Усе словы

збруя назоўнік | жаночы род

Прыналежнасці для запрагання каня, вупраж.

|| прыметнік: збруевы і збруйны.

збрысці дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Сысці куды-н., пакінуўшы сваё месца.

• Цяля некуды збрыло.

збрыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрэзаць брытвай.

• З. бараду.

|| незакончанае трыванне: збрываць.

збудаванне назоўнік | ніякі род

Будынак, пабудова (рознага віду і прызначэння).

• Спартыўнае з.
• Гідратэхнічныя збудаванні.

збудаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пабудаваць, выбудаваць.

• З. палац.

збуцвелы прыметнік

Які збуцвеў, струхнелы, спарахнелы.

• Крыж з. паваліўся.

збуялы прыметнік

Які збуяў, пышна разросся (пра расліны).

• Збуялае каліўе бульбы.

збуяць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пышна разрасціся націннем на шкоду плоданашэнню.

• Буракі збуялі.

збыт назоўнік | мужчынскі род

Продаж гатовай прадукцыі.

• Рынак збыту.

|| прыметнік: збытавы.

збыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Ажыццявіцца, здзейсніцца, стаць сапраўдным.

• Падзеі збыліся.

|| незакончанае трыванне: збывацца.

збыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Знайсці збыт чаму-н., прадаць.

   • З. тавар.

2. Пазбавіцца, вызваліцца ад каго-, чаго-н. (размоўнае).

   • З. з рук.
   • З. бяду з галавы.

|| незакончанае трыванне: збываць.

збяднелы прыметнік

Які збяднеў, стаў бедны.

|| назоўнік: збяднеласць.

збялелы прыметнік

Які збялеў, стаў белым, бледным.

• З. твар.
• З. ад інею лазняк.

збялець дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць белым, пабялець.

• З. ад злосці.

збянтэжаны прыметнік

Разгублены, атарапелы або які выражае разгубленасць, атарапеласць.

• З. выгляд.

|| назоўнік: збянтэжанасць.

збянтэжыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Прыйсці ў замяшанне, разгубіцца.

• З. ад нечаканасці.

збянтэжыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Выклікаць замяшанне, разгубленасць.

• З. каго-н. пахвалой.

збіральны прыметнік | кніжнае

Абагульнены, які адносіцца да многіх.

• З. вобраз.

|| назоўнік: збіральнасць.

збіральнік назоўнік | мужчынскі род

1. Чалавек, які займаецца збіраннем чаго-н. (якіх-н. рэдкасцей, твораў народнай творчасці і пад.).

   • З. фальклору.

2. Ёмішча, у якім збіраецца якая-н. вадкасць (спецыяльны тэрмін).

   • З. вады.

|| жаночы род: збіральніца.

|| прыметнік: збіральніцкі.

збіральніцтва назоўнік | ніякі род

1. Дзейнасць збіральніка (у 1 знач.).

   • Захапіцца збіральніцтвам.

2. Здабыванне сродкаў існавання шляхам збірання грыбоў, ягад і інш.

|| прыметнік: збіральніцкі.

збіцца² дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Згусціцца ад узбоўтвання, ператварыцца ў шчыльную масу.

   • Масла збілася.

2. Сабрацца разам, у цеснаце.

   • Людзі збіліся ў кучу.

|| незакончанае трыванне: збівацца.

збіць² дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Ударамі злучыць, саставіць.

   • З. скрынку з дошак.

2. Узбіваючы, узбоўтваючы, ператварыць у шчыльную масу.

   • З. масла.

3. Сабраць разам, сагнаць у кучу (размоўнае).

   • З. кароў у кучу.

|| незакончанае трыванне: збіваць.

звада назоўнік | жаночы род

Сварка, склока, разлад.

|| прыметнік: звадны.

звадзіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Адвесці куды-н. і прывесці назад.

• З. хворага да ўрача.

звадка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Склока, сварка.

звадкаваны прыметнік | спецыяльны тэрмін

Ператвораны ў вадкі стан.

• З. газ.

звадлівы прыметнік | размоўнае

1. Схільны да звадак, звадніцтва.

   • Звадлівая суседка.

2. Які суправаджаецца звадкамі, з’яўляецца звадкай.

   • Звадлівыя адносіны.

|| назоўнік: звадлівасць.

зваднік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Чалавек, які займаецца звадкамі.

|| жаночы род: звадніца.

|| прыметнік: звадніцкі.

зваднічаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Учыняць звадкі.

|| назоўнік: звадніцтва.

звадыяш назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Зводнік, падбухторшчык.

|| жаночы род: звадыяшка.

|| прыметнік: звадыяцкі.

зважаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Звяртаць увагу на каго-, што-н., надаваць значэнне каму-, чаму-н.

• Ён ні на што не зважае.

Зважай! — каманда, якая азначае: стаяць навыцяжку, нерухома.

зважыць² дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Зрабіць уступку, уважыць.

