Усе словы

бачыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Мець зрок.

   • Совы добра бачаць ноччу.

2. Успрымаць зрокам.

   • Б. лугі і палі.

3. Сустракаць каго-, што-н.

   • Учора бачыў яго ў клубе.

4. Уяўляць у думках.

   • Б. на стагоддзі ўперад.

5. Звяртаць увагу, заўважаць.

   • Б. чалавечыя пакуты.

6. што і з дадан. сказам: Адчуваць, усведамляць, перажываць.

   • Бачу, што Сяргей праўду кажа.

7. іншыя:

   • Бачыць навылёт (навылет), бачыць наскрозь — вельмі добра ведаць каго-н.
   • Бачыш ты! (размоўнае) — пры выказванні здзіўлення.
   • Свету белага (божага) не бачыць (размоўнае) — быць вельмі занятым.

|| закончанае трыванне: убачыць і пабачыць.

|| назоўнік: бачанне.

башкіры назоўнік | мужчынскі род

Карэннае насельніцтва Башкартастана (Башкірыі), які (якая) ўваходзіць у склад Расійскай Федэрацыі.

|| жаночы род: башкірка.

|| прыметнік: башкірскі.

• Башкірская мова.

башлык назоўнік | мужчынскі род

Востраканечны капюшон, які надзяваецца на шапку.

|| прыметнік: башлыковы.

башмак назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

На чыгунцы: клінападобная калодка, якая падкладваецца пад колы вагонаў, каб спыніць іх рух.

|| прыметнік: башмачны.

баявы прыметнік

1. Які мае адносіны да вайны, звязаны з вядзеннем бою.

   • Баявое заданне.
   • Б. патрон.

2. Гатовы да барацьбы, загартаваны ў баях.

   • Баявая група.

3. Смелы энергічны, рашучы.

   • Б. хлопец.

4. Вельмі важны, які патрабуе выканання ў першую чаргу.

   • Баявое пытанне.

баявік² назоўнік | мужчынскі род

Член узброенай групоўкі, што ўваходзіць у тэрарыстычную (звычайна нацыяналістычную) арганізацыю.

баявіты прыметнік

Рашучы, настойлівы дзеяннях.

|| назоўнік: баявітасць.

баядэра (баядэрка) назоўнік | жаночы род | устарэлае

Усходняя, індыйская танцоўшчыца (пры храмах, на святах).

баяздольны прыметнік

Прыгоднь падрыхтаваны да баявых дзеянняў.

• Б. атрад.

|| назоўнік: баяздольнасць.

баязлівец назоўнік | жаночы род

Чалавек, у якога пачуцці страху бяруць вер над іншымі пачуццямі.

|| жаночы род: баязліўка.

баязлівы прыметнік

Які ўсяго баіцца, ня смелы, палахлівы.

• Б. чалавек.
• Б. позірк.

|| назоўнік: баязлівасць.

баян² назоўнік | мужчынскі род

Вялікі гармоні са складанай сістэмай ладоў.

|| прыметнік: баянны.

баяніст назоўнік | мужчынскі род

Музыкант, які іграе на баяне.

• Трыо баяністаў.

|| жаночы род: баяністка.

|| прыметнік: баяніцкі.

баярка назоўнік | жаночы род

1. Шаферка, дружка маладой у час вяселля (устарэлае).

2. Высокая футравая шапка (размоўнае).

баярства назоўнік | ніякі род

1. зборны назоўнік: Баяры, баярскае саслоўе.

2. