Усе словы

гарсэт назоўнік | мужчынскі род

1. Шырокі пругкі пояс для сцягвання таліі.

2. Цвёрды і шырокі артапедычны пояс, які выкарыстоўваецца пры захворваннях пазваночніка.

   • Гіпсавы г.

3. Від безрукаўкі ў традыцыйным касцюме беларускіх жанчын.

   • Вышываны г.

|| прыметнік: гарсэтны.

гарсэтніца назоўнік | жаночы род

Спецыялістка па вырабу гарсэтаў (у 1 і 2 знач.).

|| прыметнік: гарсэтніцкі.

гарт назоўнік | мужчынскі род

1. Цвёрдасць металу, якая надаецца гартаваннем.

2. пераноснае значэнне: Фізічная або маральная вынослівасць, стойкасць.

   • Чалавек старого гарту.

3. Сплаў свінцу, волава і сурмы для адліўкі друкарскіх шрыфтоў (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: гартавы і гартоўны.

гартавацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Рабіцца цвёрдым, пругхім, трывалым у выніку моцнага награвання і хуткага ахаладжэння (пра метал).

2. пераноснае значэнне: Рабіцца фізічна або маральна ўстойлівым, здольным пераносіць цяжкасці і неспрыяльныя ўмовы.

   • Г. ў барацьбе.

гартаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Надаваць цвёрдасць, пругкасць, трываласць шляхам моцнага награвання і хуткага ахаладжэння.

   • Г. жалеза.

2. пераноснае значэнне: Рабіць фізічна або маральна ўстойлівым, здольным пераносіць цяжкія і неспрыяльныя ўмовы.

   • Г. волю.

|| назоўнік: гартаванне.

|| прыметнік: гартавальны.

• Гартавальная печ.

гартанны прыметнік

1. гл. гартань.

2. Пра гукі: глухі, раскацісты, гарлавы.

   • Гартанная мова.

|| назоўнік: гартаннасць.

гартань назоўнік | жаночы род

Верхняя частка дыхальнага горла.

|| прыметнік: гартанны.

гартаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Перагортваць, пераварочваць лісты (кнігі, часопіса і пад.).

• Г. газеты.

гартэнзія назоўнік | жаночы род

Дэкаратыўная травяністая расліна з вялікім суквеццем.

|| прыметнік: гартэнзіевы.

гарус назоўнік | мужчынскі род

Кручаная мяккая шарсцяная пража.

|| прыметнік: гарусны і гарусавы.

гаручы прыметнік

1. Здольны гарэць.

   • Г. газ.

2. гаручае. Паліва для рухавікоў: нафта, бензін, салярка і інш.

|| назоўнік: гаручасць.

гарцаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Па-маладзецку ездзіць верхам.

   • Г. на кані.

2. Бегаць, скакаць (размоўнае).

   • Коні гарцаваяі на выгане.

гарчынка назоўнік | жаночы род

З гарчынкай — з гаркаватым прысмакам.

• Яблыкі з гарчынкай.

гарчыца назоўнік | жаночы род

1. Травяністая расліна з жоўтымі кветкамі і плодам-стручком.

2. Вострая прыправа, прыгатаваная з насення гэтай расліны.

|| прыметнік: гарчычны.

• Г. колер.

гарчыць² дзеяслоў | незакончанае трыванне

Станавіцца горкім, набываць гаркаваты прысмак.

• Мука гарчэе.

|| закончанае трыванне: згарчэць.

гарчычнік назоўнік | мужчынскі род

Пластыр са слоем гарчыцы (выкарыстоўваецца як лекавы сродак, што выклікае прыток крыві).

• Паставіць гарчычнікі.

гарчычніца назоўнік | жаночы род

Пасудзіна для гарчыцы.

гаршчок назоўнік | мужчынскі род

Гліняная пасудзіна са звужаным дном для варкі стравы, для малака, для пакаёвых раслін і пад.

• Смачны баршчок, ды малы г. (прыказка).
• Калі гаспадар з гаспадыняю сварацца, дык у гаршку трасца варыцца (прыказка).

|| памяншальная форма: гаршчочак і гаршчэчак.

|| прыметнік: гаршковы.

гарызанталь назоўнік | жаночы род

1. Прамая лінія, паралельная плоскасці гарызонта.

   • Па гарызанталі.

2. Лінія, якая злучае на карце пункты мясцовасці, што знаходзяцца на аднолькавай вышыні над узроўнем мора.

гарызантальны прыметнік

Накіраваны паралельна лініі гарызонта; процілегласць вертыкальны.

• Гарызантальная лінія.

|| назоўнік: гарызантальнасць.

гарызонт назоўнік | мужчынскі род

1. Бачная мяжа неба і зямной ці воднай паверхні, а таксама прастора неба над гэтай мяжой.

   • Ні воблачка на гарызонце.
   • З’явіцца на чыім-н. гарызонце (пераноснае значэнне: з’явіцца сярод якіх-н, людзей).

2. Уся бачная вакол назіральніка прастора, далягляд.

   • З самалёта адкрыўся шырокі г.

