Усе словы

зашрубаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Круцячы што-н., што мае шрубавую нарэзку, замацаваць, давесці да патрэбнага становішча.

• З. гайку.

|| незакончанае трыванне: зашрубоўваць.

заштабнаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Прашыць, застрачыць (на швейнай машыне).

• З. складку.

заштатны прыметнік | устарэлае

Пазаштатны, які не ўваходзіць у штат.

• З. работнік.

Заштатны горад (устарэлае) — горад, які ўваходзіць у павет, але не з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам павета.

зашторыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Завесіць шторай.

• З. акно.

|| незакончанае трыванне: зашторваць.

заштурхаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Замучыць, прычыніць удары, боль, штурхаючы.

• Дзяўчынку заштурхалі ў натоўпе.

заштурхнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Штуршкамі запхнуць куды-н.

• З. скрынку пад стол.

|| незакончанае трыванне: заштурхваць.

зашчаміць дзеяслоў | закончанае трыванне

Сціснуць з двух бакоў.

• З. пальцы дзвярамі.

|| незакончанае трыванне: зашчамляць.

зашчапка назоўнік | жаночы род

Прыстасаванне для запірання дзвярэй у выглядзе кручка або засаўкі.

зашчапіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Застаўшыся ў памяшканні, зачыніць дзверы на зашчапку.

   • З. ў хаце.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зачыніцца на зашчапку (пра дзверы).

|| незакончанае трыванне: зашчапляцца.

зашчапіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зачыніць на зашчапку.

   • З. дзверы.

2. Пакінуць каго-н. у памяшканні, зашчапіўшы дзверы.

   • З. дзіця ў хаце.

|| незакончанае трыванне: зашчапляць.

зашчочны прыметнік | спецыяльны тэрмін

Які знаходзіцца за шчакой.

• Зашчочныя мяшкі.

зашчоўкаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць шчоўкаць.

• Дзяцел зашчоўкаў і паляцеў.

зашчоўкнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зачыніцца, шчоўкнуўшы запорам.

• Дзверы зашчоўкнуліся.

|| незакончанае трыванне: зашчоўквацца.

зашчоўкнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Замкнуць, зачыніць, шчоўкнуўшы запорам.

|| незакончанае трыванне: зашчоўкваць.

зашчыпаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Замучыць шчыпкамі.

зашырокі прыметнік | размоўнае

Празмерна шырокі, шырэйшы, чым трэба.

зашыцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Забрацца ў зацішнае, глухое месца і пад. або паглыбіцца ў што-н.

   • З. ў куток.

2. Не паспець зрабіць што-н.

   • З. з работай.

|| незакончанае трыванне: зашывацца.

зашыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Адрамантаваць, сшыўшы краі, а таксама злучыць швом канцы чаго-н.

   • З. падраны рукаў.
   • З. мяшок.

2. Упакаваць, сшыўшы канцы ўпакоўкі.

   • З. пасылку.

|| незакончанае трыванне: зашываць.

|| назоўнік: зашыванне і зашыўка.

зашэрхлы прыметнік | размоўнае

Які зашэрх, зацвярдзелы.

• З. снег.

заява назоўнік | жаночы род

1. Афіцыйнае паведамленне ў вуснай або пісьмовай форме.

   • Зрабіць заяву для друку.

2. Пісьмовая просьба аб чым-н.

   • Падаць заяву на адпачынак.

заявіцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Паявіцца дзе-н., прыйсці куды-н. нечакана.

• Заявіліся двое апоўначы.

заядлы прыметнік | размоўнае

1. Які надта прыахвоціўся да чаго-н., заўзяты.

   • З. курэц.

2. Які вядзецца, выконваецца з асаблівай упартасцю, зацяты.

   • Заядлая спрэчка.

3. Злосны, задзірысты.

   • З. чалавек.

заяхкаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Забрахаць пры пагоні за зайцам.

• Ганчак заяхкаў.

заяц назоўнік | мужчынскі род

1. Невялікі звярок з атрада грызуноў, а таксама футра з яго.

   • Палахлівы як з.
   • За двума зайцамі пагонішся — ні аднаго не зловіш (прыказка).

2. Безбілетны пасажыр або глядач, што пранік куды-н. без білета (размоўнае).

   • Ехаць зайцам.

|| памяншальна-ласкальная форма: зайка і зайчык.

|| прыметнік: заечы.

• Заечая натура (пераноснае значэнне: палахлівая).
• Заечая губа (прыроджанае ненармальнае раздваенне верхняй губы ў чалавека).

заяўка назоўнік | жаночы род

1. Заява аб сваіх правах або аб атрыманні правоў на што-н.

   • З. на агародна-садовы ўчастак.

2. Заява з указаннем на патрэбу ў чым-н. (у грашах, матэрыялах і пад.).

   • З. на будаўнічыя матэрыялы.

|| прыметнік: заявачны.

заяўнік назоўнік | мужчынскі род | афіцыйнае

Той, хто падае заяву (у 2 знач.).

|| жаночы род: заяўніца.

|| прыметнік: заяўніцкі.

заігрываць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. зайграць .

2. Жартаўліва какетнічаць, заляцацца да каго-н. (размоўнае).

   • З. з дзяўчатамі.

