Усе словы

душэўны прыметнік

1. гл. душа.

2. Поўны шчырай прыязнасці.

   • Д. чалавек.
   • Душэўна (прыслоўе) гутарылі цэлы вечар

|| назоўнік: душэўнасць.

дуэль назоўнік | жаночы род

1. Паядынак двзюх асоб пры секунданце з выкарыстаннем зброі як спосаб адстойвання чэсці і асабістага гонару.

   • Выклікаць на д.
   • Забіты на дуэлі.

2. пераноснае значэнне: Барацьба, спаборніцтва двух бакоў.

   • Шахматная д.
   • Артылерыйская д. (перастрачка).

|| прыметнік: дуальны.

дуэлянт назоўнік | мужчынскі род

Удзельнік дуэлі, дуэлей (у 1 знач.).

дуэліст назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і дуэлянт.

дуэт назоўнік | мужчынскі род

1. Музычны твор для двух выканаўцаў (музыкантаў, спевакоў, танцораў) з самастойнымі партыямі для кожнага.

   • Дуэты з опер.

2. Выканаўцы такіх твораў.

   • Спяваць дуэтам.
   • Эстрадны д.
   • Танцавальны д.

|| прыметнік: дуэтны.

ды² часціца

Ужыв. ў пачатку сказа для ўзмацнення выказвання, выразнасці.

• Ды вы не скромнічайце.

дыба назоўнік | жаночы род | гістарычнае

У старыя часы: прылада для катавання, на якой расцягвалі цела каральнага.

• Паслаць на дыбу.

дыбаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Ісці мерна, ступою.

• Уладзік дыбаў за бабуляй.

дыбачкі назоўнік

У выразах: на дыбачках і на дабачкі — на кончыках пальцаў ног (хадзіць, стаць).

• Хадзіць на дыбачках.
• Стаць на д.

дыбкі прыслоўе

У выразе: на дыбкі (размоўнае) —

1. на заднія ногі (стаць, падняцца).

   • Конь спалохаўся і на дыбкі;

2. пераноснае значэнне, не згадзіцца з чым-н., рэзка запратэставаць.

   • Усё скончылася б памяркоўна, ды Габрусь на дыбкі.

дыбы назоўнік | жаночы род

1. Высокія шасты з прыступкамі для хадзьбы, не згінаючы ног.

2. пераноснае значэнне, іранічны сэнс: Пра доўгія ногі.

дыбіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Аб вопратцы — не гладка прылягаць, тапырыцца.

   • Пінжак на ім дыбіўся.

2. Аб валасах, поўсці: станавіцца тарчма.

   • Валасы на галаве дыбіліся ад ветру.

дыван назоўнік | мужчынскі род

Выраб з цяжкай варсістай узорыстай тканіны, якім упрыгожваюць сцены, усцілаюць падлогу.

• Сцяну аздабляў персідскі д.
• Зялёны луг здаваўся шырокім дываном (пераноснае значэнне).

|| памяншальная форма: дыванок.

|| прыметнік: дывановы.

дываншчык назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст па вырабу, тканню дываноў.

|| жаночы род: дываншчыца.

дыверсант назоўнік | мужчынскі род

Той, хто ўчыняе дыверсіі, займаецца падрыўной дзейнасцю.

|| жаночы род: дыверсантка.

|| прыметнік: дыверсанцкі.

дыверсія назоўнік | жаночы род

1. Ваенны манеўр, які мае на мэце адцятнуць увагу і сілы праціўніка ад месца галоўнага ўдару.

2. Вывядзенне са строю аб’ектаў ваеннага, дзяржаўнага значэння ў тыле ворага або ў якой-н. краіне агентамі замежнай дзяржавы, злачыннымі элементам.

|| прыметнік: дыверсійны.

дывертысмент назоўнік | мужчынскі род

Тэатральнае выступленне з розных эстрадных нумароў, якое даецца ў дапаўненне да асноўнага паказу.

|| прыметнік: дывертысментны.

дывідэнд назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Прыбытак, які атрымліваецца акцыянерамі прапарцыянальна ўкладзенаму капіталу.

|| прыметнік: дывідэндны.

дывізія назоўнік | жаночы род

1. Асноўнае тактычнае злучэнне ў розных відах узброеных сіл.

   • Стралковая д.
   • Танкавая д.
   • Авіяцыйная д.

2. Вышэйшае злучэнне ваенных караблёў аднаго або некалькіх класаў.

|| прыметнік: дывізіённы.

дывізіён назоўнік | мужчынскі род

1. Воінскае падраздзяленне ў артылерыйскіх, ракетных часцях.

2. Злучэнне ваенных караблёў аднаго класа.

   • Д. мінаносцаў.

|| прыметнік: дывізіённы.

дыграф назоўнік | мужчынскі род

Састаўны пісьмовы знак, які складаецца з дзвюх літар і ўжыв. для абазначэння на пісьме фанем і іх слоўных варыянтаў, напр. беларускія «да», «дз».

|| прыметнік: дыграфны.

дыдактызм назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

Павучальнасць.

• Канец байкі ўспрымаецца як д.

дыдактык назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст па дыдактыцы.

дыдактыка назоўнік | жаночы род

Раздзел педагогікі, які разглядае агульную тэорыю адукацыі і навучання.

|| прыметнік: дыдактычны.

дыез назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Нотны знак, які патрабуе павышэння гуку на паўтон.

|| прыметнік: дыезны.

дыет прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. які адносіцца да дыеты, да дыетычнага харчавання, напр. дыетсталовая, дыетхарчаванне.

