Усе словы

еўрабачанне назоўнік | ніякі род

Міжнародная тэлевізійная арганізацыя шэрагу заходнееўрапейскіх і некаторых іншых краін, а таксама перадачы, якія ідуць па яе каналах.

еўрапейцы назоўнік | мужчынскі род

Жыхары Еўропы.

|| жаночы род: еўрапейка.

|| прыметнік: еўрапейскі.

еўрапеоідны прыметнік

Еўрапеоідная раса (спецыяльны тэрмін) — раса людзей са светлай скурай, мяккімі хвалістымі валасамі, вузкім носам і інш. адзнакамі.

еўрапеізаваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Перабудаваць (перабудоўваць) на еўрапейскі лад формы, уласцівыя заходнееўрапейскаму жыццю і ўкладу.

|| зваротны стан: еўрапеізавацца.

|| назоўнік: еўрапеізацыя.

еўстахіеў прыметнік

Еўстахіева труба (спецыяльны тэрмін) — канал, што злучае насаглотку з поласцю сярэдняга вуха, слыхавая труба.

еўхарыстыя назоўнік | жаночы род

Тое, што і прычашчэнне.

|| прыметнік: еўхарыстычны.

• Еўхарыстычная малітва.

жа (ж) злучнік | часціца

1. злучнік: супраціўны. Злучае сказы з адносінамі супрацьпастаўлення.

   • Мне гаворыць адно, сам жа робіць другое.

2. злучнік: далучальны. Ужыв. для учэння сказаў з паведамленнем дадатковага або тлумачальнага зместу.

   • Вядзі нас, ты ж ведаеш дарогу.

3. часціца: ўзмацняльная. Ужыв. ўзмацнення значэння папярэдняга слова сэнсу таго, што выказваецца.

   • З кім жа ён застанецца?

4. часціца: Ужыв. пасля займеннікаў і прыслоўяў, каб падкрэсліць падабенства, супадзенне, аднолькавасць.

   • Яны прыйшлі з аднаго і таго ж мястэчка.
   • Той жа.
   • Тады ж.

жаба назоўнік | жаночы род

1. Падобная на ушку бясхвостая земнаводная жывёліна з барадаўчатай скурай.

2. Тое, што і лягушка.

3. Пагардлівае, дакорлівае абзыванне дзяцей, падлеткаў.

   • Жаба ты малая!

4. іншае:

   • Грудная жаба — бытавая назва стэнакардыі.
   • Пнецца як жаба на купіну (размоўнае пагардлівае) — пішчом лезе куды-н., каб дамагчыся свайго.

|| памяншальная форма: жабка.

|| прыметнік: жабін.

• Жабіна ікра.

жабнік назоўнік | мужчынскі род

1. Пасудзіна ўтрымання паддоследных жаб у лабараторыях.

2. пераноснае значэнне: Неглыбокі дзіцячы басейн для купання.

   • Дзеці плюхаюцца ў жабніку.

жабо назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

1. Брыжы з карунак або кісяі вакол каўняра ці на грудзях мужчынскай сарочкі.

2. Аздоба з карункаў або лёгкай тканіны ў зборкі на грудзях у жаночай блузцы, сукенцы.

жабраваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Прасіць міласціну.

2. Пазычыць што-н., не маючы свайго (размоўнае).

   • Трэба ісці ж. плуга ў суседзяў.
   • Не ўмеў шанаваць — ідзі ж. (з народнай творчасці).

|| закончанае трыванне: выжабраваць.

|| назоўнік: жабраванне.

жабрак назоўнік | мужчынскі род

Вельмі бедны, той, хто жыве з міласціны; старац.

|| жаночы род: жабрачка.

жабрацкі прыметнік

1. Такі, як у жабрака, які ўласцівы, належыць яму.

   • Жабрацкая торба.
   • Жабрацкае жыццё.

2. пераноснае значэнне: Вельмі бедны, мізэрны.

   • Ж. надзел.

жабрацтва назоўнік | ніякі род

1. Збіранне міласціны як сродак існавання, жабрацкае становішча.

   • Цяжкае жыццё мінулага вяло да ж.

2. зборны назоўнік: Жабракі.

жабрачы прыметнік

Тое, што і жабрацкі.

жабрачыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і жабраваць.

жабры назоўнік | жаночы род

Органы дыхання рыб і некаторых водных жывёлін.

• Узяць за ж. каго-н. (пераноснае значэнне: прымусіць да чаго-н.).

|| прыметнік: жабравы.

жабурынне назоўнік | ніякі род | зборны назоўнік

Жабіна ікра.

жабяня (жабянё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня жабы (у 1 і 2 знач.).

жабіны прыметнік

Уласцівы жабе, жабам.

• Не сціхаў ж. канцэрт.

жавала назоўнік | ніякі род | спецыяльны тэрмін

Верхнія пярэднія сківіцы ў ротавым апараце ракападобных і насякомых.

жавальны прыметнік

Які служыць для жавання.

• Ж. апарат.
• Жавальная рызінка (гулка).

жаваранак назоўнік | мужчынскі род

Пеўчая птушка атрада вераб’іных.

|| прыметнік: жаваранкавы.

• Сямейства жаваранкавых (назоўнік).

жаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Размінаць ежу або што-н. зубамі.

   • Ж. кавалак хлеба.

2. пераноснае значэнне: Доўга і нудна гаварыць, разбіраць адно і тое ж.

   • Ж. якое-небудзь пытанне.

|| назоўнік: жаванне.

жавель назоўнік | мужчынскі род

Хлорысты раствор, едкая зеленавата-жоўтая вадкасць, якая выкарыстоўваецца для адбелкі тканін.

|| прыметнік: жавелевы.

