Усе словы

вол назоўнік | мужчынскі род

Кастрыраваны бык, якога скарыстоўваюць на сельскагаспадарчых работах.

• Працуе як чорны в. (пераноснае значэнне: вельмі многа, без стомы).

|| прыметнік: валовы.

• Валовая скура.

волава назоўнік | ніякі род

Хімічны элемент, мяккі коўкі метал серабрыста-белага колеру.

|| прыметнік: алавяны.

волак назоўнік | мужчынскі род

Участак паміж дзвюма суднаходнымі рэкамі, цераз які ў даўнія часы перацягвалі волакам судна для працягу шляху.

волакам прыслоўе

Цягнучы, валочачы па зямлі.

• Цягнуць лодку в.

волас назоўнік | мужчынскі род

1. Рагавое ніткападобнае ўтварэнне на скуры чалавека і жывёл (мн. ўжыв. таксама для абазначэння расліннасці ў чалавека).

   • Вырваць сівы в.
   • Кучаравыя валасы.
   • Схапіцца за валасы (пераноснае значэнне: пра адлюстраванне жаху, крайняга здзіўлення і пад.).
   • Валасы рваць на сабе (надта злаваць, крыўдаваць на сябе).
   • Да сівых валасоў (да старасці).
   • В. у в. (вельмі падобныя).
   • І на в. не заснуў (ніколькі не заснуў).

2. зборны назоўнік: Расліннасць на целе жывёлы (ужыв. для розных тэхнічных мэт).

   • Конскі в.

|| памяншальная форма: валасок.

|| прыметнік: валасяны.

• Валасяное покрыва.
• В. матрац.

воласць назоўнік | жаночы род

1. У Старажытнай Русі: мясцовасць, падпарадкаваная адной уладзе.

2. Адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, падраэдзяленне ўезда ў сельскай мясцовасці Расu і ў СССР да раяніравання.

|| прыметнік: валасны.

волат назоўнік | мужчынскі род

Асілак, велікан.

• Магутны в.
• В. літаратуры (пераноснае значэнне).

волатаўскі прыметнік

Які мае адносіны да волата.

• Волатаўская сіла.

волевыяўленне назоўнік | ніякі род

Выказванне сваёй волі, жадання.

• Свободное в. выбаршчыкаў.

волкі прыметнік | размоўнае

Вільготны, сыры.

• Волкая ноч.

|| назоўнік: волкасць.

вольнаадпушчаны прыметнік

Даўней: адпушчаны на свабоду (пра раба, прыгоннага).

вольнаадпушчанік назоўнік | мужчынскі род

Даўней: раб ці прыгонны, адпушчаны на волю.

вольналюбівы прыметнік

Які вызначаецца свабодалюбствам, імкнецца да волі.

• Вольналюбівыя народы.

|| назоўнік: вольналюбства.

вольнанаёмны прыметнік

1. Які працуе або выконваецца па вольнаму найму.

   • В. рабочы.

2. Які працуе ў ваенным ведамстве, але не з’яўляецца ваеннаслужачым.

   • В. персанал.

вольнасць назоўнік | жаночы род

1. гл. вольны.

2. Свабода, незалежнасць.

   • Барацьба за в.

3. Бесцырымоннасць, фамільярнасць у паводзінах, развязаннасць.

   • Залішняя в. у абыходжанні.

4. Адступленне ад агульных правіл, ад нормы ў чым-н.

   • Паэтычная в.

вольная назоўнік | жаночы род

Даўней: дакумент, які выдаваўся прыгоннаму пры вызваленні ад прыгоннай залежнасці.

• Даць вольную.

вольны прыметнік

1. Свабодны, незалежны.

   • Вольныя людзі.
   • Вольная праца.

2. Свабодны, нічым не абмежаваны.

   • Вольнае жыццё
   • В. вецер.
   • Вольнаму воля (пра чалавека, які можа паступаць па свайму меркаванню).

3. Нікім, нічым не заняты.

   • Вольнае месца ў вагоне.
   • Вольная пасада (вакантная).
   • Вольная хвіліна.

4. Не абмежаваны якімі-н. перашкодамі, прадметамі, бязмежны; які знаходзіцца на свабодзе.

   • В. акіян.
   • В. ход.

5. Не абмежаваны якімі-н. правіламі, законам.

   • В. продаж сельскагаспадарчых прадуктаў.

6. Нястрыманы, які выходзіць за межы прынятых норм.

   • Вольнае абыходжанне.

7. Свабодалюбны.

   • Вольная думка, натура.

8. Не заціснуты, не замацаваны ў чым-н.

