Усе словы

гонты назоўнік | жаночы род | зборны назоўнік

Дахавы матэрыял у форме невялікіх дошчачак, востра саструганых з аднаго боку і з пазам — з другога.

• Злазь з даху, не псуй гонтаў (размоўнае жартаўлівае) — не бярыся не за сваю справу.

|| прыметнік: гонтавы і гантовы.

гончы прыметнік

1. Парода паляўнічых сабак: шпаркіх у бегу, прывучаных гнаць звера.

   • Г. сабака.

2. гончы: Брэх гончых.

гоншчык назоўнік | мужчынскі род

Удзельнік спартыўных гонак.

|| жаночы род: гоншчыца.

|| прыметнік: гоншчыцкі.

гоні прыметнік | устарэлае

1. Адрэзак паласы ворнай зямті.

2. пераноснае значэнне: Ніва, зямля (паэтычнае).

   • Жнеі дажыналі г.

гоп выклічнік

Ужыв. ў значэнні падбадзёрваючых дзеясловаў гопнуць, гопаць.

• Не кажы г., пакуль не пераскочыш (прыказка).

гопаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Скакаць, падскокваць.

2. З шумам падаць.

|| аднакратны дзеяслоў: гопнуць.

|| назоўнік: гопанне.

гора² іранічны сэнс

Першая частка складаных слоў, якая абазначае: дрэнны, незадачлівы, напр. гора-кіраўнік, гора-паляўнічы.

горад² назоўнік | мужчынскі род

У розных рухомых гульнях (напр. лапта, гарадкі): месца, лагер кожнай каманды (звычайна абазначаны на зямлі квадратамі).

горадабудаўнік назоўнік | мужчынскі род

Архітэктар, спецыяліст па будаўніцтву і планіроўцы гарадоў.

горадабудаўніцтва назоўнік | ніякі род

Гарадское будаўніцтва.

|| прыметнік: горадабудаўнічы.

горан назоўнік | мужчынскі род

1. Печ для пераплаўкі металаў і абпальвання керамічных вырабаў, а таксама кавальскі ачаг з мяхамі і паддувалам для награвання металу.

2. Ніжняя частка доменнай печы, дзе згарае паліва.

|| прыметнік: гарнавы.

горац назоўнік | мужчынскі род

Жыхар гор, горнай краіны.

|| жаночы род: гаранка.

|| прыметнік: горскі.

• Горскія народы.

гораўзыходнік назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і альпініст.

|| жаночы род: гораўзыходніца.

|| прыметнік: гораўзыходніцкі.

гораўтварэнне назоўнік | ніякі род

Працэс утварэння гор.

горб назоўнік | мужчынскі род

1. Ненармальная пукатасць на спіне або на грудзях чалавека, а таксама нармальная пукатасць на спіне ў некаторых жывёл (напр. у вярблюда).

2. чаго. Узвышэнне на якой-н. паверхні.

   • Гарбы ўзгоркаў.

Фразеалагізмы:

• Гнуць горб (размоўнае) — 1) многа і цяжка працаваць; 2) старацца дагадзіць каму-н.
• Сваім гарбом (размоўнае) — цяжкай працай.

|| памяншальная форма: гарбок.

горбіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Выгінаць спіну гарбом, сутуліцца.

• Г. пры хадзьбе.

|| закончанае трыванне: згорбіцца.

горбіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Выгінаць гарбом, сутуліць.

• Г. спіну.

|| закончанае трыванне: згорбіць.

гордасць назоўнік | жаночы род

1. Пачуццё ўласнай годнасці, самапавага.

   • Нацыянальная г.

2. Пра таго, кім (чым) ганарацца.

   • Сын — мая г.

3. Пачуццё задавальнення ад сваіх або чыіх-н. поспехаў.

   • Г. за сяброў.

4. Ганарыстасць, напышлівасць.

   • Яго абвінавачвалі ў празмернай гордасці.