• Жавелевая вада.

жаданне назоўнік | ніякі род

1. Цяга да ажыццяўлення чаго-н., унутранае імкненне.

   • Гарэць жаданнем.
   • Ж. перамогі.

2. Прадмет захаплення, мары і пад.

   • Тэатральная сцэна — вось яго ж.

жаданы прыметнік

1. Такі, якога чакаюць, да якога імкнуцца.

   • Ж. госць.
   • Жаданыя пакупкі.

2. Любімы, дарагі.

   • Мой адзіны, мой ж. чалавек!

жадаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

чаго, з інфінітывам або са злучнікам «каб».

1. Хацець што‑н. здзейсніць, зрабіць, займець.

   • Жадаю бачыць сына.

2. каму-чаму і з інфінітывам: Выказваць якія‑н. пажаданні, зычыць.

   • Жадаю вам здароўя.

|| закончанае трыванне: пажадаць.

жадаючы назоўнік | мужчынскі род

Ахвотнік.

• На экскурсію многа жадаючых.

жадзён назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Які церпіць нястачу ў самым неабходным, ахвочы да чаго-н.

• Ён ж. скарынцы хлеба.
• Жадзён на вока (размоўнае неадабральнае) — пра зайздроснага, сквапнага чалавека.

жадлівы прыметнік | размоўнае

Зайздросны, прагны.

|| назоўнік: жадлівасць.

жадункі назоўнік | размоўнае

Дзіўныя жаданні, капрызы.

жазло назоўнік | ніякі род

1. Асобай формы, звычайна ўпрыгожаная палка, посах, якія служаць сімвалам улады, ганаровага становішча, звання.

   • Фельдмаршальскае ж.

2. Стрыжань з дужкай, які даецца машыністу на чыгунцы як знак дазволу прадаўжаць шлях (спецыяльны тэрмін).

3. Кароткая палка ў руках рэгуліроўшчыка вулічнага руху (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: жазловы.

• Жазловая сістэма рэгулявання руху паяздоў.

жакан назоўнік | мужчынскі род

Куля для стральбы з гладкаствольнага паляўнічага ружжа.

|| прыметнік: жаканны.

жакей назоўнік | мужчынскі род

1. Прафесійны яздок на скачках.

2. У цырку — артыст, які на неасядланым кані выконвае конна-акрабатычныя трукі.

|| прыметнік: жакейскі.

жакет назоўнік | мужчынскі род

1. Кароткае верхняе аддзенне, пераважна жаночае, пашытае ў талію.

2. Кароткі мужчынскі аднабортны сурдут (устарэлае).

|| памяншальна-ласкальная форма: жакецік.

|| прыметнік: жакетны.

жакетка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Тое, што і жакет.

|| прыметнік: жакетны.

жалабаты (жалабаваты) прыметнік

Які мае форму жолаба.

• Жалабатая (жалабаватая) дошка.

жалаванне назоўнік | ніякі род

Грашовае ўзнагароджанне за службу, працу.

• Павышэнне жалавання.

жаласлівы прыметнік

1. Схільны да жаласці, спачування, міласэрнасці.

   • Жаласлівыя людзі.

2. Сумны, кранальны.

   • Жаласлівыя песні.

|| жаночы род: жаласлівасць.

жаласны прыметнік

1. Які выражае смутак, тугу.

   • Ж. позірк.

2. Поўны суму, жалобы, журботны.

   • Жаласныя гукі.

|| назоўнік: жаласнасць.

жаласнік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто праяўляе жаласць да каго-, чаго-н.

|| жаночы род: жаласніца.

|| прыметнік: жаласніцкі.

жалеза² прыстаўка

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слова жалеза, напр. жалезарудны, железабетон, жалезавугляродзісты.

жалезабетон назоўнік | мужчынскі род

1. Маналітнае злучэнне бетону і стальной арматуры, якое ўжываецца ў будаўніцтве.

2. зборны назоўнік: Канструкцыі, вырабы з такога матэрыялу.

   • Зборны ж.

|| прыметнік: жалезабетонны.

жалеззе назоўнік | ніякі род | размоўнае | зборны назоўнік

Розны жалезны лом.

• Усюды валялася рознае ж.

жалезны прыметнік

1. гл. жалеза.

2. Зроблены з жалеза.

   • Жалезныя вароты.

3. Які змяшчае ў сабе многа жалеза.

   • Жалезная руда.

4. пераноснае значэнне: Дужы, моцны.

   • Жалезныя мышцы.
   • Жалезнае здароўе.

5. пераноснае значэнне: Цвёрды, недаступны.

   • Жалезная воля.
   • Жалезная дысцыпліна.
   • Наесціся жалезнага бобу (размоўнае) — набрацца цярпення, праявіць упартасць.

жалезіна назоўнік | жаночы род | размоўнае

Кавалак жалеза; непрыгодная рэч з жалеза.

жалезісты прыметнік

Які ў сваім саставе змяшчае жалеза.

• Ж. кварцыт.

жалейка назоўнік | жаночы род

Беларускі і рускі народны інструмент у выглядзе дудкі, звычайна з раструбамі.

|| прыметнік: жалёйкавы.

жалоба назоўнік | жаночы род

1. Смутак з прычыны чыёй-н. смерці, народнага гора, бедства; выражаецца ў адмене гулянак, забаўных відовішчаў.

   • Краіна ў жалобе.

2. Чорнае адзенне, павязка, вуаль і пад. як сімвал смутку.

   • Насіць жалобу.

|| прыметнік: жалобны.

• Ж. мітынг.