   • В. канец вяроўкі.
   • Вольныя рухі або практыкаванні — гімнастычныя практыкаванні без прылад.
   • Вольны верш — разнастайны, звычайна ямбічны верш.
   • Вольны горад — самастойны горад-дзяржава ў сярэднія вякі.
   • Вольны пераклад — не літаральны пераклад.
   • Вольны стыль — у спартыўных спаборніцтвах: стыль плавання, які выбірае сам плывец.
   • Па вольнаму найму — аб службе неваенных у ваеннай установе.

|| назоўнік: вольнасць.

вольніца назоўнік | жаночы род

1. Свабода, незалежнасць (размоўнае).

2. Даўней: беглае насельніцтва, пераважна прыгонныя сяляне, якія асядалі на ўскраінах Маскоўскай дзяржавы і дамагаліся сваёй незалежнасці.

   • Казацкая в.

вольт² назоўнік | мужчынскі род

Адзінка электрычнага напружання і электрычнай сілы.

вольха назоўнік | жаночы род

Лісцевае дрэва сямейства бярозавых, якое расце ў сырых месцах.

|| прыметнік: альховы.

воля назоўнік | жаночы род

1. Здольнасць ажыццяўляць свае жаданні, пастаўленыя перад сабой мэты.

   • Сіла волі.
   • Выхаванне волі.

2. да чаго. Свядомае імкненне да ажыццяўлення чаго-н.

   • В. да перамогі.

3. Жаданне, патрабаванне.

   • Дыктаваць сваю волю.
   • Апошняя в. (запавет).

4. Улада, права.

   • Гэта ў тваёй волі.
   • Ваша добрая в. або в. ваша (рабіце, як лічыце патрэбным).
   • На волю лесу (без падтрымкі, дапамогі, нагляду).

5. Свабода ў праяўленні чаго-н.

   • Даць волю пачуццям.
   • Рукам волі не давай (не біся).

6. Свабода, незалежнасць; процілегласць няволя.

   • Змагацца за волю і незалежнасць народа.

7. Становішча, пры якім жыццё чалавека, жывёл, птушак не абмежавана ўмовамі зняволення.

   • Выйсці на волю.
   • Выпусціць жураўля на волю.

8. Прастор, прыволле.

   • Тут дзецям в.

|| прыметнік: валявы.

• Валявыя рашэнні.

воляй-няволяй прыслоўе

Незалежна ад задання, паняволі.

• Воляй-няволяй прыходзіцца згадзіцца.

вон прыслоўе | часціца

1. прыслоўе: Прэч, на двор.

   • Выгнаць з хаты в.

2. часціца: Рашучае патрабаванне выбірацца адкуль-н., вькодзіць.

   • В. адсюль!

вонкавы прыметнік

1. Знешні, знадворны.

   • В. выгляд.
   • Вонкавае падабенства.
   • Вонкавая паверхня.

2. Які праяўляецца толькі са знешняга боку, не закранаючы сутнасці чаго-н.

   • Твар яго здаваўся вонкава (прыслоўе) спокойным.

3. пераноснае значэнне: Паказны, паверхневы, пазбаўлены глыбіні.

   • Пафас гэтых вершаў толькі в.

|| назоўнік: вонкавасць.

воплескі назоўнік

Апладысменты ў знак прывітання, адабрэння.

• Вітаць юбіляра воплескамі.

вопратка назоўнік | жаночы род

Верхняе адзенне.

• Цёплая в.
• Святочная в.

вопыт назоўнік | мужчынскі род

1. Адлюстраванне ў свядомасці людзей законаў аб’ектыўнага свету і грамадскай практыкі, атрыманае ў выніку іх актыўнага практычнага пазнання.

   • Пачуццёвы в.

2. Сукупнасць ведаў і практычна засвоеных звычак.

   • Жыіцёвы в.
   • В. будаўніцтва.

3. Узнаўленне якой-н. з’явы экспернментальным шляхам, стварэнне чаго-н. новага ў пэўных умовах з мэтай даследавання, выпрабавання.

   • Хімічныя вопыты.
   • Вопыты калекцыянераў.

4. Спроба ажыццявіць што-н., пробнае ажыццяўленне чаго-н.

   • Першы в. маладога пісьменніка.

|| прыметнік: вопытны.

вопытны прыметнік

1. гл. вопыт.

2. Які мае вопыт (у 2 знач.).

   • Вопытныя кадры.
   • В. чалавек.
   • Вопытная вока (спрактыкаванае, натрэніраванае).

|| назоўнік: вопытнасць.

вопіс назоўнік | мужчынскі род

1. гл. апісаць.

2. Спіс рэчаў, папер і пад., складзены для ўліку.

   • Інвентарны в.
   • В. архіўных спраў.

вораг назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто знаходзіцца ў стане варожасці з кім-н., непрыяцель.

