Усе словы

дурасць назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Разумовая тупасць, абмежаванасць.

   • Па ўласнай дурасці трапіў у бяду.

2. Неабдуманы ўчынак, дзівацкі выбрык.

   • За ей вадзіліся розныя дурасці.

дурата назоўнік | жаночы род | размоўнае

Дурасць.

• Лішняя дабрата — дурата (з народнай творчасці) — дабрата без розуму шкодная.

дурман назоўнік | мужчынскі род

1. Травяністая расліна сямейства паслёнавых з дурманлівым пахам.

   • Нанюхаўся дурману.

2. пераноснае значэнне: Тое, што адурманьвае, прытупляе розум, свядомасць.

|| прыметнік: дурманны і дурманлівы.

дурманлівы прыметнік

Які дурманіць, ап’яняе.

• Д. пах.

|| назоўнік: дурманлівасць.

дурманіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Туманіць свядомасць, ап’яняць, атупляць розум.

• Алкаголь дурманіць галаву.

|| закончанае трыванне: адурманіць і задурманіць.

|| зваротны стан: дурманіцца.

|| закончанае трыванне: адурманіцца.

дурнаваты прыметнік | размоўнае

Крыху дурны, не зусім разумны.

• Д. чалавек.
• Д. ўчынак.

|| назоўнік: дурнаватасць.

дурнап’ян назоўнік | мужчынскі род

Ядавітая травяністая расліна сямейства паслёнавых з дурманлівым пахам.

• Галава баліць ад дурнап’яну.

|| прыметнік: дурнап’янавы.

дурнець дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Страчваць разумовыя здольнасці, станавіцца дурным.

   • Пад старасць чалавек дурнее.

2. Прыходзіць у стан ачмурэння.

   • Д. ад угару.

|| закончанае трыванне: адурнець і здурнець.

дурнота (дурната) назоўнік | жаночы род

1. Разумовая абмежаванасць, тупасць, някемлівасць.

   • Лепшы сродак паразумнець — гэта адчуць уласную дурнату (з народнай творчасці).

2. Неабдуманы, неразумны ўчынак, недарэчнае выказванне.

   • Чаго толькі не натворыш па ўласнай дурноце (размоўнае).

3. Пра неразумнае, у малых гадах дзіця (размоўнае).

дурны прыметнік

1. З абмежаванымі разумовымі здольнасцямі; бесталковы.

   • За дурной галавой нагам неспакой (з народнай творчасці).

2. Які не выяўляе розуму, пазбаўлены разумнай разважлівасці.

   • Задаць дурное пытанне.
   • Д. артыкул.
   • Дурныя паводзіны.

3. Тое, што і дурань.

   • Дурному закон не пісан (з народнай творчасці).
   • Дурны як бот; дурны як пень (размоўнае грубае) — пра разумова адсталага чалавека.
   • Няма дурных! — выказванне нязгоды з кім-н., адмаўленне выконваць што-н.

дурніла назоўнік | мужчынскі род | размоўнае | лаянкавае

Тое, што і дурань (у 1 знач., звычайна пра чалавека, які ўчыніў якое-н. глупства).

дурніца назоўнік | мужчынскі і жаночы род | размоўнае | лаянкавае

Тое, што і дурань (у 1 знач.; з лаянкавае адценнем).

• Што ты мелеш, д.

дурніцы назоўнік | жаночы род

Тое, што і буякі.

• Наеўся дурніц.

|| прыметнік: дурнічны.

дурнічнік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае | зборны назоўнік

Балотнае ягаднае кустоўе, на якім растуць буякі.

дуроны прыметнік | абласное

Свавольны, гарэзлівы.

• Д. хлапец.

дуронік назоўнік | мужчынскі род | абласное | ласкальная форма

Свавольнік, гарэза.

дурыкі назоўнік

Дурэнне, свавольства, блазнаванне.

• Хопіць гэтых дурыкаў тут!

дурыцца дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Сваволіць, дурэць.

• Хопіць табе д., займіся справай.

дурыць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Ап’яняць, дурманіць.

   • Пах кветак дурыць галаву.

2. Падманваць, збіваць з толку.

   • Не дуры галавы.

3. Рабіць глупства, недарэчныя ўчынкі.

   • Ты мне не дуры!

|| закончанае трыванне: задурыць.

дурэць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. гл. адурэць.

2. Сваволіць,гарэзаваць.

   • Дзеці дурэюць усю раніцу.

дуст назоўнік | мужчынскі род

Ядавіты парашок для знішчэння шкодных насякомых.

|| прыметнік: дуставы.

дуты прыметнік

1. Пусты ўнутры.

   • Дутыя завушніцы.