дыета назоўнік | жаночы род

Спецыальна ўстаноўлены рэжым харчавання.

• Хворы на дыеце.
• Строгая д.

|| прыметнік: дыетычны.

дыеталогія назоўнік | жаночы род

Раздзел медыцыны, які займаецца вывучэннем пытанняў рацыянальнага харчавання.

|| прыметнік: дыеталагічны.

дыетатэрапія назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Лячэнне дыетай.

|| прыметнік: дыетатэрапеўтычны.

дыетолаг назоўнік | мужчынскі род

Урач — спецыяліст па дыеталогіі.

дыетэтыка назоўнік | жаночы род

Тое, што і дыеталогія.

|| прыметнік: дыетэтычны.

дыз прыстаўка

Ужыв. замест «дыс…» перад галоснымі, напр. дызартрыя, дызасацыяцыя.

дызайн назоўнік | мужчынскі род

Канструяванне прадметаў, машын, інтэр’ераў, якія вырабляюцца прамысловасцю, на прынцыпах спалучэння зручнасці, эканамічнасці і прыгажосці.

дызайнер назоўнік | мужчынскі род

Мастак, канструктар, спецыяліст па дызайну.

|| прыметнік: дызайнерскі.

дызель² (дызель-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач., які мае адносіны да дызеля, дызельны, напр. дызель-матор, дызель-поезд, дызель-электраход.

дызель-электраход назоўнік | мужчынскі род

Электраход, забяспечаны дызелем у якасці першаснага рухавіка.

|| прыметнік: дызель-электраходны.

дызентэрыя назоўнік | жаночы род

Вострае інфекцыйнае захворванне, якое суправаджаецца пашкоджаннем кішэчніка; крывавы панос; крываўка.

|| прыметнік: дызентэрыйны.

дый злучнік

1. далучальна-супраціўны. Злучае члены сказа, што абазначаюць паслядоўныя з’явы, па знач. набліжаецца да злучнікаў «і», «ды».

   • Узяў сякеру дый падаўся ў лес.

2. далучальны. Далучае члены сказа і сказы, якія ўдакладняюць або абагульняюць папярэднія думкі.

   • Стаю адзін дый думаю.
   • А я вазьму дый раскажу аб усім.

дык злучнік

1. злучнік: з выніковым знач. Ужыв. для сувязі сказаў з прычынна-выніковымі адносінамі.

   • Калі так, дык я згодзен.

2. злучнік: Ужыв. у пачатку галоўнага сказа пры даданым умоўным.

   • Работу зрабіў, дык можна і адпачываць.

3. часціца: ўзмацн. Узмацняе выказванне.

   • Я дык і глядзець у той бок не хачу.
   • Абяцаць дык абяцалі, а не выконваем.

4. часціца: ўзмацн. Ужыв. пры паказанні на проціпастаўленне або пярэчанне (з часціцай «ж»; разы.).

   • Дык я ж не спрачаюся!

дыктаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Павольна вымаўляць, чытаць што-н., каб слухачы маглі запісваць.

   • Д. верш.

2. Прапаноўваць для безадгаворачнага выканання.

   • Так яму дыктавала сумленне.

|| закончанае трыванне: прадыктаваць.

|| назоўнік: дыктоўка.

• Пісаць пад дыктоўку.

дыктант назоўнік | мужчынскі род

Від пісьмовай работы — запісванне тэксту пад дыктоўку з далейшым аналізам правільнасці яго напісання.

• Контрольны д.

|| прыметнік: дыктантны.

дыктар назоўнік | мужчынскі род

Работнік радыё або тэлебачання, які чытае тэкст перад мікрафонам.

|| жаночы род: дыктарка.

|| прыметнік: дыктарскі.

дыктат назоўнік | мужчынскі род

Патрабаванне, якое прадыкгавана адным, больш моцным бокам для абавязковага выканання другім, слабейшым бокам.

• Палітыка дыктату.

|| прыметнік: дыктатны.

дыктатар назоўнік | мужчынскі род

1. Правіцель, які карыстаецца неабмежаванай уладай.

2. пераноснае значэнне: Той, хто паводзіць сябе ў адносінах іншых уладарна і нецярпіма.

|| прыметнік: дыктатарскі.

дыктатура назоўнік | жаночы род

Дзяржаўная ўлада, якая апіраецца на сілу пануючага класа. Дыктатура пралетарыяту — у Расіі: абвешчаная партыяй бальшавікоў улада рабочага класа.

дыктафон назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Прыбор для запісу і ўзнаўлення вуснай мовы.

|| прыметнік: дыктафонны.

дыктоўка назоўнік | жаночы род

1. гл. дыктаваць.

2. Тое, што і дыктант (размоўнае).

дыкцыя назоўнік | жаночы род

Вымаўленне, ступень выразнасці ў вымаўленні слоў і складоў пры дэкламацыі, спяванні.

• Добрая д.

|| прыметнік: дыкцыйны.

дылема назоўнік | жаночы род

1. Палемічны доказ з двума прапанаванымі процілеглымі палажэннямі, якія выключаюць магчымасць трэцяга (спецыяльны тэрмін).

2. Становішча, пры якім выбар аднаго з двух супрацьлеглых рашэнняў аднолькава цяжкі (кніжнае).

   • Стаяць перад складанай дылемай.

дылер назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Асоба, фірма, банк, што займаюцца перапродажам тавараў, купляй-продажам каштоўных папер, валюты і пад. і дзейнічаюць за свой кошт і ад свайго імя.

|| прыметнік: дылерскі.