Усе словы

гнейс назоўнік | мужчынскі род

Горная крышталічная парода, якая складаецца з кварцу, палявога шпату і слюды.

|| прыметнік: гнейсавы.

гнесці (гнясці) дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Прыціскаць сваім цяжарам.

2. пераноснае значэнне: Выклікаць непрыемнае пачуццё, мучыць.

   • Думкі гнятуць мяне.

гнеў назоўнік | мужчынскі род

Пачуццё моцнага абурэння, злосці.

• Прыйсці ў г.
• Колькі гневу было за крытыку.

гнеўны прыметнік

1. Ахоплены гаевам.

   • Г. адміністратар.

2. Злосны.

   • Г. позірк.

гной назоўнік | мужчынскі род

1. Памёт, сумесь памёту і подсцілу, якая ўжыв. для ўгнаення глебы.

   • Конскі г.
   • Вывесці г. з хлява.

2. Вадкасць жоўтага або шэрага колеру з непрыемным пахам як прадукт гніення, запалення тканак жывога арганізма.

|| прыметнік: гнаявы і гнойны.

гном назоўнік | мужчынскі род

У заходнееўрапейскай міфалогіі: барадаты карлік, які ахоўвае падземныя скарбы.

|| памяншальная форма: гномік.

гнуткі прыметнік

Здольны лёгка гнуцца, гібкі.

• Г. дубец.

|| назоўнік: гнуткасць.

гнуты прыметнік

Зроблены шляхам выгшання.

• Гнутая мэбля.

гнуцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Прымаць дугападобную, выгнутую форму, схіляцца.

   • Дрэвы г. да зямлі.
   • Чалавек гнецца ад цяжкай ношы.

2. Рабіцца няроўным, згінацца.

   • Ліст жалеза добра гнецца.

3. пераноснае значэнне: Траціць стойкасць, паддавацца чыйму-н. уздзеянню.

   • Г. перад панам.

4. Курчыцца (ад холаду; размоўнае).

|| закончанае трыванне: пагнуцца і сагнуцца.

гнуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Надаваць чаму-н. дугападобную, выгнутую форму.

   • Г. дугі.
   • Г. спіну перад кім-н. (пераноснае значэнне: многа і цяжка працаваць на каго-н.).

2. Напнаць уніз, прыгінаць.

   • Вецер гне бярозу да зямлі.

3. пераноснае значэнне, без дапаўнення. Весці гутарку, размову, накіроўваючы яе на дасягненне якой-н. мэты; схіляць (размоўнае).

   • Ведаю, куды ты гнеш.

Фразеалагізмы:

• Гнуць сваю лінію (размоўнае) — настойліва дамагацца чаго-н.
• Гнуць на свой капыл (размоўнае неадабральнае) — рабіць па-свойму.
• Гнуць спіну (горб) (размоўнае) — 1) многа і цяжка працаваць на каго-н.; 2) пакланяцца, угоднічаць перад юм-н.
• Гнуць у тры пагібелі (размоўнае) — моцна, жорстка прыгнятаць.

|| закончанае трыванне: пагнуць і сагнуць.

|| назоўнік: гнуццё.

гнюс назоўнік | мужчынскі род | зборны назоўнік

Двукрылыя насякомыя, машкара, якія смокчуць кроў чалавека і жывёлы.

гнявіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Выклікаць гнеў.

• Не гняві бога (размоўнае) — дарэмна не наракай.
• Што бога гнявіць; няма чаго бога гнявіць (размоўнае) — няма падстаў крыўдзіцца на жыццё.

|| закончанае трыванне: угнявіць.

• У. суседку.

гняды (гнеды) прыметнік

Чырвона-рыжы з чорным хвастом і грывай (пра масць коней).

гняздзіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Віць гнёзды, жыць (пра птушак).

   • Дастаўкі гняздзяцца пад страхой.

2. Жыць гаёздамі, у вялікай колькасці (пра насякомых).

   • Клапы гняздзяцца ў ложках.

