Усе словы

журавель² назоўнік | мужчынскі род

Прыстасаванне пры калодзежы для даставання вады ў выглядзе доўгага нятоўстага бервяна, якое служыць рычагом.

журавіны назоўнік | жаночы род

Ягадная вечназялёная расліна, што расце на мохавых балотах, а таксама ягады гэтай расліны.

|| прыметнік: журавінавы і журавінны.

жураўляня (жураўлянё) назоўнік | ніякі род

Птушаня жураўля 1.

журба назоўнік | жаночы род

Пачуццё смутку, суму, тугі, душэўнай прыгнечанасці.

журбота назоўнік | жаночы род | размоўнае

Тое, што і журба.

журботны прыметнік

1. Ахоплены журбою, cумны, маркотны.

   • Журботная песня.
   • Журботныя вочы.

2. Які выклікае журбу, сум (пра час, выгляд чаго-н. і пад.).

   • Журботная цішыня балот.

|| назоўнік: журботнасць.

журлівы прыметнік

Сумны, маркотны.

• Журлівая песня.

|| назоўнік: журлівасць.

журнал назоўнік | мужчынскі род

Школьная кніга для рэгістрацыі прысутнасці вучняў на занятках, бягучага ўліку адказаў вучняў і запісу пройдзенага за дзень матэрыялу па адпаведных предметах праграмы.

• Класны ж. (для ўліку паспяховасці вучняў).

|| прыметнік: журнальны.

• Ж. запіс.

журналіст назоўнік | жаночы род

Літаратурны работнік, які займаецца журналістыкай.

|| жаночы род: журналістка.

|| прыметнік: журналісцкі.

журналістыка назоўнік | жаночы род

1. Літаратурна-публіцыстычная дзейнасць у газетах, часопісах, на радыё, тэлебачанні.

   • Займацца журналістыкай.

2. зборны назоўнік: Перыядычныя выданні.

   • Беларуская ж.

журчаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Пра ваду: пераліваючыся, ствараць аднастайныя булькатлівыя гукі.

   • Пад гарой журчаў ручаёк.

2. пераноснае значэнне: Аднастайна, спакойна гучаць (пра гутарку).

|| назоўнік: журчанне.

журы назоўнік | ніякі род | нескланяльнае | зборны назоўнік

Група спецыялістаў, якая прысуджае ўзнагароды і прэміі на конкурсах, выстаўках, спаборніцтвах.

• Ж. балетнага конкурсу.
• Судзейскае ж. (па спартыўных спаборніцтвах).

журыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Знаходзіцца ў стане журбы, маркоціцца.

• Не журыся, сынку.

жухлы прыметнік

Такі, што страціў свежасць, няяркі, пацямнелы (пра фарбы, траву, лісце і пад.).

|| назоўнік: жухласць.

жухнуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Траціць свежасць колеру, станавіцца цьмяным.

• Фарбы ад часу жухнуць.

|| закончанае трыванне: зжухнуць і пажухнуць.

жучок назоўнік | мужчынскі род

1. гл. жук.

2. Самаробная электрычная пробка (размоўнае).

жуір назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які жуіруе, жыве ўцехай, асалодай.

|| прыметнік: жуірскі.

жуіраваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Жыць толькі асалодамі, уцехамі, весці разгульнае жыццё.

жываглот назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Бязлітасны і жорсткі чалавек, здатны прыцясняць людзей і нажывацца за іх кошт.

|| жаночы род: жываглотка.

|| прыметнік: жываглоцкі.

жывадзёр назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Той, хто забівае і здымае скуру з забітай жывёлы.

2. Жорсткі бязлітасны чалавек.

|| жаночы род: жывадзёрка.

|| прыметнік: жывадзёрскі.

жывакост назоўнік | мужчынскі род

Высокая травяністая расліна сямейства бурачнікавых, з вялікім лісцем і жоўгымі або блакітнымі кветкамі, якая расце па сырых канавах, берагах рэк.

|| прыметнік: жывакоставы.

жывапіс назоўнік | мужчынскі род

1. Від выяўленчага мастацтва, звязаны з адлюстраваннем прадметаў і з’яў рэальнага свету пры дапамозе фарбаў.

   • Школа жывапісу.

2. зборны назоўнік: Творы гэтага віду мастацтва.

   • Станковы ж.

|| прыметнік: жывапісны.

• Жывапісная майстэрня.

жывапісец назоўнік | мужчынскі род

Мастак, які займаецца жывапісам.

жывапісны прыметнік

1. гл. жывапіс.

2. Прыгожы, варты быць адлюстраваным у жывапісе.

   • Ж. куток Белай Русі.

3. пераноснае значэнне: Вобразны, яркі, выразны.

