Усе словы

дублёнка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Дублены кажух, пашыты ў талію.

|| прыметнік: дублёначны.

дублёр назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто дубліруе каго-, што-н.

   • Завод-д.
   • Артыст-д.
   • Д. касманаўта.

2. У спорце: другі састаў каманды, які з’яўляецца рэзервам для асноўнага саставу.

   • Дублёры перамаглі з лікам 1:0.

|| жаночы род: дублёрка.

|| прыметнік: дублёрскі.

дублікат назоўнік | мужчынскі род

Другі экзэмпляр дакумента, які мае аднолькавую сілу з арыгіналам.

• Д. атэстата.

|| прыметнік: дублікатны.

дубліраваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Рабіць што-н. падобнае паралельна з другім.

   • Д. работу.
   • Д. косманаўта.

2. Замяняць моўную частку гукавога кінафільма перакладам на іншую мову.

   • Д. фільм.

|| закончанае трыванне: прадубліраваць.

|| назоўнік: дубліраванне і дубляж.

дубняк назоўнік | мужчынскі род | зборны назоўнік

Малады дубовы лес.

• На змену старым дрэвам падымаўся малады д.

дубовы прыметнік

1. гл. дуб.

2. пераноснае значэнне: Цвёрды, не прыдатны да яды (размоўнае).

   • Дубовыя яблыкі.

3. пераноснае значэнне: Грубы, нязграбны, тупы (размоўнае).

   • Д. стыль.
   • Дубовая галава.

дубоўка назоўнік | жаночы род

Сорт цвёрдых груш.

дуброва назоўнік | жаночы род

Ліставы лес са значнай колькасцю дубоў і маладога дубняку.

• Прыгожы і прывабны беларускія дубровы.

|| прыметнік: дуброўны.

дубэльты назоўнік

Падвойныя рамы.

• Паставіць д. на зіму.

дубянець дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Мерзнуць на холадзе.

   • Дубянеюць ногі.

2. Зацвердзяваць, качанець.

   • Бялізна дубянее на марозе.

дубяны прыметнік

Цвёрды, нягнуткі.

• Дубяная скура.

дубільня назоўнік | жаночы род

Памяшканне, дзе дубяць шкуры.

дубільнік назоўнік | мужчынскі род

Рэчыва для дублення шкур.

• Сінтэтычныя дубільнікі.

дубільшчык назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст па дубленню шкур.

дубіна назоўнік | жаночы род

1. Тоўстая, звычайна дубовая палка.

2. пераноснае значэнне: Пра тупога, неразумнага чалавека (размоўнае лаянкавае).

|| памяншальная форма: дубінка і дубіначка.

дубінка назоўнік | жаночы род

1. гл. дубіна.

2. Тоўстая палка.

   • Гумавая д. (кароткая палка з цвёрдай гумы).
   • Палітыка вялікай дубінкі (пераноснае значэнне: палітыка грубай сілы).

дубіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Апрацоўваць (шкуру, футра) у асобых растворах.

• Д. шкуры.

|| закончанае трыванне: выдубіць.

|| назоўнік: дубленне.

|| прыметнік: дубільны.

• Д. цэх.
• Дубільная вытворчасць.
• Дубільныя рэчывы.

дуб’ё назоўнік | ніякі род | размоўнае | зборны назоўнік

1. Палкі, колле, дубінкі як зброя ў старадаўнія часы.

2. пераноснае значэнне: Пра тупых, бесталковых людзей (пагардлівае).

дуга назоўнік | жаночы род

1. Частка конскай вупражы з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая змацоўвае аглоблі з хамутом.

   • З дугі аглоблі не зробіш.
   • Сагнуць у дугу (пераноснае значэнне: прымусіць быць пакорлівым).
   • Бровы дугой.
   • Спіна дугой.

2. Частка акружнасці або што-н. іншае, што мае форму крывой выгнутай лініі.

   • Апісаць цыркулем дугу.
   • Цячэнне ракі ўтварыла дугу.

3. Токапрыёмнік на трамвайных вагонах (размоўнае).

   • Іскрыла трамвайная д.
   • Электрычная дуга (спецыяльны тэрмін) — электрычны разрад у газе ў выглядзе яркага плазменнага шнура.

|| памяншальная форма: дужка.

|| прыметнік: дугавы.