3. пераноснае значэнне: Моцна трымацца, намнажацца (пра думкі).

   • У душы гняздзіліся трывожныя думкі.

гняздо назоўнік | ніякі род

1. У птушак, насякомых і паўзуноў: месца для жылля на перыяд кладкі яек і вывядзення дзіцянят.

   • Ластаўчына г.
   • Асінае г. (таксама пераноснае значэнне: пра прытулак злачынных людзей).
   • У падвале блатнякі звілі сабе г.

2. Паглыбленне, куды што-н. устаўляецца (спецыяльны тэрмін).

3. Група маладых раслін, грыбоў і пад., якія расіуць разам.

   • Грузді і лісіцы раслі гнёздамі.

4. Укрытае месца для чаго-н.

   • Кулямётнае г.

5. Месца высеву двух або некалькіх зярнят, а таксама ўсходы гэтых зярнят (спецыяльны тэрмін).

6. Група аднакарэнных вытворных слоў, размешчаных пры загалоўным слове ў слоўніку.

|| памяншальная форма: гняздзечка.

|| прыметнік: гнездавы.

• Гнездавая пасадка лесу.
• Гнездавое размяшчэнне слоў у слоўніку.

гняздоўе назоўнік | ніякі род

Месца, дзе гняздзяцца птушкі.

гніда назоўнік | жаночы род

Яйцо вошы.

|| прыметнік: гнідны.

гніенне назоўнік | ніякі род

Працэс распаду арганічных рэчываў пад уздзеяннем мікраарганізмаў.

гніласны прыметнік

Які выклікае гніенне, выраблены гніеннем.

• Гніласныя мікробы.
• Г. пах.

|| назоўнік: гніласнасць.

гнілата назоўнік | жаночы род | размоўнае

Тое, што і гніль.

гніллё назоўнік | ніякі род | размоўнае | зборны назоўнік

Гнілыя прадметы, гніль.

гнілушка назоўнік | жаночы род

1. Тое, што і гніляк (у 1 знач.).

2. Гнілая, ляжалая груша.

гнілы прыметнік

1. Сапсаваны гніеннем, спарахнелы, затхлы.

   • Гнілая солома.
   • Гнілая вада.

2. Сыры, дажджлівы.

   • Гнілая восень.

3. пераноснае значэнне: Непрыгодны, нездаровы.

   • Г. настрой.

|| назоўнік: гніласць.

гніль назоўнік | жаночы род

1. Што-небудзь гнілое, сапсаванае гніеннем.

   • У яблыку з’явілася г.

2. Назва многіх грыбковых або бактэрыяльных хвароб у раслін.

   • Мокрая г. бульбы.

гніляк назоўнік | мужчынскі род

1. Кусок спарахнелага, гнілога дрэва.

2. пераноснае значэнне: Хваравіты, слабы чалавек (размоўнае).

   • Той г. доўга не працягне.

гнісці (гніць) дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Станавіцца гнілым пад уздзеяннем мікраарганізмаў.

   • Сена гніе.

2. пераноснае значэнне: Цяжка жыць, гібець.

   • Г. у акопах

|| закончанае трыванне: згнісці і згніць.

гогаль назоўнік | мужчынскі род

Вадаплаўная птушка падсямейства качыных.

Фразеалагізмы:

• Хадзіць гогалем (размоўнае) — хадзіць важна, ганарыста.

|| прыметнік: гагаліны.

гогаль-могаль назоўнік | мужчынскі род

Сыры яечны жаўток, расцёрты з цукрам.

гогат назоўнік | мужчынскі род

1. Крык гусей.

2. пераноснае значэнне: Моцны, нястрымны смех (размоўнае).

год назоўнік | мужчынскі род

1. Прамежак часу ў 12 каляндарных месяцаў (з 1 студзеня), за які Зямля робіць адзін абарот вакол Сонца.