3. Круг ведаў, інтарэсаў, ідэй.

   • Студэнт з шырокім горнзонтам.
   • Г. паэта.

4. множны лік, пераноснае значэнне Круг дзеянняў, магчымасцей.

   • Перад моладдзю адкрыты шырокія гарызонты.

5. Узровень вады ў рацэ ці вадаёме, а таксама ўвогуле ўзровень чаго-н. (спецыяльны тэрмін).

   • Г. глебавых вод.

6. Узровень знаходжання на якой-н. вышыні горных парод.

   • Г. вапняку. Фразеалагізмы:

• Знікнуць з гарызонта — перастаць з’яўляцца дзе-н., у якой-н. кампаніі.

гарыла назоўнік | жаночы род

Буйная чалавекападобная малпа, якая водзіцца ў Цэнтральнай Афрыцы.

гарысты прыметнік

Пакрыты гарамі, горны.

• Гарыстая мясцовасць.

|| назоўнік: гарыстасць.

гарыхвостка назоўнік | жаночы род

Пеўчая птушка сямейства драздовых з рыжым хвастом.

гарыцвет назоўнік | мужчынскі род

Назва некаторых травяністых раслін сямейства гваздзіковых з яркімі жоўтымі і чырвонымі кветкамі.

гарышча назоўнік | ніякі род

Тое, што і гара (у 4 знач.).

гарэза назоўнік | мужчынскі і жаночы род

Свавольнік, дуронік, непаседа.

|| прыметнік: гарэзны.

гарэзаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Сваволіць, дурэць.

гарэзлівы прыметнік

Свавольны, непаседлівы.

• Г. хлапчук.

|| назоўнік: гарэзлівасць.

гарэзнік назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і гарэза.

|| жаночы род: гарэзніца.

гарэзнічаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і гарэзаваць.

гарэлка² назоўнік | жаночы род

Моцны алкагольны напітак.

• Царская гарэлка — сумесь азотнай кіслаты з салянай.

|| памяншальная форма: гарэлачка.

|| прыметнік: гарэлачны.

гарэлкі назоўнік

Народная гульня, удзельнікі якой стаяць парамі, а той з удзельнікаў, хто «гарыць», стаіць наперадзе і па сігналу ловіць аднаго з першай пары, якая разбягаецца у розныя бакі.

гарэлы прыметнік

Абпалены, папсаваны агнём, але не да канца спалены.

• Г. блін.
• Запахла гарэлым (назоўнік).

гарэльеф назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Скульптурны твор, у якім фігура выступае над плоскасцю больш чым на палавіну свайго аб’ёму.

|| прыметнік: гарэльефны.

гарэм назоўнік | мужчынскі род

1. Жаночая палавіна дома ў мусульман.

2. зборны назоўнік: Жонкі і наложніцы мусульманіна.

|| прыметнік: гарэмны.

гарэніць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Мець гаркаваты прысмак.

• Мука г.

гарэць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Паддавацца дзеянню агню, знішчацца агнём.

   • Дровы гараць.

2. Дзейнічаць, быць у спраўнасці (пра тое, што дае полымя, святло).

   • Пліта гарыць.

3. Траціць усё набытае з прычыны пажару, аказацца пагарэльцам.

   • Нашы родзічы два разы гарэлі ад маяанкі.

4. Быць у ліхаманкавым стане.

   • Дзіця ўсю ноч гарэла.

5. Чырванець ад прыліву крыві.

   • Вушы гараць.

6. Ззяць, блішчаць.

   • На сонцы гарэлі гронкі рабіны.
   • Вочы гараць ад крыўды.

7. пераноснае значэнне, чым. Зазнаваць якое-н. моцнае пачуццё.

   • Г. нянавісцю.

8. пераноснае значэнне, ад чаго. Зведваць моцнае пачуццё пад уздзеяннем чаго-н.

   • Г. ад сораму.

9. пераноснае значэнне: Поўнасцю аддавацца рабоце, ідэі і пад.

   • Хто сам на працы гарыць, той і людзям свеціць (прыказка).

10. Псавацца, гнісці ад перагрэву.

    • Сена гарыць у копах.
    • Пасевы гараць (сохнуць ад засухі).

11. пераноснае значэнне: Хутка зношвацца, рвацца (пра адзенне, абутак).

    • На дзетках хутка гарыць адзежа.

12. пераноснае значэнне: Быць пад пагрозай зрыву па прычыне спазнення, упушчэння тэрмінаў.

    • План гарыць.
    • Пуцёўка гарыць.

13. Цвісці (пра агуркі, гарбузы і пад.).

    • Агуркі пачалі г.

