Усе словы

аднакурснік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто вучыцца або вучыўся на адным курсе з кім-н.

• Артыкул майго аднакурсніка.

|| жаночы род: аднакурсніца.

адналетнік назоўнік | мужчынскі род

Аднагадовая расліна.

адналюб назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які ўсё жыццё верны адной сваёй любові.

|| жаночы род: адналюбка.

аднаматорны прыметнік

З адным маторам.

• А. самалёт.

аднамерны прыметнік

Аднолькавай меры, працягласці; раўнамерны.

• Аднамерныя адрэзкі.

|| назоўнік: аднамернасць.

аднамесны прыметнік

З месцам для аднаго чалавека.

• Аднамесная палата.

аднамыснасць назоўнік | жаночы род | размоўнае

Тое, што і аднадумнасць.

аднамысны прыметнік

Які прытрымліваецца адных думак, поглядаў з кім-н.

• Аднамысныя людзі.

аднамыснік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Тое, што і аднадумец.

аднапакаёвы прыметнік

Які складаецца з аднаго пакоя.

• Аднапакаёвая кватэра.

аднапалатны прыметнік

Аб парламенце: які складаецца з адной заканадаўчай палаты.

аднапалчанін назоўнік | мужчынскі род

Той, хто служыць або служыў у адным палку з кім-н., таварыш па палку.

|| жаночы род: аднапалчанка.

аднапальцы прыметнік

З адным пальцам.

• Аднапальцыя жывёліны.

аднапартыйны прыметнік

Які мае толькі адну палітычную партыю.

• Аднапартыйная палітычная сістэма.

аднапляменны прыметнік

Які належыць да аднаго з кім-н. племені.

аднапляменнік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто належыць да аднаго з кім-н. племені.

|| жаночы род: аднапляменніца.

аднаполы прыметнік | спецыяльны тэрмін

Пра расліны: які мае адзнакі толькі аднаго полу (мужчынскага ці жаночага).

|| назоўнік: аднаполасць.

аднаразовы прыметнік

Які адбываецца адзін раз, за адзін раз, выкарыстоўваецца, прыгодны на адзін раз.

• А. пропуск.
• Аднаразовая дапамога.
• А. шпрыц.

|| назоўнік: аднаразовасць.

аднародны прыметнік

Які належыць да таго самага роду, разраду; аднолькавы.

• Аднародныя паняцці.
• Аднародныя члены сказа — у граматыцы: якія выконваюць у сказе аднолькавую сінтаксічную функцыю.

|| назоўнік: аднароднасць.

аднаселец назоўнік | мужчынскі род

Той, хто жыве з кім-н. у тым самым сяле або паходзіць адтуль.

• Не адставаць ад сваіх аднасельцаў!

аднаскладовы прыметнік

Які змяшчае ў сабе адзін склад.

• Аднаскладовае слова.

|| назоўнік: аднаскладовасць.

аднаспальны прыметнік

Прызначаны для спання аднаго чалавека.

• А. ложак.

аднастайны прыметнік

1. Заўсёды такі самы, аднолькавы.

   • Аднастайная прырода.
   • Аднастайныя ўражанні.

2. Манатонны.

   • А. шум пушчы.

3. Аднародны паводле складу, будовы.

   • Аднастайная структура глебы.

4. Падобны адзін на адзін, зроблены на адзін узор.

   • Шэрыя аднастайныя будынкі.

|| назоўнік: аднастайнасць.

аднаствольны прыметнік

З адным ствалом.

• Аднаствольнае ружжо.

аднасяльчанін назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і аднаселец.

|| жаночы род: аднасяльчанка.

аднатомны прыметнік

У адным томе.

• А. слоўнік.

аднатомнік назоўнік | мужчынскі род

Аднатомнае выданне.

• А. твораў Янкі Купалы.

аднатонны² прыметнік

Разлічаны на перавозку адной тоны грузу.

• А. грузавік.

аднатыповы (аднатыпны) прыметнік

Аднаго ці падобнага тыпу.

• Аднатыповыя вобразы.
• Аднатыпныя машыны.

|| назоўнік: аднатыповасць і аднатыпнасць.

адначасовы прыметнік

Які адбываецца, робіцца ў адзін час з чым-н.

• Адначасовыя падзеі.
• Адначасовае абслугоўванне шасці станкоў.

|| назоўнік: адначасовасць.

адначлен назоўнік

Лік (літара) або здабытак лікаў (літар) у алгебраічным выразе.

аднашлюбнасць назоўнік | жаночы род

Форма афіцыйнага шлюбу, калі мужчына мае адну жонку, а жанчына — аднаго мужа; манагамія.

|| прыметнік: аднашлюбны.

аднеквацца дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Адмаўляцца, ухіляцца ад выканання якога-н. даручэння.

аднекуль прыслоўе

Невядома з якога месца, з якой крыніцы.

• А. наехала людзей.
• А. выпісаны фразы.

аднесці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Несучы, даставіць куды-н. або каму-н. і занесці.

   • А. кнігі ў бібліятэку.

2. Перамясціць, перасунуць. Лодку аднесла (безасабовая форма) далёка ў мора.

   • А. плот ад вуліцы.

3. Адкласці, перанесці на далей.

   • А. сустрэчу на верасень.