   • Чатыры пары года (зіма, вясна, лета, восень).
   • Новы г. (наступаючы год, а таксама дзень 1 студзеня).
   • Мінула 2 гады. Засушлівы г.
   • Два гады ад нараджэння.
   • Г. ад году (з кожным годам).
   • Круглы г. (увесь год).
   • Гадамі не сустракаемся (па некалькі гадоў запар).

2. Прамежак часу, у які заканчваецца цыкл якіх-н. работ, заняткаў.

   • Навучальны г.
   • Фінансавы г.

3. множны лік: Адрэзак часу ў некалькі гадоў.

   • Пасляваенныя гады.
   • Гады маладосці.

4. множны лік: У спалучэнні з парадкавым лічэбнік — адрэзак часу ў межах дзесяцігодпзя.

   • Васьмідзесятыя гады дваццатага стагоддзя.

5. множны лік: Узрост.

   • Ён ужо ў гадах (пажылы, стары).
   • Не тыя гады (пастарэў).
   • Не па гадах (не па ўзросту).

6. Прамежак часу, на працягу якога адбываецца абарот якой-н. планеты вакол Сонца.

   • Г. Марса.

Фразеалагізмы:

• Светлавы год — адзінка адлегласці, роўная шляху, які праходзіць прамень святла за трапічны год.
• Трапічны год — прамежак часу паміж двума праходжаннямі Сонца цераз пункт веснавога раўнадзенства.
• Высакосны год — кожны чацвёрты год, яй мае ў лютым не 28, а 29 дзён.
• Гады ў рады (размоўнае) — вельмі рэдка (сустракацца, бачыцца).
• З году ў год (размоўнае) — пастаянна, на працягу некалькіх гадоў.
• Адных гадоў (размоўнае) — аднолькавага ўзросту.

|| памяншальная форма: годзік і гадок.

|| прыметнік: гадавы.

• Гадавая справаздача.
• Г. план (на год).

годзе безасабовая форма | выказнік

Хопіць, даволі.

• Г. загараць.

годнасць назоўнік | жаночы род

1. гл. годны

2. Неабходныя маральныя якасці чалавека, а таксама ўсведамленне гэтых якасцей.

   • Г. працоўнага чалавека.

3. Званне (размоўнае).

   • Надаць г. народного артыста Беларусі.

годны назоўнік | жаночы род

Прыгодны для чаго-н., для якіх-н. мэт.

• Г. для страявой службы.

|| назоўнік: годнасць.

• Тэрмін годнасці лякарства.

гойсаць (гайсаць) дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Хутка і мітусліва рухацца, перамяшчацца; бегаць, раз’язджаць у пошуках каго-, чаго-н.

• Г. па магазінах.

|| назоўнік: гойсанне і гайсанне.

гол назоўнік | мужчынскі род

У футболе і падобных гульнях: ачко, якое каманда выйграе пры пападанні мяча ў вароты праціўніка.

• Забіць г.

|| прыметнік: галявы.

• Г. момант ля варот.

голагаловы прыметнік

1. З голай, непакрытай галавой.

   • Г. хлопчык.

2. З абстрыжанай ці лысай галавой.

голад назоўнік | мужчынскі род

1. Вострае адчуванне патрэбы ў ежы.

   • Памерці з голаду (ад доўгачасовага недаядання).

2. Адсутнасць ці недахоп прадуктаў харчавання ў, выніку неўраджаю, засухі, вайны і пад.

   • Ваша нясе г. і разбурэнні.

3. пераноснае значэнне: Увогуле недахоп чаго-н.

   • Кніжны г.
   • Г. на культурная мерапрыемствы.
   • Марыць голадам — даводзіць да знямогі.

голас назоўнік | мужчынскі род

1. Гучанне, якое ўтвараецца ваганнем галасавых звязак, што знаходзяцца ў горле.

   • Ля рэчкі чуліся вясёлыя галасы.
   • Высокі г.
   • Г. сумлення (пераноснае значэнне).

2. Асобная самастойная партыя многагалосага твора вакальнай і інструментальнай музыкі.

   • Раманс для двух галасоў.