дугападобны прыметнік

Які мае форму дугі (у 2 знач.).

• Д. мост.

дуда назоўнік | жаночы род

Духавы народны музычны інструмент з дзвюх і больш трубак, устаўленых у скураны мяшок, які надзімаецца праз трубку; валынка.

• Іграць на дудзе.
• Дзьмуць у сваю дуду (размоўнае неадабральнае) — гнуць сваё.
• І дуды вобземлю (размоўнае) — аб канчатковай развязцы чаго-н.

|| прыметнік: дудачны.

дудар назоўнік | мужчынскі род

Музыка, які іграе на дудзе.

• Пайшлі дудары і песню павялі.
• Д. дудару дарэмна іграе.

дудзець дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Іграць на дудзе.

2. Утвараць нудныя, цягучыя гукі.

   • Д. пад нос.

3. пераноснае значэнне: Надаедліва, аднастайна паўтараць адно і тое ж (размоўнае).

   • Кожны вечар бацькі дудзелі яму, каб жаніўся.

|| назоўнік: дудзенне.

дудка назоўнік | жаночы род

1. Музычны інструмент з трыснягу або з дрэва ў выглядзе трубкі з дзірачкамі.

   • Даносіліся пералівы дудкі.
   • Скакаць пад чыю-н. дудку (пераноснае значэнне: ва ўсім падпарадкоўвацца каму-н.).

2. Круглае, звычайна пустое ўнутры сцябло чаго-н. (размоўнае).

   • Дудкі чароту.

|| памяншальная форма: дудачка.

|| прыметнік: дудачны.

дудкаваты прыметнік

Падобны на дудку: доўгі, круглы і пусты ўнутры.

• Дудкаватае сцябло.

дудкі выклічнік | размоўнае

Вокліч, які азначае адмаўленне ад чаго-н., нязгоду з чым-н.

• Не, брат, д.! Не ўгаворыш.

дудукаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Ціха, спакойна размаўляць.

• Сядзяць сабе бабулькі, дудукаюць.

|| назоўнік: дудуканне.

дуж

Ужыв. ў выразе: як дуж — колькі ёсць сілы, колькі змогі стае.

• Нясе як дуж.

дужа прыслоўе | абласное

Надта, вельмі, надзвычай.

• Д. шкада хлопца.
• Ён быў д. здзіўлены.

дужацца дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Мерацца сілай, бароцца.

• Хлопцы збіраюцца і пачынаюць д.

|| назоўнік: дужанне.

дужка назоўнік | жаночы род

1. гл. дуга.

2. Знак прыпынку або матэматычны знак у выглядзе вертыкальнай рысы (прамой, закругленай, фігурнай).

   • Круглыя дужкі.
   • Квадратныя дужкі.
   • Фігурныя дужкі.
   • Узяць у дужкі.
   • Вынесці за дужкі.
   • Раскрыць дужкі.

3. Ручка або якая-н. іншая частка прадмета ў форме невялікай дугі.

   • Д. замка.

|| прыметнік: дужачны.

дужы прыметнік

Які валодае вялікай фізічнай сілай.

• Узяўся за гуж, не кажы, што не дуж (прыказка).

|| назоўнік: дужасць.

• Прыродная д.

дужэць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Станавіцца дужэйшым, набірацца сіл.

• Хлопчык рос і дужэў.

дула назоўнік | ніякі род

Выхадная адтуліна канала ствала агнястрэльнай зброі, а таксама сам ствол.

• Д. нагана.

|| прыметнік: дульны.

дуля назоўнік | жаночы род

1. Фруктовае дрэва сямейства ружакветных з акруглымі прадаўгаватай формы пладамі, а таксама плод гэтага дрэва (абласное).

   • Бабуля частавала нас смачнымі дулямі.

2. Кукіш, фіга (размоўнае грубае).

   • Даць, паказаць дулю.

дуліна назоўнік | жаночы род | абласное

Грушавае дрэва і плод, тое, што і дуля (у 1 знач.).

дума² назоўнік | жаночы род

Назва розных органаў цэнтральнага, а таксама мясцовага кіраўніцтва ў Расіі.

• Дзяржаўная д.
• Баярская д.
• Гарадская д.

|| прыметнік: думны і думскі.

• Думныя баяры.
• Думскі дэпутат.

