Усе словы

дайсці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. да каго-чаго. Ідучы, накіроўваючыся, дасягнуць чаго-н.

   • Д. да станцыі.
   • Тэлеграма дайшла ў той жа дзень.
   • Гук не дайшоў.
   • Дайшлі чуткі аб аварыі самалёта.
   • Да нас дайшлі старажытныя помнікі пісьменнасці.

2. да чаго. Дасягнуць якога-н. узроўню.

   • Тэмпература дайшла да 30.

3. да каго-чаго. Пранікнуць у свядомасць.

   • Сэнс заўвагі да яго не дайшоў.

4. да чаго. Зразумець.

   • Сваім розумам дайшоў да ісціны.

5. пераноснае значэнне, да чаго. Дасягнуць крайняя ступені праяўлення чаго-н.

   • Д. да знямогі.
   • Д. да шаленства.

6. Даварыцца, дапячыся, даспець.

   • Пірог дайшоў.
   • Памідоры дойдуць на сонцы.

7. да чаго. Дасягнуць пэўнага службовага становішча.

   • Д. да чына палкоўніка.

8. чаго. Пасля намаганняў дасягнуць чаго-н.

   • Ён свайго дайшоў.

9. Даведацца, раскрыць што-н.

   • Следчы дайшоў, хто зрабіў узлом.

10. Памерці (размоўнае).

    • Доўга мучыўся небарака, пакуль не дайшоў.

Дайсці да торбы (размоўнае) — збяднець, стаць жабраком.

|| незакончанае трыванне: даходзіць.

1. Не даходзячы чаго, прыназоўнік з Р — блізка, паблізу ад чаго-н.

   • Іхняя хата — не даходзячы магазіна.

2. Не даходзячы да каго-чаго — тое, што і не даходзячы.

   • Чакайце нас не даходзячы да прыпынку.
   • Спыніўся не даходзячы да каня.

даказальны прыметнік

Які можа быць даказаны.

• Д. тэзіс.

|| назоўнік: даказальнасць.

даказаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пацвердзіць якое-н. палажэнне фактамі.

   • Ён даказаў правільнасць сваіх меркаванняў.
   • Д. сваю адданасць справе.

2. Дагаварыць да канца.

   • Дайце яму д. сваю прамову.

3. Зрабіць данос, нагаварыць на каго-н. (размоўнае).

4. (часцей з адмоўем «не»), Зраўняцца з кім-н. у чым-н., зрабіць так, як не зробіць ніхто (размоўнае).

   • Мая жонка пячэ такія пірагі, што і іншы кандытар не дакажа.

|| незакончанае трыванне: даказваць.

даказчык назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Той, хто даказвае на каго-н., даносіць, нагаворвае.

|| жаночы род: даказчыца.

|| прыметнік: даказчыцкі.

даканаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Давесці да знямогі, да пагібелі; загубіць.

   • Няволя даканала яго.

2. З цяжкасцю скончыць, завяршыць што-н.

   • Даканалі ўборку бульбы.

|| незакончанае трыванне: даконваць.

дакапацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Капаючы, дасягнуць чаго-н., знайсці што-н.

   • Д. да клада.

2. пераноснае значэнне: Даведацца, дашукацца (размоўнае).

   • Д. да сутнасці.

|| незакончанае трыванне: дакопвацца.

дакараць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Папракаць, выказваючы нездавальненне кім-, чым-н.

• Так жа няможна рабіць, — дакарала бабуля ўнука.

|| назоўнік: дакаранне.

дакарыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Выказаць папрок каму-н. за што-н.

• Д. за няшчырасць.

дакастрычніцкі прыметнік

Які адносіцца да часу, што папярэднічаў Кастрычніцкай рэвалюцыі.

• Д. перыяд.

дакасіцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Косячы, дайсці да якога-н. стану, да якіх-н. вынікаў.

   • Д. да знямогі.

2. Косячы, дайсці да якога-н. месца, да пэўнай мяжы.

   • Д. да дарогі.

|| незакончанае трыванне: дакошвацца.

дакаціцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Коцячыся, дасягнуць якога-н. месца.

   • Клубок дакаціўся да порога.

2. Пра гукі грому, гармат: данесціся, пачуцца.

   • Здалёку дакаціўся грукат гармат.

3. пераноснае значэнне: Дайсці да непрыемнасцей.

   • Д. да злачынства.

|| незакончанае трыванне: дакочвацца.

дакаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Коцячы, перамясціць да якога-н. месца.

   • Д. бочку да склепа.

2. Хутка даехаць куды-н. (размоўнае).

   • За гадзіну дакацілі да горада.

|| незакончанае трыванне: дакочваць.

даклад² назоўнік | мужчынскі род

Дадатковы матэрыял пры пашыве вопраткі, абутку (падкладка, гузікі і інш.).

дакладны прыметнік

1. Які адпавядае ісціне.

   • Д. гадзіннік.

2. Поўнасцю адпаведны правілам, патрабаванням.

   • Дакладная копія.
   • Д. пераклад.

3. Вычарпальны, не прыблізны.

   • Д. ўлік.
   • Д. адрас.

4. Пунктуальны.

   • Д. выканаўца.

5. Меткі, накіраваны ў цэль.

   • Д. стрэл.

Дакладныя навукі — навукі, заснаваныя на матэматычных метадах.

|| назоўнік: дакладнасць.

дакладчык назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які робіць даклад (у 1 знач.).

|| жаночы род: дакладчыца.

дакласавы прыметнік

Пра сацыяльны лад: першабытнаабшчынны, які існаваў да падзелу грамадства на класы.

• Дакласавае грамадства.

даклыпаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Павольна, з цяжкасцю дайсці да якога-н. месца.

• Ледзь даклыпаў да хаты.

дакляраваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае і незакончанае трыванне

Паабяцаць (абяцаць) зрабіць што-н.

• Дакляраваў навастрыць сярпы.

|| незакончанае трыванне: дакляроўваць.

даклікацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Клічучы, вымусіць адгукнуцца.

• Цяжка яго д.

дакончыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Давесці да канца, завяршыць пачатае.

   • Д. крыць страху.

2. Дабіць, даканаць, прыкончыць (размоўнае).

   • Д. параненага звера.

|| незакончанае трыванне: дакончваць.

дакопкі назоўнік

Завяршэнне ўборкі бульбы.

дакор назоўнік | мужчынскі род

Папрок, выказаны каму-н. за што-н.

• Выказаць д. за дрэнную работу.

дакорлівы прыметнік

Такі, што выражае дакор.

• Д. позірк.

|| назоўнік: дакорлівасць.

дакоскі назоўнік | размоўнае

Завяршэнне касьбы.

• Касцы справілі д.

дакрануцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. да каго-чаго. Даткнуцца да каго-, чаго-н.

   • Печ так нагрэлася, што не д.

2. (звычайна з адмоўем), да чаго. Паспытаць, паспрабаваць чаго-н.

   • Вельмі спяшаліся, да пачастунку нават не дакрануліся.

|| незакончанае трыванне: дакранацца.

дакрасаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Скончыць красаваць (пра збажыну).

• Дакрасавала жыта.

|| незакончанае трыванне: дакрасоўваць.

дакроіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Закончыць кройку чаго-н.

   • Д. сукенку.

2. Адрэзаць дадаткова (пра хлеб).

   • Д. хлеба.

|| незакончанае трыванне: дакройваць.

дакрычацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Моцна завучы каго-н., вымусіць адклікнуцца.

   • Крычаў, крычаў, так і не дакрычаўся вас.

2. да чаго. Крыкам давесці сябе да непажаданых вынікаў.

   • Д. да хрыпаты.

дактарант назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст пры вышэйшай навучальнай установе або навукова-даследчым інстытуце, які распрацоўвае навуковую праблему і рыхтуецца да абароны доктарскай дысертацыі.

|| жаночы род: дактарантка.

|| прыметнік: дактаранцкі.

