Усе словы

дабравольніцкі прыметнік

Тое, што і добраахвотніцкі.

дабрадзей назоўнік | мужчынскі род

Той, хто робіць дабро, дапамагае, аказвае паслугу каму-н.

• На словах д., а на справе ліхадзей (з народнай творчасці).

|| жаночы род: дабрадзейка.

дабрадзейны прыметнік

Гатовы дапамагчы іншым, добразычлівы.

• Дабрадзейныя людзі.

|| назоўнік: дабрадзейнасць.

дабрадушны прыметнік

Добры і мяккі па характару чалавек.

• Гэта была дабрадушная прыемная жанчына.

|| назоўнік: дабрадушнасць.

дабрак назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Добры чалавек.

• Ён д. па натуры.

|| жаночы род: дабрачка.

|| прыметнік: дабрацкі.

дабранач выклічнік | размоўнае | выказнік

Ужыв. як пажаданне спакойнай ночы пры развітанні вечарам.

дабрата назоўнік | жаночы род

Спагадлівасць, душэўная прыхільнасць да людзей, імкненне рабіць усё добрае для іншых.

• У яго вачах свяцілася д.

дабратворны прыметнік

Які робіць дабро, добра ўздзейнічае на каго-, што-н.

• Д. ўплыў прыроды на чалавека.

|| назоўнік: дабратворнасць.

дабратлівы прыметнік | размоўнае

Дабрадушны, лагодны.

• Д. характар.

|| назоўнік: дабратлівасць.

дабрацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Пасля затраты часу або сіл няскора дайсці, даехаць да якога-н. месца.

   • Д. да хаты.

2. пераноснае значэнне: Атрымаўшы магчымасць, уразумець што-н.; расправіцца з кім-н. (размоўнае).

   • Д. да сутнасці справы.
   • Я да цябе яшчэ дабяруся.

|| незакончанае трыванне: дабірацца.

дабраць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Сабраць дадаткова.

   • Д. ягад у кош.

2. Прыкупіць дадаткова.

   • Д. матэрыі на сукенку.

3. Выбіраючы, знайсці патрэбнае.

   • Д. крэсла да гарнітура.

4. Завяршыць набор чаго-н. (кнігі, артнкула).

   • Д. кнігу.

|| незакончанае трыванне: дабіраць.

дабрачынец назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які вызначаецца дабрынёй, чула адносіцца да людзей, дапамагае, чым можа.

|| жаночы род: дабрачынніца.

|| прыметнік: дабрачынніцкі.

дабрачынны прыметнік

1. Высокамаральны, выхаваўчы.

   • Д. урок.

2. Накіраваны на грамадскую карысць, звязаны з матэрыяльнай дапамогай каму-н.

   • Д. канцэрт.

|| назоўнік: дабрачыннасць.

дабраякасны прыметнік

1. Добрай якасці, які задавальняе патрабаванні.

   • Дабраякасныя продукты.

2. У медыцыне: не злаякасны.

   • Дабраякасная пухліна.

|| назоўнік: дабраякаснасць.

дабро назоўнік | ніякі род

1. Усё станоўчае, карыснае.

   • Жадаць дабра каму-н.

2. Добрыя справы, учынкі.

   • Зрабіць многа дабра людзям.

3. Маёмасць, рэчы, пажыткі.

   • У іх куфры поўныя дабра.

4. Што-н. нягоднае, дрэннае (размоўнае іранічны сэнс).

   • Такого дабра нам і дарма не трэба.

Фразеалагізмы:

• За мае дабро ды мне ў рабро (з народнай творчасці) — за добрае плаціць дрэнным.
• Няма ліха без дабра (з народнай творчасці) — не ўсё ў благім дрэннае.
• Не з дабра — не ад добрага жыцця.
• Не на дабро — пра тое, што можа прывесці да дрэнных вынікаў.

дабром прыслоўе | размоўнае

Па-добраму, без прымусу.

• Паслухай д., бо горш будзе.

даброты назоўнік

Тое, што задавальняе чалавечыя патрэбы, дае матэрыяльны дастатак.

• Д. жыцця.

дабрыдзень выклічнік | размоўнае | выказнік

Ужыв. як прывітанне пры сустрэчы днём.

дабрыня назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Тое, што і дабрата.

2. Раскоша, хараство, любата.

   • Якая д. раніцай на сенажаці!

дабрысці дзеяслоў | закончанае трыванне

Марудна, з цяжкасцю дайсці куды-н., да якога-н. месца.

• Д. у город.

дабрэць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Станавіцца лепшым, больш добрым.

|| закончанае трыванне: падабрэць.

дабудавацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Будуючы для сябе, скончыць пабудову.

дабудзіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Разбудзіць не адразу, прымусіць прачнуцца.

• Санлівага не дабудзішся, лянівага не дашлешся (з народнай творчасці).

дабытак назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Дабро, пажыткі.

• Прывёз з сабой увесь д.

дабыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Прабыць дзе-н. да пэўнага тэрміну ці да канца.

• Д. тэрмін.
• Д. да канца сходу.

дабяла прыслоўе

1. Чыста, да белага колеру.

   • Вымыць д.

2. Нагрэць да белага напалу.