2. пераноснае значэнне: Перабольшаны, які не адпавядае сапраўднасці.

   • Дутыя лічбы.
   • Д. аўтарытэт.

дух назоўнік | мужчынскі род

1. Свядомасць, мысленне, псіхічныя здольнасці, тое, што прымушае да дзеянняў, дзейнасці; пачатак, што вызначае паводзіны, дзеянні.

   • У здаровым целе здаровы д.
   • Д. пярэчання.

2. Унутраная маральная сіла.

   • Высокі баявы д.
   • Ваяўнічы д.

3. У рэлігійна-містычных уяўленнях: бесцялесная, звышнатуральная істота.

   • Святы д.
   • Злы д.
   • Нячысты д.

4. пераноснае значэнне, чаго. Змест, сапраўдны сэнс, адметная адзінка чаго-н.

   • Па духу закона.
   • Адчуць д. часу.

5. Тое, што і дыханне (размоўнае).

   • Д. займае.
   • Д. перавесці.

6. Тое, што і паветра (размоўнае).

   • Лясны д.

7. Тое, што і пах (размоўнае).

   • Цяжкі д.
   • Выматаць духі (размоўнае) — давесці да знямогі.
   • Духу баяцца (размоўнае) — адчуваць страх пры адным упамінанні каго-н.
   • Каб і духу чыйго не было (размоўнае) — аб рашучым патрабаванні чыйго-н. выдалення.
   • Не хапае духу (размоўнае) — пра адсутнасць рашучасці, смеласці.
   • Падаць духам — траціць надзею, адчайвацца.
   • Святым духам (размоўнае жарт, іранічны сэнс) — невядома чым, нічым (жыць, існаваць).

духабор назоўнік | мужчынскі род

Член адной з рэлігійных сект, якія адмаўляюць абрады праваслаўнай царквы і ў 18 ст. аддзяліліся ад яе.

|| жаночы род: духаборка.

|| прыметнік: духаборскі.

духавенства назоўнік | ніякі род | зборны назоўнік

Служыцелі рэлігійнага культу.

• Праваслаўнае д.
• Каталіцкае д.
• Мусульманское д.
• Белае духавенства — частка праваслаўнага духавенства, якая не дае зароку строга прытрымлівацца бясшлюбнасці і інш.
• Чорнае духавенства — частка праваслаўнага духавенства, якая строга прытрымліваецца манаскага зароку — не ўступаць у шлюб.

духавы прыметнік

1. Які дзейнічае пры дапамозе ўдзімання паветра (пра музычныя інструменты).

   • Д. аркестр.

2. Які дзейнічае пры дапамозе нагрэтага паветра.

   • Духавая печ.
   • Д. прэс

духавіты прыметнік | размоўнае

Пахучы, з прыемным модным пахам.

• Пракосы духавітага сена.

духан назоўнік | мужчынскі род

Невялікі шынок (на Каўказе, на Блізкім Усходзе).

духаншчык назоўнік | мужчынскі род

Гаспадар духана.

|| жаночы род: духаншчыца.

духата назоўнік | жаночы род

Душнае, нясвежае паветра.

• У пакоі страшэнная д.
• У тайзе стаяла д.

духмяны прыметнік

Як: прыемна пахне.

• Духмянае сена.

|| назоўнік: духмянасць.

духоўка назоўнік | жаночы род

Жалезная скрынка ў кухоннай пліце, якая моцна награваецца і служыць для прыгатавання ў ёй яды.

• Спячы пірог у духоўцы.

|| прыметнік: духовачны.

духоўнасць назоўнік | жаночы род

Духоўная, інтэлектуальная сутнасць чалавека, супрацьлеглая яго фізічнай, цялеснай сутнасці.

духоўны прыметнік

1. Які адносіцца да разумовай дзейнасці, да галіны духу (у 1 знач.).

   • Рост духоўных інтарэсаў.
   • Духоўная блізасць.

2. Царкоўны, які адносіцца да духавенства.

   • Духоўная асоба.
   • Духоўнае званне.
   • Духоўны айцец (устарэлае) — свяшчэннік, які спавядае.

духоўнік назоўнік | мужчынскі род

Свяшчэннік, які прымае споведзь ад каго-н.

духі назоўнік

Спіртавы раствор пахучых рэчываў, што ўжываецца як парфумерны сродак.

• У пакоі адчуўся ледзь улоўны пах тонкіх духоў.

душ назоўнік | мужчынскі род

1. Прыстасаванне для аблівання цела струменьчыкамі вацы.

   • Мыцца пад душам.

2. Сама працэдура аблівання з душа.

   • Ён яшчэ не прыняў душу.

|| прыметнік: душавы.