гордзіеў прыметнік

Гордзіеў вузел гл. вузел.

горды прыметнік

1. Надзелены пачуццём уласнай годнасці, павагі да сябе.

   • Г. чалавек.

2. Поўны пачуцця задавальнення сабой.

   • Г. позірк.

3. Ганарысты, фанабэрысты.

   • Ласкавае цялятка дзвюх матак ссе, а гордае — ніводнай (прыказка).

горка² выклічнік

1. безасабовая форма: у знач. выказніка: Пры адчуванні горкага смаку.

   • Ад зёлак г. ў роце.

2. у знач. выклічнік: горка! Вокліч за вясельным стадом, калі просяць маладых пацалавацца (размоўнае).

горка-салёны прыметнік

1. Горкага і салёнага смаку.

   • Горка-салёная мікстура.

2. Пра ваду: які ўтрымлівае горкія, галоўным чьшам сернакіслыя солі (спецыяльны тэрмін).

   • Горка-салёнае возера.

горкасць назоўнік | жаночы род

Тое, што і горыч.

горкнуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Псуючыся, станавіцца горкім на смак.

• Масла горкне ў цяпле.

|| закончанае трыванне: прагоркнуць і згоркнуць.

горкі прыметнік

1. Які мае своеасаблівы едкі смак.

   • Г. палын.
   • Горкае лякарства.

2. пераноснае значэнне: Поўны гора, цяжкі, гаротны.

   • Горкае жыццё.
   • Пераканацца на горкім вопыце.
   • Горкая праўда (непрыемная праўда).
   • Горкія слёзы (выкліканыя цяжкім жыццём).

Горкае дзіця (размоўнае) — наіўны, нявопытны малады чалавек.

Горкі п’яніца (размоўнае неадабральнае) — алкаголік.

горла назоўнік | ніякі род

1. Храстковая трубка ў пярэдняй частцы шыі, якая з’яўляецца пачаткам стрававода і дыхальных шляхоў.

   • У горле перасохла.
   • Браць за г. (таксама пераноснае значэнне: сілай прымушаць рабіць што-н.).
   • Г. перагрызці (таксама пераноснае значэнне: бязлітасна расправіцца з кім-н. са злосці).
   • Прыстаць з нажом да г. (пераноснае значэнне: назойліва патрабаваць).

2. Поласць па-за ротам (зеў, глотка і гартань).

   • Хвороба г.
   • Прамачыць г. (пераноснае значэнне: трохі выпіць).
   • Стаяць папярок г. (пераноснае значэнне: вельмі замінаць).
   • У г. не лезе (пераноснае значэнне: ані не хочацца есці).

3. Верхняя звужаная частка пасудзіны.

   • Г. збана.

4. Вузкі выхад з заліва, вусце (спецыяльны тэрмін).

Фразеалагізмы:

• Горлам браць (размоўнае неадабральнае) — дабівацца чаго-н. крыкам.
• З горла лезе (размоўнае неадабральнае) — вельмі многа мець чаго-н.
• На ўсё горла (размоўнае) — з усёй сілы (спяваць, крычаць).
• Па горла (размоўнае) —
  1. глыбінёй у рост чалавека, да горла.
     • Вады ў рацэ па горла;
  2. пераноснае значэнне Надта многа.
     • Работы па горла.
     • Яды хапае, па горла.
• Стаяць калом у горле (размоўнае неадабральнае) — не даваць спакою, перашкаджаць.

|| прыметнік: гарлавы.

горн назоўнік | мужчынскі род

Медны духавы інструмент для падачы сігналаў.

• Горны зайгралі адбой.

горна (горна-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач.:

1. які мае адносіны да горнай справы, напр. горна-буравы, горна-выратавальнік, горнарабочы, горна-ўзрыўны, горна-эксплуатацыйны;
2. які мае адносіны да гор, да гары, напр. горнаартылерыйскі, горнадалінны, горнакліматычны, горналавінны, горна-марскі, горнатранспартны;
3. які мае адносіны да горналыжнага спорту, напр. горналыжнік.