3. пераноснае значэнне, з кім. Паддобрывацца да каго-н., каб выклікаць да сябе прыхільнасць (размоўнае).

   • Дыктатар заігрывае з народам.

заіка назоўнік | мужчынскі і жаночы род

Той, хто заікаецца (у 1 знач.).

заіканне назоўнік | ніякі род

1. гл. заікацца.

2. Загана ў маўленні — паўтарэнне адных і тых жа гукаў, складоў з-за сутаргавых скарачэнняў мышцаў гартані.

заікацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Гаварыць з цяжкасцямі, мімаволі паўтараць адны і тыя ж гукі, склады.

2. пераноснае значэнне, пра кагошто, аб кім-чым і са злучнік «што». Упамінаць мімаходзь, асцярожна, намёкамі (размоўнае).

   • Яна пра доўг і не заікаецца.

|| закончанае трыванне: заікнуцца.

|| назоўнік: заіканне.

заімка назоўнік | жаночы род

У мінулым: зямельны ўчастак, заняты па праву першага валодання, звычайна ўдалечыні ад іншых ворных зямель; цяпер на Урале і ў Сібіры — назва некаторых невялікіх аддаленых пасяленняў (земляробчых, паляўнічых, рыбалавецкіх).

заінелы прыметнік

Пакрыты інеем.

• Заінелыя дрэвы.

заўвага назоўнік | жаночы род

1. Кароткае меркаванне наконт чаго-н.

   • Трапная з.
   • Заўвагі рэцэнзентаў.

2. Вымова, указанне на памылку.

   • Строгая з.

3. Дадатковая заметка, тлумачэнне да тэксту.

   • Падрадковыя заўвагі.

заўважацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Назірацца, выяўляцца.

• Пры некаторых хваробах заўважаецца рэзкае павышэнне тэмпературы.

заўважыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. каго-што і са злучнік «пгго», «як». Убачыць, падмеціць, выявіць.

   • З. агеньчык удалечыні.
   • 3., што слухачы стаміліся.
   • Не заўважылі, як даехалі да вёскі.

2. Адзначыць, запомніць па якіх-н. прыметах.

   • З. месца ў кустах, дзе ляжаў ранены.

3. Сказаць што-н., уставіць у размову.

   • “Яно так і ёсць на самай справе”, — заўважыў старшыня.

|| незакончанае трыванне: заўважаць.

заўдавець дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Стаць удавой, удаўцом, аўдавець.

заўжды прыслоўе

Тое, што і заўсёды.

заўзяты прыметнік

1. Які з захапленнем займаецца чым-н., аддаецца чаму-н. або напорысты, упарты.

   • З. паляўнічы.
   • Ён быў чалавек з.: што ні задумае, даб’ецца.

2. Які выконваецца з запалам, напружаны.

   • Заўзятая праца.
   • Заўзятая бойка.

|| назоўнік: заўзятасць.

заўсёдны прыметнік

Які бывае заўсёды, пастаянны, звычайны.

• З. госць.
• Заўсёдныя клопаты.

заўсёды прыслоўе

У любы час, пастаянна.

• З. гатоў.

заўтра прыслоўе

1. На наступны дзень пасля сягонняшняга.

   • Паедзем з.

2. у знач. назоўнік, нескланяльнае, н. Заўтрашні дзень.

   • Адкласці на з. або да з.
   • Шчаслівае сёння і светлае з. (будучае).

заўтрашні прыметнік

Такі, які адбудзецца заўтра.

• Заўтрашнія заняткі.
• Клапаціцца пра з. дзень (пераноснае значэнне: пра бліжэйшае будучае).

заўчасны прыметнік

Які адбыўся, наступіў раней належнага часу, тэрміну.

• Заўчасная смерць.
• Заўчасныя роды.
• Хвалявацца яшчэ заўчасна (прыслоўе і яшчэ рана хвалявацца).

|| назоўнік: заўчаснасць.

заўчора прыслоўе

Два дні таму назад.

|| прыметнік: заўчарашні.

збавіцель назоўнік | мужчынскі род

Той, хто збаўляе каго-н. ад каго-, чаго-н., выратавальнік.

|| жаночы род: збавіцелька.

|| прыметнік: збавіцельскі.

збавіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Выратавацца, пазбегнуць; сумець вызваліцца ад каго-, чаго-н.

• З. ад смерці.
• З. ад лішніх клопатаў.

|| незакончанае трыванне: збаўляцца.

збавіць² дзеяслоў | закончанае трыванне

Выратаваць, даць пазбегнуць чаго-н.

• З. ад смерці.
• З. душу ад пакут.

|| незакончанае трыванне: збаўляць.

збажына назоўнік | жаночы род | зборны назоўнік

Агульная назва хлебных злакаў, а таксама зерне хлебных злакаў.

• Хваляй разбягаецца калгасная з.
• Мяшкі са збажыной.

збалансаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. балансаваць.

2. Ураўнаважыць (у 2 знач.), узгадніць, суразмерыць.

   • З. магчымасці.

|| назоўнік: збалансаванасць.

збалбатнуць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Сказаць тое, чаго не варта было гаварыць; прагаварыцца ў гутарцы.

• З. глупства.