Фразеалагізмы:

• Вока (зуб) гарыць на што (размоўнае) — вельмі хочацца мець што-н.
• Гары яно гарам; хай яно гарам гарыць (размоўнае) — ужываецца як праклён.
• Гарыць душа (нутро) у каго, чыя (чыё) (размоўнае) — хто-н. вельмі ўсхваляваны, узбуджаны.
• Гарыць зямля пад нагамі ў каго — пра небяспечнае становішча для каго-н., у сувязі з чым прыходзіцца ўцякаць.
• На злодзеі шапка гарыць (размоўнае) — гавораць пра таго, хто міжвольна сам выдае сябе ў тым, што больш за ўсё імкнецца ўтаіць.
• Не гарыць (размоўнае) — няма патрэбы ў спешцы.
• Работа (усё) гарыць у руках у каго (размоўнае адабральнае) — работа ідзе добра, хутка.
• Скура гарыць на кім (размоўнае неадабральнае) — пра залішне рухавага, неспакойнага чалавека.
• Як мокрае гарыць (размоўнае неадабральнае) — вельмі марудна.

|| закончанае трыванне: згарэць.

|| назоўнік: гарэнне.

гаснуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Пераставаць гарэць, свяціць; тухнуць.

   • Свечка гасне.
   • Надзеі гаснуць (пераноснае значэнне: змяншаюцца, знікаюць).

2. пераноснае значэнне: Слабець, чахнуць.

   • Чалавек гасне ўвачавідкі.

|| закончанае трыванне: загаснуць, пагаснуць і згаснуць.

гаспадар назоўнік | мужчынскі род

1. Уласнік, уладальнік каго-, чаго-н.

   • Г. кватэры.

2. (звычайна з азначэннем). Той, хто займаецца гаспадарчымі справамі.

   • Руплівы г.

3. пераноснае значэнне, чаго. Паўнаўладны распарадчык.

   • Народ — г. сваей краіны.
   • Г. свайго лесу.

4. Галава дома, сям’і.

   • Г. за гарэлачку, а гаспадыня за талерачку (прыказка).
   • Г. — галава ў хаце (прыказка).

Гаспадар свайго слова (адабральнае) — пра чалавека, у якога слова не разыходзіцца са справак.

|| жаночы род: гаспадыня і гаспадынька.

|| прыметнік: гаспадарскі.

гаспадарка назоўнік | жаночы род

1. Спосаб вытворчасці, сукупнасць вытворчых адносін таго ці іншага грамадскага ўкладу.

   • Натуральная г.

2. Вытворчасць, зканоміка.

   • Народная г. краіны.
   • Сельская г.

3. Абсталяванне якой-н. вытворчасці.

   • Г. калгаса.
   • Г. трактарнага завода.

4. Рэчы, прадметы, якія патрэбны ў быце.

   • Абзавесціся гаспадаркай.

5. Вытворчая адзінка, пераважна сельскагаспадарчая.

   • Сялянскія гаспадаркі.
   • Кіраваць гаспадаркай.

6. Эканамічны, вытворчы, фінансавы і іншы бок якой-н. дзейнасці.

   • Хатняя г.

гаспадарлівы прыметнік

Эканомны, руплівы, клапатлівы ў вядзенні гаспадаркі (пра чалавека).

• Г. (назоўнік) ні сцюжы, ні спёкі не баіцца (прыказка).

|| назоўнік: гаспадарлівасць.

гаспадарны прыметнік

Тое, што і гаспадарлівы.

|| назоўнік: гаспадарнасць.

гаспадарнік назоўнік | мужчынскі род

Кіраўнік, асоба, якая кіруе гаспадарчымі справамі ўстановы, прадпрыемства.

• Вопытны г.

|| прыметнік: гаспадарніцкі.

гаспадарнічаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і гаспадарыць.

|| назоўнік: гаспадарнічанне.

гаспадарскі прыметнік

1. Які належыць гаспадару.

   • Г. сын.

2. Дбайны, руплівы.

   • Гаспадарскія адносіны да справы.

гаспадарчы прыметнік

1. Які мае адносіны да вядзення гаспадаркі, да эканамічнага, вытворчага боку справы.

   • Гаспадарчыя арганізацыі.
   • Гаспадарчыя поспехі.

2. Які мае адносіны да вядзення гаспадаркі, патрэбны для яе вядзення.

   • Гаспадарчыя турботы.
   • Г. інвентар.
   • Гаспадарчыя тавары.

3. Даходны, рацыянальны.

   • Г. падыход да выкарыстання прыродных багаццяў.

4. Уласцівы гаспадару (у 2 знач.).

   • Гаспадарчае вока.

гаспадарыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Весці гаспадарку (у 6 знач.).

2. Наводзіць дзе-н. парадкі па-свойму (неадабральнае).

   • Г. у чужнм агародзе.

|| назоўнік: гаспадаранне.

гаспадыня назоўнік | жаночы род

1. гл. гаспадар.

2. Жонка (размоўнае).

Хатняя гаспадыня — жанчына, якая не занята ў грамадскай вытворчасці, а вядзе хатнюю гаспадарку сваёй сям’і.

гастралёр назоўнік | мужчынскі род

1. Артыст на гастролях.

2. пераноснае значэнне: Пра таго, хто пастаянна мяняе месца работы, пра выпадковага і нядобрасумленнага работніка (размоўнае, неадабральнае).

|| жаночы род: гастралёрка.

|| прыметнік: гастралёрскі.