Усе словы

захламіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць захламленым.

• Увесь пакой захламіў.

|| незакончанае трыванне: захламляць і захламліваць.

захлынуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Задыхнуцца ад вады.

   • З. ў час купання.

2. пераноснае значэнне: Перастаць дзейнічаць.

   • Кулямёт захлынуўся.
   • Атака праціўніка захлынулася.

захлюпацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пакрыцца пырскамі чаго-н.

• З. граззю.

захліпнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Міжвольна спыніць, затрымаць дыханне, папярхнуцца або памерці ад папаўшага ў рот імклівага струменю паветра, дыму і пад.

   • З. паветрам.
   • Атака ворага захліпнулася (пераноснае значэнне: пацярпела няўдачу).

2. Адчуць цяжкасць, перабоі ў дыханні (ад якога-н. моцнага пачуцця, смеху, плачу і пад.)

   • З. ад радасці
   • З. ад смеху.

|| незакончанае трыванне: захліпацца.

захмарыцца дзеяслоў | безасабовая форма | закончанае трыванне

Зрабіцца хмарным.

• Неба захмарылася.
• К вечару захмарылася.

|| незакончанае трыванне: захмарвацца.

захмялелы прыметнік

Які захмялеў, ап’янелы.

• Захмялелая кампанія.

заход назоўнік | мужчынскі род

1. гл. зайсці.

2. Прыём.

   • З другога заходу.
   • Перанесці цыбулю за тры заходы.

захопнік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто захапіў чужую тэрыторыю, вядзе захопніцкую палітыку, заваёўнік.

• Чужаземныя захопнікі.

захопніцкі прыметнік

Які імкнецца гвалтоўна авалодаць чым-н., заваёўніцкі.

• Захопніцкія войны.

захоўвацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. захавацца.

2. Знаходзіцца дзе-н. на захаванні.

   • Грошы захоўваюцца ў ашчадным банку.

захоўваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. захаваць.

2. Трымаць дзе-н., каб зберагчы ад пашкоджання, псавання.

   • З. бульбу ў склепе.

захоўны прыметнік | афіцыйнае

Які гарантуе цэласнасць, захаванасць чаго-н.

• Захоўная распіска.

|| назоўнік: захоўнасць.

захраснуць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Забіцца, закупорыцца чым-н.

   • Ракавіна захрасла.

2. Засесці дзе-н., у чым-н.

   • Костка захрасла ў горле.

захрыбетнік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Дармаед, чалавек, які жыве чужой працай.

|| жаночы род: захрыбетніца.

|| прыметнік: захрыбетніцкі.

захіліць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Засланіць, загарадзіць чым-н.

   • З. твар рукамі.

2. Загнуць што-н. тканае.

   • З. край сурвэткі.

|| незакончанае трыванне: захіляць.

|| зваротны стан: захіліцца.

|| незакончанае трыванне: захіляцца.

захінуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Засланіць, прыкрыць чым-н.

   • З. рукамі галаву.

2. Пасунуўшы, закрыць, завесіць.

   • З. фіранку.

3. Ахінуць чым-н., закруціць у што-н. або схаваць куды-н., за што-н.

   • З. дзіця ў кажух.
   • З. сумку за сябе.

4. Закінуць адзін край адзежыны за другі.

   • З. полы кажуха.

5. пераноснае значэнне: Зацяшуць тонкім слоем.

   • Туман захінуў берагі ракі.

|| незакончанае трыванне: захінаць.

|| зваротны стан: захінуцца.

|| незакончанае трыванне: захінацца.

зацалаваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пакрыць мноствам пацалункаў.

• З. дзіця.

|| незакончанае трыванне: зацалоўваць.

зацвердзіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Канчаткова ўстанавіць, прыняць, афіцыйна аформіць.

• З. праект.
• З. на пасаду дырэктара.

|| незакончанае трыванне: зацвярджаць.

|| назоўнік: зацвярджэнне.

зацвярдзелы прыметнік

1. Які стаў цвёрдым.

   • Зацвярдзелая зямля.

2. Пра зычныя гукі: які вымаўляецца заўсёды цвёрда (беларускія гукі «дж», «ж», «р», «ц», «ч», «ш»).

   • Зацвярдзелыя зычныя.

зацвярдзенне назоўнік | ніякі род

1. гл. цвярдзець.

2. Хваравітае ўшчыльненне мышачнай тканкі.