• Умей з. малодшаму.

|| незакончанае трыванне: зважаць.

звазіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Адвезці і прывезці назад.

• З. дзіця да доктара.

звака прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. эвакуацыйны, напр. эвакавыратавальны, эвакапрыёмнік, эвакапункт, эвакашпіталь.

звалачы дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Цягнучы, зняць з чаго-н.

   • З. мех з воза.

2. Валочачы, знесці ў адно месца.

   • З. галлё ў кучу.

3. Знесці куды-н. далёка.

   • Дзеці звалаклі граблі.

|| незакончанае трыванне: звалакаць.

звалачыся дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Сысці куды-н.

   • Карова кудысьці звалаклася.

2. Сысціся адусюль, сабрацца ў адно месца.

   • Прадстаўнікі навакольных вёсак звалакліся на сход у Жарнасекі.

звалка назоўнік | жаночы род

Месца, куды выкідаюць, звальваюць што-н.

• Вывезці смецце на звалку.

|| прыметнік: звалачны.

зваляцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Застаўшыся нявыкарыстаным, прыйсці ў непрыгоднасць.

• Кофта так і звалялася.

зваліцца² дзеяслоў | закончанае трыванне

Атрымацца ў выніку валення (пра вырабы з воўны).

• Сукно добра звалілася.

званар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто звоніць у царкоўныя званы.

|| прыметнік: званарскі.

званне назоўнік | мужчынскі род

1. Афіцыйна прысвоенае найменне, якое вызначае ступень заслуг, службовага становішча, кваліфікацыі ў галіне якой-н. дзейнасці.

   • Воінскія званні.
   • Вучонае з.

2. Ганаровае найменне як адна з форм узнагароды і заахвочвання для далейшых поспехаў дзеячаў працы, навукі, культуры і інш.

3. Героя Сацыялістычнай Працы.

   • З. народнага артыста Беларусі.

4. У дарэвалюцыйнай Расіі — аднесенасць да якой-н. грамадскай групы з спадчыннымі правамі і абавязкамі; саслоўе.

   • Ён з духоўнага звання.
   • Купецкае з.

5. У дарэвалюцыйнай Расіі — узаконенае абазначэнне службовага становішча па табелю аб рангах; чын.

   • Быў калежскім асэсарам. Ён меў з. камер-юнкера.

Фразеалагізмы:

• Адно званне (размоўнае) — пра тое, што не адпавядае свайму найменню.
• Адно з., што горад, а на самай справе — пасёлак.
• Ані звання каго-чаго (размоўнае) — і ў паміне няма.

званок назоўнік | мужчынскі род

1. Невялікі звон (у 1 знач.), а таксама прыстасаванне для гукавых сігналаў.

   • Дзвярны з.
   • Электрычны з.

2. Гук, гукавы сігнал, утвораны такім звонам ці спецыяльным прыстасаваннем.

   • Прагучаў з.
   • Тэлефонны з.
   • Заняткі пачынаюцца па званку.

|| памяншальная форма: званочак.

|| прыметнік: званковы.

званчэць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Станавіцца званчэйшым.

• Голас званчэе.

|| закончанае трыванне: пазванчэць.

званы прыметнік

1. Які атрымаў запрашэнне.

   • З. госць.

2. З запрошанымі гасцямі.

   • З. абед.

Так званы — ужыв. для выражэння іранічных або адмоўных адносін да каго-, чаго-н.

• Вунь яны, вашы так званыя спецыялісты.

званітаваць дзеяслоў | безасабовая форма | закончанае трыванне

Пра рвоту ў каго-н.

• Хворага званітавала.

званіца назоўнік | жаночы род

Вежа са званамі пры царкве.

• Глядзець са сваёй званіцы на што-н. (са свайго, абмежаванага пункту гледжання; размоўнае).

|| прыметнік: званічны.

званіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Утвараць гукі пры дапамозе звона, званка.

   • З. у званы (пераноснае значэнне: усюды расказваць пра што-н. і размоўнае).

2. Выклікаць званком тэлефоннага апарата для размовы па тэлефоне.

   • З. па тэлефоне.

3. пераноснае значэнне, пра каго-што, аб кім-чым і з дадан. сказам. Разносіць чуткі, плёткі, учыняць шум (размоўнае).

   • Нечага пра гэта ўсюды з.

|| закончанае трыванне: пазваніць.

зварачны прыметнік

Які мае адносіны да зваркі металу.

• Зварачныя работы.
• З. цэх.

зварны прыметнік

Які атрымліваецца шляхам зваркі.

• Зварныя трубы.

зварот назоўнік | мужчынскі род

1. Вяртанне адкуль-н. назад, на ранейшае месца.

   • З. на радзіму.
   • Па звароце ў Мінск.

2. Заклік, выступленне, звернутае да каго-н.

   • З. дэпутатаў да народа.

3. У граматыцы: група слоў, якія ўгвараюць пэўнае адзінства, слоўны выраз.

   • Дзеепрыслоўны з.