4. пераноснае значэнне: Уключыць, залічыць у склад якіх-н. прадметаў або з’яў, на чый-н. рахунак, звязаць з пэўным перыядам.

   • А. рукапіс да 16 стагоддзя.

|| незакончанае трыванне: адносіць.

|| назоўнік: аднясенне, аднос і адноска.

аднесціся дзеяслоў | закончанае трыванне

Выявіць свае адносіны, паставіцца пэўным чынам да каго-, чаго-н.

• Уважліва а. да запатрабаванняў народа.

|| незакончанае трыванне: адносіцца.

|| назоўнік: адносіны.

адно часціца

1. лічэбнік, гл. адзін.

2. часціца: абмежавальная. Толькі, выключна (размоўнае).

   • Дзеці цэлы дзень а. гуляюць.

3. часціца: узмацняльная. Узмацняе нечаканасць, раптоўнасць наступлення дзеяння (размоўнае).

   • Гляджу — а. ж зноў паваліў снег.

4. злучнік: супраціўны. Злучае члены сказа і сказы з адносінамі неадпаведнасці (размоўнае).

   • Дом добры, а. што халодны.

5. злучнік: далучальны. Далучае сказы, якія дапаўняюць або ўдакладняюць выхазаныя раней думкі (размоўнае).

   • Ягад многа, а. еш на здароўе.

аднойчы прыслоўе

1. Адзін раз.

   • Толькі а. я ездзіў на мора.

2. Аднаго разу, калісьці.

   • А. вечарам здарылася нечаканае.

аднолькавы прыметнік

Такі самы, які нічым не адрозніваецца ад іншых; такі як заўсёды.

• Аднолькавыя ўмовы.

|| назоўнік: аднолькавасць.

адносны прыметнік

1. Які вызначаецца пры параўнанні, супастаўленні з чым-н, правільны толькі пры пэўных умовах.

   • А. поспех.
   • Зіма адносна (прыслоўе) цёплая.
   • Адносная прыгажосць.

2. У мовазнаўстве: які паказвае адносіны паміж чым-н., да чаго-н.

   • А. прыметнік.
   • А. займеннік.

|| назоўнік: адноснасць.

адносіна назоўнік | жаночы род

Афіцыйная дзелавая папера з запытаннем ці паведамленнем аб чым-н., дакумент.

• Паступіла а.

адносіны назоўнік

1. гл. аднесціся і адносіцца.

2. Сувязі паміж людзьмі, пэўнымі групамі або краінамі, якія ўзнікаюць у працэсе іх дзейнасці; погляд на што-н., характар паводзін, абыходжання каго-н. з кім-, чым-н.

   • А. паміж бацькамі і дзецьмі.
   • Дыпламатычныя а.

3. Дачыненне да каго-, чаго-н.

   • Мець а. да гандлю.

4. Ва ўсіх адносінах — з любога пункту гледжання.

5. У адносінах да каго-чаго — ужыв. ў якасці прыназоўніка са значэннем напрамку дзеяння.

адносіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. аднесціся.

2. Мець дачыненне да каго-, чаго-н.

   • Заўвагі адносяцца да поглядаў аўтара.

|| назоўнік: адносіны.

адняцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Страціць здольнасць рухацца, варушыцца.

• Рука аднялася.
• Ногі адняліся.

|| незакончанае трыванне: аднімацца і адымацца.

адняць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Аддзяліць ад чаго-н., адвесці ўбок.

   • А. драбіны ад сцяны.

2. Тое, што і ампутаваць.

   • А. хвораму нагу.

3. Паменшыць лік на некалькі адзінак.

   • Ад пяці а. два.

4. Прымусіць патраціць час, сілы і пад.

   • Нарада адняла цэлы дзень.

5. безасабовая форма, што. Паралізаваць, пазбавіць здольнасці гаварыць, хадзіць і пад.

   • Адняло мову.
   • Адняло ногі.

6. Перастаць карміць малаком маці, адвучыць ад грудзей.

   • А. дзіця ад грудзей.

|| незакончанае трыванне: аднімаць і адымаць.

|| назоўнік: адніманне і адыманне.

адобрыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Прызнаць добрым, правільным.

• А. работу арганізацыі.
• А. праект пастановы.

|| незакончанае трыванне: адабраць і адобрываць.

|| назоўнік: адабрэнне.

адозва назоўнік | жаночы род

Пісьмовы ці вусны зварот з заклікам да каго-н.

• Паставіць подпісы пад адозвай за мір.

адолець дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Перамагчы ў барацьбе, асіліць.

   • А. ворага.

2. пераноснае значэнне: Пераадолець якія-н. цяжкасці, перашкоды, справіцца з чым-н., перасіліць у сабе якія-н. пачуцці, жаданні і пад.

   • А. курс фізікі.
   • А. цяжкі экзамен.

3. пераноснае значэнне: Пра які-н. стан: цалкам ахапіць.

   • Клопаты адолелі яго.

4. Дакучаючы, замучыць, пазбавіць спакою (размоўнае).

   • Машкара адолела, няма жыцця.

|| незакончанае трыванне: адольваць.

|| назоўнік: адольванне.

|| назоўнік: адоленне.

адонак назоўнік | мужчынскі род

Подсціл з галля, жэрдак, на які кладуць стог; стажар’е.

адораны прыметнік

Здольны да чаго-н., таленавіты.

• А. хлопец.

|| назоўнік: адоранасць.