3. Меркаванне, выказванне, думка.

   • Падаць г. (рашуча выказаць сваю думку).
   • Прыслухоўвацца да голасу мае.

4. пераноснае значэнне Права заяўляць сваё меркаванне пры вырашэнні дзяржаўных пытанняў.

   • Не хапіла аднаго голаса на выбарах.
   • Галасы выбаршчыкаў.
   • Падлік галасоў.
   • Рашаючы г.

5. Клавіш музычнага інструмента (размоўнае).

   • У акардэоне сапсаваліся галасы.

Фразеалагізмы:

• На ўвесь голас — гучна, на поўную сілу.
• У адаін голас — дружна, адзінадушна.

|| памяншальная форма: галасок.

|| прыметнік: галасавы.

• Галасавыя звязкі (парныя эластычныя звязкі на бакавых сценках гартані).

голасны прыметнік

Гучны, звонкі.

• Голаснае чытанне.

голуб назоўнік | мужчынскі род

Птушка пераважна з шэравата-блакітным ці белым апярэннем і вялікім зобам.

• Дзікі г.
• Г. міру (відарыс белага голуба як сімвал міру; высокае).

|| памяншальная форма: галубок.

|| прыметнік: галубіны.

• Галубіныя гнёзды.
• Галубіная пошта.
• Галубіная душа (пераноснае значэнне).

голубагадовец назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які займаецца голубагадоўляй.

голубагадоўля назоўнік | жаночы род

Развядзенне і дрэсіроўка галубоў.

|| прыметнік: голубагадоўчы.

голы прыметнік

1. Не апрануты, без расліннага або валасянога покрыва.

   • Голая спіна.
   • Г. чэрап (лысы).
   • Голыя дрэвы (без лісця).
   • Голыя сцены (пераноснае значэнне: не ўпрыгожаныя).
   • Спаць на голым ложку (без сенніка).
   • Браць голымі рукамі (пераноснае значэнне: без цяжхасцей).

2. пераноснае значэнне: Узяты сам па сабе, без тлумачэнняў, без дадаткаў.

   • Голыя лічбы.
   • Голыя факты.

3. Без прымесей, чысты.

   • Г. пясок.

4. пераноснае значэнне: Бедны.

   • Гол як сакол.
   • Г. як бізун.
   • Голы як бубен (размоўнае) — пра голае, без расліннасці месца.

гольф назоўнік | мужчынскі род

Гульня ў мяч, які клюшкамі заганяюць у ямкі, пераадольваючы рад штучных перашкод.

гольфы назоўнік | мужчынскі род

1. Кароткія штаны з манжетамі, якія зашпільваюцца пад каленам.

2. Панчохі з гумкай, якая ахоплівае нагу ніжэй калена.

гоман назоўнік | мужчынскі род

1. Гучная невыразная гаворка некалькіх чалавек.

   • На вуліцы стаяў г.

2. пераноснае значэнне: Шум, гул, гудзенне.

   • Птушыны г.

гонар назоўнік | мужчынскі род

1. Грамадска-маральная годнасць, тое, што выклікае ўсеагульную павагу.

   • Справа гонару.

2. Высакамернасць, фанабэрыстасць.

   • Чалавек з гонарам.

гонг назоўнік | мужчынскі род

Ударны музычны інструмент у выглядзе металічнага дыска, ужыв. таксама для падачы сігналаў.

• Ударыць у г.

гонка назоўнік | жаночы род

1. гл. гнаць.

2. звычайна Спаборніцтвы ў скорасці язды, бегу, плавання і пад.

   • Аўтамабільныя гонкі.

Гонка ўзбраення — узмоцненая падрыхтоўка да вайны.

|| прыметнік: гоначны. Г. аўтамабіль.

гонкі прыметнік

1. Хуткі, імклівы ў руху.

   • Гонкая плынь ракі.
   • Г. човен (лёгкі на хаду).

2. Высокі і роўны (пра дрэвы).

   • Гонкія сосны.

|| назоўнік: гонкасць.