дактарантура назоўнік | жаночы род

Падрыхтоўка, якую праходзяць дактаранты; сістэма такой падрыхтоўкі спецыялістаў вышэйшай кваліфікацыі.

дактарат назоўнік | мужчынскі род

Іспыты на ступень доктара ў вышэйшай школе Зах. Еўропы.

дакторка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Жанчына-ўрач.

• Прыступіла да працы новая д.

дактрына назоўнік | жаночы род | кніжнае

Вучэнне, навуковая канцэпцыя (звычайна пра філасофскую, палітычную, ідэалагічную тэорыі).

• Военная д.

дактрынёр назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

Чалавек, які ўпарта трымаецца якой-н. догмы, схаласт.

|| прыметнік: дактрынёрскі.

дактрынёрства назоўнік | ніякі род

Дактрынёрскія адносіны да рэчаіснасці, дагматызм.

дактылалогія назоўнік | жаночы род

Своеасаблівая форма мовы глуханямых пры дапамозе пальцаў рук; ручная азбука.

|| прыметнік: дактылалагічны.

дактыласкапія назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Вывучэнне будовы ліній скуры на ўнутраным баку пальцаў рук, а таксама метад устанаўлення асобы па адбітках пальцаў.

|| прыметнік: дактыласкапічны.

• Д. аналіз.

дактыль назоўнік | мужчынскі род

Трохскладовая вершаваная стапа з націскам на першым складзе.

|| прыметнік: дактылічны.

• Дактылічная страфа.

дакука назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Турбота, клопат.

   • Спіць дзіця, не ведае дакукі.

2. Нуда, маркота.

   • З дакукі піша пісьмы.

3. Надакучлівая просьба, справа.

   • Яго заявы — адна д.

дакуль прыслоўе | размоўнае

1. Да якога месца.

   • Д. ідзе аўтобус?

2. Да якога часу.

   • Д. яго чакаць?

дакумент назоўнік | мужчынскі род

1. Дзелавая папера, што пацвярджае права на што-н.

   • Апраўдальны д.
   • Д. аб адукацыі.

2. Пасведчанне, афіцыйная папера, што сведчыць асобу прад’яўніка.

   • Праверка дакументаў.

3. Пісьмовыя помнікі пра гістарычныя падзеі.

   • Старажытнабеларускія граматы — гістарычныя дакументы.

дакументаваць дзеяслоў | кніжнае | закончанае і незакончанае трыванне

Абгрунтаваць (-тоўваць) дакументамі (у 1 знач.).

|| назоўнік: дакументацыя.

дакументальны прыметнік

1. Заснаваны на дакументах, на фактах.

   • Д. фільм.

2. Уласцівы дакументу.

   • Дакументальная дакладнасць.

|| назоўнік: дакументальнасць.

дакументацыя назоўнік | жаночы род

1. гл. дакументаваць.

2. зборны назоўнік: Дакументы (у 1 знач.).

   • Тэхнічная д.

|| прыметнік: дакументацыйны.

дакучаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Надаядаць каму-н.

   • Дзеці ўвесь дзень дакучалі бацьку.

2. Станавіцца непрыемным.

   • За што возьмецца, усё яму адразу ж дакучае.

дакучлівы прыметнік

Які дакучае, назаляе.

• Восеньскія дакучлівыя дажджы.

|| назоўнік: дакучлівасць.

дакучыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Надакучыць, абрыднуць.

• Летняя жара дакучыла падарожнікам.

дакінуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Кінуўшы, папасці ў якое-н. месца.

• Д. мяч да ворот.

|| незакончанае трыванне: дакідаць і дакідваць.

далажыць² дзеяслоў | закончанае трыванне

Палажыць дадаткова; дадаць, дакласці.

• Д. слоік варэннем.
• Д. яшчэ дзесятку.

|| незакончанае трыванне: дакладваць.

далакоп назоўнік | мужчынскі род

Рабочы, які капае магілу на могільніку.

• Далакопы ўзяліся за рыдлёўкі.