горна-ўзбагачальны прыметнік

Які мае адносіны да здабычы і ўзбагачэння руд.

• Г. камбінат.

горнавыратавальны прыметнік

Які мае адносіны да выратавальных работ у рудніках, шахтах.

• Горнавыратавальная брыгада.

горнавыратавальнік назоўнік | мужчынскі род

Рабочы выратавальнага атрада ў рудніках, шахтах.

горназаводскі прыметнік

Які мае адносіны да горнай прамысловасці.

• Горназаводскія раёны.

горназаводчык назоўнік | мужчынскі род

Уладальнік горназаводскага прадпрыемства.

горналыжны прыметнік

Які мае адносіны да лыжнага спорту ва ўмовах горнай мясцовасці.

• Г. спорт.

горналыжнік назоўнік | мужчынскі род

Спартсмен, які займаецца горналыжным спортам.

|| жаночы род: горналыжніца.

горнапрамысловы прыметнік

Які мае адносіны да горнай прамысловасці.

• Г. раён.

горнапраходчы прыметнік | спецыяльны тэрмін

Звязаны з праходкай горных вырабатак.

• Горнапраходчыя работы.

горнарабочы назоўнік | мужчынскі род

Работа горнай прамысловасці.

горны² прыметнік | размоўнае

Поўны гора, гаротны.

• Г. сум твой сэрцам чую.
• Горна (безасабовая форма у знач. выказніка:) на душы.

горшаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Рабіцца горшым, пагаршацца.

• Самаадчуванне горшае.

горыч назоўнік | жаночы род

1. Горкі пах, смак.

   • Г. палыну.
   • Г. у роце.

2. пераноснае значэнне: Горкае пачуццё ад гора, крыўды, няўдачы.

   • Г. страты.
   • Г. ад незаслужанай крыўды.

госць назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто наведвае каго-н. у хатніх абставінах.

   • Ехаць у госці.
   • Г., не дзьміся, еж, што ў місе (прыказка).

2. Асоба, афіцыйна запрошаная прысутнічаць на сходзе, пасяджэнні.

   • Месцы для гасцей.

|| жаночы род: госця.

|| прыметнік: гасцявы.

• Г. білет на канферэнцыю.

готы назоўнік | мужчынскі род

Група старажытнагерманскіх плямён.

|| прыметнік: гоцкі.

готыка назоўнік | жаночы род

Стыль сярэдневяковай заходнееўрапейскай архітэктуры, які характарызуецца лёгкасцю канцовых збудаванняў стральчатага скдяпення, багаццем рознакаляровага шкла і скульптурных арнаментаў.

|| прыметнік: гатычны.

• Гатычная архітэктура.
• Г. шрыфт (які характарызуецца вуглаватасцю і завостранасцю літар).

гоцаць (гоцкаць) дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Шумна скакаць, падскокваць; падкідваць на руках.

• Гоцкаць дзіця.

|| аднакратны дзеяслоў: гоцнуць.

|| назоўнік: гоцанне і гоцканне.

граб назоўнік | мужчынскі род

1. Лісцевае дрэва сямейства бярозавых з рабрыстым ствалом.

2. толькі Драўніна гэтага дрэва.

   • Зуб’е з грабу.

|| прыметнік: грабавы.

грабар назоўнік | мужчынскі род

Землякоп.

|| прыметнік: грабарны і грабарскі.

• Грабарны інструмент.
• Грабарскае уменне.

грабарка назоўнік | жаночы род

Дрогі для перавозкі зямлі.

грабарства назоўнік | ніякі род

Занятак грабара.

|| прыметнік: грабарскі.

грабеж назоўнік | мужчынскі род

Адкрыты захоп чужой маёмасці, звычайна з прымяненнем сілы.

• Г. сярод белага дня (таксама пераноснае значэнне).
• Такая цана — звычайны г.