думацца дзеяслоў | безасабовая форма | незакончанае трыванне

1. Уяўляцца ў думках, здавацца.

   • Мне думаецца, што ўсё будзе добра.

2. Аб магчымасці абдумвання, разважання.

   • У дарозе добра думаецца.

думаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Накіроўваць думкі на каго-, што-н., разважаць.

   • Многа думаў аб жыцці.
   • Д. над задачай.

2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.

   • Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.

3. Лічыць вінаватым у чым-н.

   • Дарэмна на яго д.

4. з інфінітывам: Мець намер што-н. зрабіць.

   • Думаю застацца дома.

5. Клапаціцца, турбавацца.

   • Трэба д. аб дзецях.
   • А што ты думаеш! (размоўнае) — а чаму б і не паспрабаваць (не зрабіць).
   • І думаць няма чаго (размоўнае) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.
   • І не думай (размоўнае) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.
   • Многа думаць аб сабе — быць высокай думкі аб сабе.
   • Трэба думаць (размоўнае) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.

|| закончанае трыванне: падумаць.

|| назоўнік: думанне.

думка назоўнік | жаночы род

1. Тое, што склалася ў працэсе мыслення, разважанняў.

   • Слушная д.
   • Новая д.

2. Ідэя, жаданне.

   • З’явілася д. напісаць рэцэнзію на кнігу.

3. Тое, што і дума1 (у 2 знач.).

   • Студэнты збіралі і запісвалі ўкраінскія думкі.

4. Погляд на што-н., меркаванне аб чым-н.

   • Мы з вамі адной думкі.
   • Грамадская думка — погляд шырокіх колаў грамадскасці на што-н.
   • Не дапускаць думкі аб чым — катэгарычна адмаўляць, не дапускаць чаго-н.
   • Падхапіць думку — узяцца за ажыццяўленне чаго-н.

дунгане назоўнік | мужчынскі род

Народ, які жыве невялікімі групамі ў Казахстане, Кіргізіі, Узбекістане, Кітаі.

|| жаночы род: дунганка.

|| прыметнік: дунганскі.

дупель назоўнік | мужчынскі род

Балотная птушка сямейства сяўцовых з доўгай тонкай дзюбай.

|| прыметнік: дупяліны.

дуплаваты прыметнік

З вялікім дуплом або некалькімі дупламі.

• Дуплаватае дрэва.

|| назоўнік: дуплаватасць.

дуплет назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

У більярднай гульні: удар, калі шар трапляе ў лузу, адскочыўшы ад борта пад ударам другога шара.

|| прыметнік: дуплетны.

дупло назоўнік | ніякі род

1. Пустата ў ствале дрэва на месцы выгніўшай драўніны.

   • Вавёрка жыве ў дупле.

2. Адтуліна, дзірачка ў зубе.

дуплянка назоўнік | жаночы род

Невялікая кадушка, выдзеўбаная з дрэва, якая выкарыстоўваецца ў хатніх умовах як пасудзіна для мукі і інш.

|| прыметнік: дупляначны і дуплянкавы.

дур назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Дурнота, неразумны ўчынак, дзівацтва.

• Д. нейкі найшоў на яго.
• Выбіць дур з галавы — адвучыць ад якіх-н. звычак, ад чаго-н. нядобрага.

дурань назоўнік | мужчынскі род

1. Неразумны, тупы, абмежаваны чалавек.

   • Д. быў, дык і рабіў дурное.
   • Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з народнай творчасці).
   • Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

   • Гуляць у дурня.

3. іншае:

   • Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.) (размоўнае) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

   • Не дурань паспаць.

   • Застаў дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (размоўнае неадабральнае) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

   • Няма дурня (размоўнае) —

     1. выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;
     2. не ашукаеш, не спадзявайся.

   • Пакінуць у дурнях — паставіць у няёмкае становішча каго-н.

   • Пашыцца ў дурні (размоўнае неадабральнае) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

   • Шукаць дурня (размоўнае) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.

дураслівец назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Свавольнік, гарэза, дуронік.

• Ніяк не супакоіць гэтых дурасліўцаў.

|| жаночы род: дурасліўка.

дураслівы прыметнік

Свавольны, гарэзлівы, дуроны.

• Д. хлапец.

|| назоўнік: дураслівасць.