зацвілы прыметнік

Які пакрыўся цвіллю, заплеснелы.

• З. хлеб.

|| назоўнік: зацвіласць.

зацвісці дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць цвісці.

• Зацвілі ружы.

|| незакончанае трыванне: зацвітаць.

зацемна прыслоўе | размоўнае

Калі цёмна (пакуль яшчэ не развіднела або калі ўжо сцямнела).

• Выехаць яшчэ з.
• Завяршыць працу ўжо з.

зацерушыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пакрыць тонкім слоем чаго-н. сыпкага.

   • Першы снег зацерушыў зямлю.

2. Пачаць церушыць (пра снег і інш.).

   • Зацерушыў сняжок.

|| незакончанае трыванне: зацярушваць.

зацерці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Тручы, зрабіць нябачным, знішчыць.

   • З. надпіс.
   • З. мокрыя сляды на падлозе.

2. Сціснуць, пазбавіць магчымасці свабодна рухацца.

   • Ільды зацёрлі карабель.
   • З. ў натоўпе.

3. пераноснае значэнне: Наўмысна перашкодзіць каму-н. праявіць сябе, прасунуцца па службе (размоўнае).

   • З. маладога спецыяліста.

4. Прыгатаваць расціраннем, замешваннем.

   • З. муку.

|| незакончанае трыванне: заціраць.

зацерціся дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Забрацца (у натоўп, у групу людзей); пранікнуць.

• З. ў натоўп.

|| незакончанае трыванне: зацірацца.

зацесны прыметнік | размоўнае

Цеснаваты, крыху цесны.

• Зацеснае паліто.

зацугляць дзеяслоў | закончанае трыванне

Укласці ў рот каню цуглі, закілзаць.

• З. каня.

|| незакончанае трыванне: зацугліваць.

зацукравацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Гусцеючы, ператварыцца ў цукрыстыя камячкі.

• Варэнне зацукравалася.

|| незакончанае трыванне: зацукроўвацца.

зацукраваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пакрыць цвёрдым слоем цукровага сіропу.

• З. ягады.

|| незакончанае трыванне: зацукроўваць.

зацьменне назоўнік | ніякі род

1. Астранамічная з’ява, калі адно нябеснае цела або яго цень закрывае другое нябеснае цела.

   • З. Месяца.
   • Сонечнае з.

2. пераноснае значэнне: Часовае замарачэнне галавы.

   • На яго найшло нейкае з.

зацьміць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Засланіўшы сабой, зрабіць нябачным.

   • Хмары зацьмілі сонца.

2. пераноснае значэнне: Перавысіць у якіх-н. адносінах.

   • З. усіх непараўнанай прыгажосцю.

|| незакончанае трыванне: зацьмяваць.

зацюкаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пастаяннымі прычэпкамі, нападкамі зрабіць запужаным, забітым.

• Зусім зацюкалі хлопца.

зацягацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Замарыцца ад доўгай хады.

   • З. за дзень.

2. Забрудзіцца ад працяглага нашэння.

   • Вопратка зацягалася.

зацягаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Замучыць, цягаючы з аднаго месца ў другое.

   • З. па судах.

2. Занасіць пры працяглым выкарыстанні.

   • З. адзежу.
   • З. плашч.

3. пераноснае значэнне:. Часта карыстаючыся, зрабіць трывіяльным, збітым.

   • Зацяганы выраз.

зацягнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зацягнуць на сабе што-н. і туга завязацца.

   • З. рэменем.
   • Пятля зацягнулася.

2. Абвалакаючыся чым-н., пакрыцца цалкам.

   • Рака зацягнулася тонкім лёдам.
   • Рана зацягнулася (зажыла, пакрыўшыся скуркай).

3. Запаволіцца ў развіцці, працягнуцца да пэўнага часу.

   • Сход зацягнуўся.

4. Глыбока ўдыхнуць у сябе дым пры курэнні.

5. З цяжкасцю зайсці, дабрацца куды-н. (размоўнае).

   • З. дадому.

|| незакончанае трыванне: зацягвацца.

|| назоўнік: зацягванне і зацяжка.

зацягнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Сілай, угаворамі прывесці, прымусіць зайсці куды-н. (размоўнае).

   • З. у госці.
   • З. у клуб.

2. што. Уцягнуць у сярэдзіну, у вузкую адтуліну або засмактаць.

   • З. нітку ў іголку.
   • З. у дрыгву.