   • Жывапіснае апавяданне.

|| назоўнік: жывапіснасць.

жывародзячы прыметнік

Які дае патомства ў выглядзе жывых дзіцянят.

• Жывародзячая яшчарка.

жыварыбны прыметнік

Прызначаны для трымання або перавозкі жывой рыбы.

• Ж. садок.
• Жыварыбнае судна.

жывасілам прыслоўе

Сілком, гвалтоўна.

• Забралі ж. і павезлі.

жыватворны назоўнік | жаночы род | высокае

Які дае жыццё, ажыўляе, умацоўвае сілы, энергію, дабратворны.

• Жыватворная сіла вясны.
• Ж. клімат.

|| назоўнік: жыватворнасць.

жывец назоўнік | мужчынскі род

Маленькая жывая рыбка, якую чапляюць на кручок, каб злавіць буйную рыбу.

• Лавіць на жыўца.

|| прыметнік: жыўцовы.

жывот назоўнік | мужчынскі род

1. Частка цела ў чалавека і жывёл, у якой размешчаны органы стрававання.

   • Боль у жываце.

2. Страўнік, кішэчнік (размоўнае).

   • Купіць лякарства ад жывата.
   • Благому жывату і пірог шкодзіць (прыказка).
   • Падарваць жывот (жываты) са смеху (размоўнае) — моцна смяяцца, аж заходзіцца.
   • Жывот падцягяула (безасабовая форма) — захацелася есці.
   • Качацца жыватом (размоўнае) — качацца ад болю ў жываце.
   • Хватацца за жывот (размоўнае) — хахатаць да знямогі.
   • Плячысты на жывот (размоўнае жартаўлівае) — ахвотнік паесці.

жывучы прыметнік

1. Жыццяздольны, вынослівы.

   • Жывучыя кветкі.
   • Ж. арганізм.

2. пераноснае значэнне: Здольны доўга захоўвацца, існаваць.

   • Жывучыя звычаі.

|| назоўнік: жывучасць.

жывы прыметнік

1. Такі, які жыве, валодае жыццём.

   • Жывая істота.
   • Жывая прырода.
   • Жывыя кветкі (не штучныя).

2. Поўны жыццёвай энергіі, дзейны.

   • Ж. тэмперамент.
   • Ж. розум.
   • Ж. ўдзел у чым-н.
   • Жывыя вочы.

3. Самы сапраўдны, арыгінальны.

   • Жывая рэчаіснасць.
   • Паказаць у творы жывых людзей.
   • Ж. прыклад гераізму.

4. Бойкі, поўны руху, ажыўлены.

   • Жывая дарога.

5. Лёгкі і выразны, яркі.

   • Жывая мова рамана.
   • Ж. паказ падзей.
   • Жывыя ўспаміны.

6. Які сапраўды існуе, яшчэ не знік.

   • Жывая граматычная форма.
   • Жывая літаратурная мова.

7. Такі, які захоўваецца ў памяці, не забываецца.

   • Старыя будынкі — жывая гісторыя горада.

   • Жывое срэбра — ртуць.

   • Жывая сіла (спецыяльны тэрмін) — людзі, жывёла (у адрозненне ад механізмаў, тэхнікі).

   • Жывая вага — вага жывой жывёліны (у процьлегласць чыстай вазе мяса).

   • Жывая мова — мова, якой карыстаецца народ.

   • Жывы куток — кабінет прыроды, дзе знаходзяцца жывыя жывёлы, а таксама іх чучалы.

   • Браць (узяць) за жывое (размоўнае) — даймаць (даняць) чым-н., расстройваць, прымушаць (прымусіць) нервавацца.

   • Жывога месца няма (размоўнае) — пра вельмі збітага чалавека.

   • На жывую нітку (размоўнае) — нетрывала, на скорую руку (зрабіць што-н.).

   • Ні адной жывой душы (размоўнае 4) — нікога, ні аднаго чалавека.

   • Жывое слова —

     1. вусная мова ў адрозненне ад пісьмовай;
     2. яркая мова, цікавае слова, якое хвалюе слухача.

   • Жывая крышка — пра тое, што існуе ў сваім першапачатковым, натуральным стане.

   • Зачапіць за жывое — усхваляваць, закрануўшы што-н. важнае для каго-н.

   • Жывая рана —

     1. рана, якая яшчэ не зажыла;
     2. пераноснае значэнне вострае, нядаўняе гора, пакута.

   • Жывая капейка — пра ўсё, што дае прыбытак, даход.

   • Ні жывы, ні мёртвы хто (размоўнае) — у стане вялікага страху.

   • Жывы труп — пра вельмі слабага, худога, блізкага да смерці чалавека.