• Д. павільён.

душа назоўнік | жаночы род

1. Унутраны, псіхічны стан чалавека, яго свядомасць.

   • Глыбока запасці ў душу.

2. Тая ці іншая ўласцівасць характару, а таксама чалавек з тымі ці іншымі ўласцівасцямі.

   • Добрая д.
   • Чалавек адкрытай душы.

3. пераноснае значэнне, чаго. Натхніцель, арганізатар чаго-н.

   • Д. ўсёй справы.
   • Д. кампаніі.

4. Пра чалавека (звычайна ва ўстойлівых словазлучэннях; размоўнае).

   • У хаце ні душы.
   • Сям’я з пяці душ.
   • На душу насельніцтва.

5. (звычайна са словам «мая»). Сяброўскі фамільярны зварот да чаго-н. (размоўнае).

   • Паслухай, душа мая.

6. пераноснае значэнне, чаго. Самае галоўнае, сутнасць чаго-н.

   • Песня — д. народа.

   • Раскрыць душу навукі.

   • Адвесці душу (размоўнае) —

     1. задаволіць моцнае жаданне;
     2. выказаць каму-н. тое, што набалела.

   • Аддаць богу душу (размоўнае) — памерці.

   • Выматаць душу (размоўнае) — давесці да поўнай знямогі.

   • Душа не ляжыць да каго-чаго (размоўнае) — няма цікавасці да каго-, чаго-н.

   • Душа ў пятках апынулася (размоўнае) — пра моцны раптоўны страх.

   • Душой загавець (размоўнае) — памерці, аддаць богу душу.

   • Жыць душа ў душу (размоўнае) — дружна, у поўнай згодзе.

   • З адкрытай душой — шчыра, нічога не тоячы.

   • З дарагой душой (размоўнае) — ахвотна, з задавальненнем.

   • За мілую душу (размоўнае) — з задавальненнем, ахвотна, не задумваючыся.

   • Ні капейкі за душой (размоўнае) — зусім без грошай.

   • Працаваць з душой — з задавальненнем, ахвотна, старанна.

   • Стаяць над душой у каго (размоўнае) — неадступна вісець над кім-н., надакучаючы сваей прысутнасцю.

|| памяншальна-ласкальная форма: душачка.

|| прыметнік: душэўны.

• Душэўныя хваробы (псіхічныя).
• Душэўная трывога.

душавая назоўнік | жаночы род

Памяшканне з душавым прыстасаваннем.

• Адрамантаваць душавую.

душагрэйка назоўнік | жаночы род | устарэлае

Цёплая жаночая кофта без рукавоў.

• Аксамітавая д.

душагуб назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Забойца, ліхадзей, разбойнік.

• Фашысцкія душагубы.

|| жаночы род: душагубка.

|| прыметнік: душагубскі.

душагубка назоўнік | жаночы род

1. гл. душагуб.

2. Вузкая, няўстойлівая лодка.

3. Спецыяльная аўтамашына, у якой нямецка-фашысцкія захопнікі знішчалі людзей шляхам удушэння атрутнымі газамі.

душагубства назоўнік | ніякі род | размоўнае

Забойства, ліхадзейства.

• Многа душагубстваў на яго рахунку.

душапрыказчык назоўнік | мужчынскі род

Асоба, якой завяшчальнік даручае выказаць завяшчанне.

|| жаночы род: душапрыказчыца.

душашчыпальны прыметнік | размоўнае

Занадта чуллівы, сентыментальны.

• Д. раманс.

|| назоўнік: душашчыпальнасць.

душны прыметнік

1. Гарачы, насычаны выпарэннямі; цяжкі для дыхання.

   • Д. вечар.
   • Душнае памяшканне.

2. душна, безасабовая форма у знач. выказніка: Пра адчуванне духаты.

   • Яму душна.

душнік назоўнік | мужчынскі род

Адтуліна ў печы (самавары) для выхаду цёплага паветра, пары.

душок назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Пах ад чаго-н., што пачынае загнівацца.

   • Рыба з душком.

2. пераноснае значэнне: Ледзь прыметнае праяўленне чаго-н. у поглядах, настроях.

   • Газета з ліберальным душком.

душыцель назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто душыць фізічна, сціскаючы горла; забойца.

2. пераноснае значэнне: Рэакцыянер, цемрашал.

   • Д. свабоды.
   • Д. асветы.

|| прыметнік: душыцельскі.

душыць² дзеяслоў | незакончанае трыванне

Абпырскваць духамі, адэкалонам.

• Д. насоўку.

|| закончанае трыванне: надушыць.

|| зваротны стан: душыцца.

|| закончанае трыванне: надушыцца.