   • Нагрэць д.

дабяліцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Канчаткова выбеліцца.

• Палатно дабеліцца на сонцы.

дабіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Умярцвіць раненага, падстрэленага.

   • Паляўнічы дабіў звера.
   • Гэтыя весткі зусім дабілі старога (пераноснае значэнне).

2. пераноснае значэнне: Канчаткова разграміць.

   • Д. варожыя сілы.

3. Канчаткова разбіць што-н. недабітае, трэснутае; перабіць усё, што засталося цэлым.

   • Д. талеркі.

4. што і чаго. Скончыць біць,утвараць гукі (пра гадзіннік).

   • Гадзіннік не паспеў д. шостага ўдару, як пачалася нарада.

5. Увагнаць да канца.

   • Д. цвік.

6. пераноснае значэнне: Завяршыць якую-н. работу.

   • К вечару дабілі жніво.

Дабіць да ручкі (размоўнае) —

1. дрэннай арганізацыяй прывесці да развалу;
2. прывесці ў непрыгодны стан што-н.

|| незакончанае трыванне: дабіваць.

даваенны прыметнік

Які існаваў да вайны.

• Д. перыяд.
• Д. ўзровень прамысловасці.

даважка назоўнік | жаночы род

Дабаўка да таго, што ўзважваецца, калі ў ім не хапае вагі.

• Сыр з даважкай.

давазіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Празмерна доўга возячыся, набыць якую-н. непрыемнасць.

• Давазіўся да проастуды.

давазіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Скончыць возку чаго-н.

• Усё сена не паспелі д.

давай часціца | размоўнае

Ужыв. пры інфінітыве для ўзмацнення якога-н. дзеяння.

• Прыбег і д. крычаць.

давалачы дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

З цяжкасцю данесці, дацягнуць да якога-н. месца.

• Ледзь давалок мех бульбы.
• Хлопцы не змаглі д. лодку да возера.

|| незакончанае трыванне: давалакаць.

давалачыся дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

З цяжкасцю дайсці, дабрацца да якога-н. месца.

• Ледзь давалокся да хаты.

|| незакончанае трыванне: давалакацца.

давальны прыметнік

Давальны склон — склон, які адказвае на пытанне каму-чаму?

даварыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зварыцца канчаткова; стаць гатовым для ўжывання.

• Мяса даварылася.

давацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. дацца.

2. Дазваляць што-н. рабіць з сабой.

   • Гэты конь споакойны, кожнаму даецца.

3. Лёгка засвойвацца.

   • Матэматыка яму лёгка даецца.

Не давацца ў крыўду — умець абараніць сябе.

даваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. даць.

2. давай(це), часціца ў спалучэнні з інфінітывам: незак. ці 1 ас. множны лік: буд. азначае запрашэнне зрабіць што-н. (размоўнае).

   • Давай бегаць.
   • Давайце паснедаем.

3. давай, часціца з інфінітывам: незак. Ужыв. у знач. пачаў, стаў, узяўся энергічна рабіць што-н.

   • Раззлаваўся дзед, адперазаў папружку і давай гнаць падшыванцаў з саду.

даваявацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Ваюючы, пацярпець няўдачу.

• Порт-Артур паў. Даваяваўся Курапаткін!

даведацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. што, чаго, про каго-што, аб кім-чым. Сабраць, атрымаць звесткі аб кім-, чым-н.

   • Многае або многа чаго даведаўся з кніг.
   • З розных крыніц даведаўся пра дзейнасць Ф.Скарыны.

2. аб кім-чым, пра каго-што. Атрымаць даведку.

   • Д. аб стане хворага.

3. Наведаць каго-н., прыйсці да каго-н.

   • Д. бацькі.

|| незакончанае трыванне: даведвацца.

даведачны прыметнік

Які дае даведкі або змяшчае розныя даведкі.

• Даведачнае бюро.
• Даведачная кніга.

даведка назоўнік | жаночы род

1. Звесткі аб чым-н., атрыманыя кім-н. пасля пошукаў.

   • Звярнуцца за даведкай.

2. Дакумент з такімі звесткамі.

   • Д. з месца работы.

даведнік назоўнік | мужчынскі род

Даведачная кніга.

• Тэлефонны д.
• Арфаграфічны д.

давезці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Везучы, даставіць да месца.

   • Д. да вокзала.

2. і чаго. Прывезці дадаткова таго, чаго не хапае.

   • Д. цэменту на будоўлю.

|| незакончанае трыванне: давозіць.

давеку прыслоўе

Да канца жыцця.

• Маленькі сабака д. шчаня (з народнай творчасці).

давер назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і давер’е.

даверанасць назоўнік | жаночы род

Дакумент, якім давяраецца каму-н. дзейнічаць ад імя таго, хто выдаў гэты дакумент.

• Д. на атрыманне пасылкі.

давераны прыметнік

Той, хто дзейнічае па чыёй-н. даверанасці.

• Давераная асоба.
• Паслаць свайго даверанага (назоўнік).

даверлівы прыметнік

Які легка давярае, адносіцца да ўсіх з давер’ем; заснаваны на давер’і.

• Д. чалавек.
• Даверлівыя адносіны.

|| назоўнік: даверлівасць.