   • Жывая чарга — чарга, якая патрабуе абавязковай прысутнасці ўсіх, хто яе заняў.

|| назоўнік: жывасць.

жывёла² прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. які мае адносіны да жывёлы, напр. жывёлабоец, жывёлабойны, жывёлагадовец, жывёлалячэбніца, жывёланарыхтоўка, жывёлапрамысловец, жывёлапрыёмны.

жывёлавод назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст па жывёлагадоўлі.

жывёлагадовец назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і жывёлавод.

жывёлагадоўля назоўнік | жаночы род

Галіна сельскай гаспадаркі, якая звязана з развядзеннем сельскагаспадарчай жывёлы.

|| прыметнік: жывёлагадоўчы.

жывёльны прыметнік

1. гл. жывёла.

2. Такі, як -у жывёл, падсвядомы, чыста фізіялагічны.

   • Ж. страх.
   • Жывёльныя пабуджэнні (таксама пераноснае значэнне: грубыя, нізкія).

жывёліна назоўнік | жаночы род

Тое, што і жывёла (у 1 і 2 знач.), адна асобная жывёла.

• Пазваночная ж.

жывільны прыметнік | размоўнае

Такі, што жывіць, мацуе сілы, сілкуе.

• Жывільныя рэчывы.

|| назоўнік: жывільнасць.

жывінка назоўнік | жаночы род

Тое, што прыдае каму-, чаму-н. нешта жывое, прывабнае, своеасаблівае.

• Была ў яго свая адметная ж.

жывіца назоўнік | жаночы род

1. Празрыстая смала, якая выступав на ствалах хвойных дрэў у месцах іх пашкоджання.

2. Задзірына на пальцы.

|| прыметнік: жывічны.

• Ж. шкіпінар.

жывіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Харчавацца і здабываць харчаванне. Ластаўкі жывяцца насякомымі.

   • Ж. падзённай работай.

2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.

   • Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.
   • Расліны жывяцца сокамі з зямлі.

3. Мець для сябе выгаду, карысць, нажывацца.

   • Ж. з чужога мазаля.

|| назоўнік: жыўленне.

жывіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Ажыўляць, бадзёрыць. Цёплыя сонечныя прамяні жывілі зямлю.

   • Крынічная вада жывіць свежасцю.

2. Забяспечваць чым-н. неабходным для нармальнага існавання.

   • Вітаміны жывяць арганізм.

3. пераноснае значэнне: Падтрымліваць што-н., быць апорай для чаго-н.

   • Добрыя весткі жывяць надзею.

жыгала назоўнік | ніякі род | размоўнае

Металічны распалены прут, якім прапякаюць дзіркі ў дрэве, косці.

|| прыметнік: жыгальны.

жыгучка назоўнік | жаночы род

Пякучая крапіва з дробным круглым лісцем.

|| прыметнік: жыгучкавы.

жыжа назоўнік | жаночы род

1. Тое, што і жыжка (у 1 знач.).

2. У дзіцячай лексіцы: агонь.

   • Жыжа кусь!

жыжка назоўнік | жаночы род

1. Цякучая сумесь вадкіх і цвёрдых рэчываў.

   • Гнаявая ж.

2. Вадкая частка атравы.

   • Зліць жыжку з супу.

|| памяншальная форма: жыжачка.

жыла назоўнік | жаночы род

1. Назва крывяносных сасудаў, сухажылляў.

   • Сінія жылы на руках.

2. Трэшчына ў зямной кары, запоўненая горнай пародай, а таксама горная парода ў такой трэшчыне.

   • Залатаносная ж.

3. Багністае месца з падземнай крыніцай (размоўнае).

4. Асобны провад кабелю.

   • Провад з трох жыл.

Фразеалагізмы:

• Выцягваць жылы з каго (размоўнае) — мучыць якімі-н. даручэннямі, празмернымі патрабаваннямі.
• Залатая жыла — вельмі багатая крыніца даходу.
• Ірваць жылы (размоўнае) — вельмі цяжка працаваць.
• Напінаць жылы (размоўнае) — напружвацца з усіх сіл.
• На ўсе жылы, з усіх жыл (размоўнае) — на поўную сілу.

|| прыметнік: жыльны.

жылец назоўнік | мужчынскі род

Асоба, якая займае жылое памяшканне па найму.

• Жыльцы дома.
• Здаць жыльцу какой.
• Не жылец (размоўнае) — пра чалавека, які доўга не пражыве.

|| жаночы род: жыліца.

|| прыметнік: жыльцоўскі.

жылка² назоўнік | жаночы род | размоўнае

Схільнасць, здольнасць да якой-н. дзейнасці.

• Арганізатарская ж.