца жангліраваннем.

|| жаночы род: жанглёрка.

|| прыметнік: жанглёрскі.

жангліраваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Спрытна падкідваць і лавіць некалькі прадметаў адначасова.

   • Ж. талеркамі.

2. пераноснае значэнне: Спрытна, але адвольна абыходзіцца (з фактамі, словамі і пад.).

   • Ж. цытатамі, лічбамі.

|| назоўнік: жанглёрства і жангліраванне.

жандар назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які служыць у жандармерыі (пераноснае значэнне: краіна, урад якой душыць вызваленчы рух у іншых краінах).

|| прыметнік: жандарскі.

жандармерыя назоўнік | жаночы род

1. У некаторых краінах; асобае паліцэйскае войска для палітычнай аховы і вышуку, для барацьбы з вызваленчым рухам.

2. зборны назоўнік: Жандары.

жанкі назоўнік

Жанчыны.

• Пара, ж., дадому ісці!

жаноцкі прыметнік

Уласцівы жанчыне; мяккі, пяшчотны, прывабны.

• Жаноцкае хараство.

|| назоўнік: жаноцкасць.

жаночы прыметнік

1. гл. жанчына.

2. Уласцівы жанчыне, такі, як у жанчыны.

   • Жаночая ласка.
   • Ж. характар.

3. Які адносіцца да асобіны, асобы жаночага полу.

   • Жаночая палавая клетка.

жанр назоўнік | мужчынскі род

1. Род твораў у галіне якога-н. мастацтва, які характарызуецца пэўнымі ўласцівасцямі, сюжэтнымі і стылістычнымі прыкметамі.

   • Лірычны ж.
   • Ж. ваеннага рамана.

2. Жывапіс на бытавыя тэмы (спецыяльны тэрмін).

   • Пейзаж і ж.

3. пераноснае значэнне: Манера, стыль.

   • Спектакль у новым жанры.

|| прыметнік: жанравы.

жанрыст назоўнік | мужчынскі род

Мастак, спецыяліст па жанру (у 2 знач.).

жанчына назоўнік | жаночы род

1. Асоба, па полу супрацытеглая мужчыну.

   • Ж. сярэдніх гадоў.

2. Жонка (размоўнае).

   • Вы не сустрэлі маёй жанчыны?

|| прыметнік: жаночы.

• Ж. пол.

жанчыналюб назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які любіць заляцацца да жанчын.

жанчыналюбства назоўнік | ніякі род

Празмернае заляцанне да жанчын.

жанчынаненавіснік назоўнік | ніякі род | кніжнае

Той, хто пазбягае, ненавідзіць жанчын.

|| прыметнік: жанчынаненавісніцкі.

|| назоўнік: жанчынаненавісніцтва.

жанчынападобны прыметнік

Падобны знешнім выглядам на жанчыну.

• Ж. мужчына.

жаніх назоўнік | мужчынскі род

Мужчына, які мае намер жаніцца.

• У яго сын ужо ж.

|| памяншальная форма: жанішок.

|| прыметнік: жаніхоўскі.

• Ж. выгляд (шчаслівы).

жаніхацца дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Быць жаніхом, паводзіць сябе як жаніх.

жаніцца дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

1. Пра мужчыну: уступіць (уступаць) у шлюб.

   • Сын жэніцца.

2. (адз. л. не ўжыв.). Уступіць (уступаць) у шлюб.

   • Сусед з суседкай жэняцца.
   • Пакуль жаніцца, загаіцца (размоўнае жартаўлівае) — да вяселля зажыве.

|| закончанае трыванне: ажаніцца і пажаніцца.

• Сын сёлета ажаніўся.
• Вырашылі п.

|| назоўнік: жаніцьба.

жаніць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Шлюбам злучаць у пару для сямейнага жыцця (пра мужчыну).

• Ж. сына.
• Без мяне мяне жанілі (прыказка пра чалавека, якога ўцягнулі ў што-н. без яго ведама).

|| закончанае трыванне: ажаніць.

жар назоўнік | мужчынскі род

1. Гарачае вуголле без полымя.

   • Падгарнуць жару над скавараду.

2. Моцна нагрэтае паветра, спёка.

   • З кухні дыхнула жарам.

3. Павышаная тэмпература цела пры хваробе (размоўнае).

   • Хпопчык захварэў, яго цельца спальваў моцны ж.
   • Бегчы, як жару ўхапіўшы (размоўнае) — вельмі хутка імчацца.
   • Чужымі рукамі жар заграбаць (размоўнае неадабральнае) — не працуючы самому, карыстацца тым, што зрабілі іншыя.
   • Даць (задаць) жару (размоўнае) — моцна адчытаць каго-н.

жар-птушка назоўнік | жаночы род

Казачная птушка незвычайнай прыгажосці з яркім агністым пер’ем.

• Знайсці пяро жар-птушкі.

жарабенне назоўнік | ніякі род

Роды ў кабылы, асліцы, вярблюдзіцы.

• Кабыла на жарабенні.

жарабец назоўнік | мужчынскі род

Конь-самец.

|| памяншальна-ласкальная форма: жарабок.

жарабок назоўнік | мужчынскі род

1. гл. жарабец.

2. Шкурка жарабяці-неданоска, а таксама жарабяці-сысунка.

|| прыметнік: жарабковы.

жарабя (жарабё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня каня.

|| прыметнік: жарабячы.

жарабяціна назоўнік | жаночы род | размоўнае

Мяса жарабя як прадукт харчавання.

жарабіца назоўнік | жаночы род

Жаробка; маладая кабыла.

жарабіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Нараджаць дзіцяня (пра кабылу, асліцу, вярблюдзіцу).

|| закончанае трыванне: ажарабіцца.

жараб’ёўка назоўнік | жаночы род

Вызначэнне чаго-н. пры дапамозе кідання жэрабя.

• Прайсці жараб’ёўку.

|| прыметнік: жараб’ёвачны.

жаравы прыметнік

Які награваецца пры дапамозе жару (у 1 знач.).

• Ж. прас.

жарало назоўнік | ніякі род

Глыбокая адтуліна ў чым-н.

• Ж. гарматы.
• Ж. вулкана.

жаргон назоўнік | мужчынскі род

Умоўная мова якой-н. невялікай сацыяльнай групы, насычаная спецыфічнымі словамі і выразамі, якія адрозніваюцца ад агульнанароднай мовы, але не маюць сваёй фанетыкі і граматычнай сістэмы.

• Ж. маракоў.

|| прыметнік: жаргонны.

жардзіна назоўнік | жаночы род

Доўгі тонкі ствол ссечанага дрэва, ацярэблены ад галінак.

|| памяншальная форма: жэрдачка.

|| прыметнік: жярдзяны.

жардыньерка назоўнік | жаночы род

Падстаўка, скрынка ці кашолка для пакаёвых кветак.

|| прыметнік: жардыньерачны.

жарліца назоўнік | жаночы род

Рыбалоўная снасць для лоўлі шчупакоў і іншых драпежных рыб.

|| прыметнік: жарлічны.