   • Закляты в.

2. Ваенны праціўнік, непрыяцель.

   • В. разбіты.

3. каго. Прынцыповы праціўнік чаго-н.

   • В. алкоголю.

|| прыметнік: варожы.

• В. стан.

ворны прыметнік

Прыгодны для ворыва.

• Ворная зямля.

ворс назоўнік | мужчынскі род

Кароткі густы пушок на паверхні некаторых тканін, а таксама некаторых гатункаў скур.

• Сукно з ворсом.

|| прыметнік: ворсавы.

• Ворсавыя тканіны.

ворчык назоўнік | мужчынскі род

Прыстасаванне для прыпрэжкі каня ў дапамогу каранніку.

• Хадзіць на ворчыку.

|| прыметнік: ворчыкавы.

восем лічэбнік

Лік, лічба і колькасць 8.

|| парадкавы лічэбнік: восьмы.

восемдзесят лічэбнік

Лік, лічба і колькасць 80.

• Пад в. каму-н. (хутка будзе 80 гадоў).

|| парадкавы лічэбнік: васьмідзесяты.

восемсот лічэбнік

Лік, лічба і колькасць 800.

|| парадкавы лічэбнік: васьмісоты.

восенню прыслоўе

У асенні час.

восень назоўнік | жаночы род

Пара года паміж летам і зімой.

• Позняя в.
• В. жыцця (пераноснае значэнне).

|| прыметнік: асенні і восеньскі.

воск назоўнік | мужчынскі род

Мяккае пластычнае рэчыва, якое выпрацоўваюць пчолы для будовы сотаў.

• Тапіць в.
• Мяккі як в.

|| прыметнік: васковы.

• Васковая свечка.
• В. твар (пераноснае значэнне: бледна-жоўты).
• Васковая спеласць зерня (фаза спеласці перад поўным паспяваннем).

воспа назоўнік | жаночы род

1. Востразаразная вірусная хвароба, якая суправаджаецца гнойным сыпам на скуры і слізістай абалонцы.

   • Прышчэпка воспы.

2. Шрамы і ямкі, якія застаюцца на скуры пасля гэтай хваробы або на месцы яе прышчэплівання (размоўнае).

   • Пабіты воспай.

|| прыметнік: воспавы.

воспапрышчэпліванне назоўнік | ніякі род

Прышчэпка супрацьвоспеннай вакцыны.

|| прыметнік: воспапрышчэпны.

воспіна назоўнік | жаночы род

Ямка або шрам на скуры пасля воспы або прышчэпкі воспы.

востравугольны прыметнік

З вострымі канцамі (канцом).

• Востравугольная вяршыня.

востравугольнік назоўнік | мужчынскі род

Геаметрычная фігура з вострымі вугламі.

востраў назоўнік | мужчынскі род

1. Частка сушы, акружаная з усіх бакоў вадой.

2. Участак, які вылучаецца чым-н. сярод навакольнай мясцовасці, напр. сухое месца сярод балота, невялікі лес сярод поля і пад.

|| памяншальная форма: астравок.

|| прыметнік: астраўны.

востры прыметнік

1. Добра навостраны або з завостраным канцом ці краем.

   • В. нож.
   • В. канец палкі.

2. Які звужаецца пад канец.

   • В. нос лодкі.
   • Вострыя насы туфель.
   • В. вугал (вугал меншы чым 90°).

3. пераноснае значэнне: Праніклівы, які добра ўспрымае.

   • В. розум.
   • В. зрок.

4. пераноснае значэнне: Які вызначаецца дасціпнасцю, жартаўлівае:

   • В. на язык.

5. пераноснае значэнне: Які выразна і моцна адчуваецца, праяўляецца.

   • Вострая трывога.

6. пераноснае значэнне: Які моцна дзейнічае на смак ці нюх.

   • Вострыя прыправы.
   • В. пах.

7. пераноснае значэнне: Моцна, ясна выражаны; напружаны.

   • В. боль.
   • В. апендыцыт.
   • В. недахоп чаго-н.

|| назоўнік: вастрыня.

вострым-востра прыслоўе | размоўнае

Вельмі востра.

• Натачы, кавалёк, в.-в. сярпок!

восць назоўнік | жаночы род | зборны назоўнік

Доўгія і больш рэдкія валасы ў шэрсці жывёлы.

• В. у футры бобра.

восці назоўнік

Рыбалоўная прылада ў выглядзе вілаў.

• Біць рыбу восцямі.

|| прыметнік: восцевы.

восып назоўнік | мужчынскі род

Абломкі горных парод, што асыпаюцца ў выніку выветрывання, а таксама цэлыя гурты гэтых абломкаў у падножжы гор.