3. Удыхнуць у сябе (дым, паветра і пад.), закурыць (размоўнае).

   • З. носам паветра.
   • З. люльку.

4. што чым. Абвалакаючы, пакрыць поўнасцю.

   • Хмары зацягнулі неба.
   • Рану зацягнула (безасабовая форма і пра тонкую плёнку пры загойванні).

5. Завесіць.

   • З. фіранку.

6. Туга завязаць, сцягнуць.

   • З. гарсэт.

7. што і з чым. Затрымаць, замарудзіць заканчэнне чаго-н.

   • З. сяўбу.
   • З. з водзывам на кнігу.

8. Заспяваць (размоўнае).

   • З. песню.

|| незакончанае трыванне: зацягваць.

|| назоўнік: зацягванне і зацяжка.

зацяжкі прыметнік | размоўнае

Залішне цяжкі.

зацяжны прыметнік

Залішне працяглы, які задягнуўся.

• З. дожёж.
• З. крызіс.
• З. скачок (скачок з парашутам, які доўга не раскрываецца).

зацямніць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць цёмным або закрыць чым-н. цёмным, не прапускаючым святло.

   • Хмары зацямнілі сонца.
   • З. фон карціны.

2. Замаскіраваць.

   • З. горад.

3. пераноснае значэнне Зрабіць менш ясным.

   • З. свядомасць.

|| незакончанае трыванне: зацямняць.

|| назоўнік: зацямненне.

зацяніць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пакрыць ценем, схаваць у цяні; засланіць (крыніцу святла).

|| незакончанае трыванне: зацяняць.

зацяты прыметнік

1. Упарты, настойлівы ў ажыццяўленні чаго-н.

   • З. чалавек.
   • Зацятая барацьба.
   • Зацятая спрэчка.

2. пераноснае значэнне: Працяглы, пастаянны, нязменны.

   • Зацятая варожасць.
   • З. боль.

3. Скрытны; затоены, насцярожаны.

   • Ён чалавек горды і з.
   • Зацятая маўклівасць.

4. Вельмі адданы чаму-н., заўзяты.

   • З. балельшчык.

|| назоўнік: зацятасць.

зацяцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Заўпарціцца, уперціся.

2. Затаіць у сабе свае думкі, пачуцці або злосць на каго-н.

   • Зацялася і ні з кім не размаўляе.

|| незакончанае трыванне: зацінацца.

зацяць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Заціснуць, сцяць.

   • З. зубы.
   • З. дыханне (пераноснае значэнне: прыпыніць, зрабіць нячутным).

2. безасабовая форма: Пазбавіць магчымасці дыхаць, гаварыць.

   • Замаўчаў, быццам зацяло яму мову.
   • Усе замоўклі надоўга, як зацяло ім (безасабовая форма і адняло мову, голас; размоўнае).

Нама за што рук зацяць (размоўнае) — нічога няма, няма чым заняцца.

|| незакончанае трыванне: зацінаць.

зацячы дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пра што-н. вадкае, цякучае: трапіць, заліцца куды-н.

   • Вада зацякла за каўнер.

2. Намокнуць, праняцца чым-н. вадкім.

   • Столь зацякла.

3. Апухнуць, ацячы.

   • Вока зацякло.

4. Пра часткі цела: анямець.

   • Ногі зацяклі.

|| незакончанае трыванне: зацякаць.

зацёк назоўнік | мужчынскі род

След ад вадкасці, фарбы.

• Уся сцяна ў зацёках.

зацёклы прыметнік

Які зацёк (у 2, 3 і 4 знач.).

• Зацёклая сцяна.
• Зацёклыя ногі.

зацікавіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Праявіць, адчуць цікавасць да каго-, чаго-н.

• З. музыкай.

|| незакончанае трыванне: зацікаўлівацца.

|| назоўнік: зацікаўленасць.

зацікавіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Абудзіць у кім-н. цікавасць да чаго-н.

   • З. слухачоў лекцыяй.
   • Што вас тут зацікавіла?

2. Заахвоціць матэрыяльна, практычнымі выгодамі.

   • Зацікаўленыя бакі.

|| незакончанае трыванне: зацікаўліваць.

|| назоўнік: зацікаўленасць.

зацікаўленасць назоўнік | жаночы род

1. гл. зацікавіцца, -ць.

2. Матэрыяльны, практычны інтарэс да чаго-н.

   • Матэрыяльная з.
   • З. у справе.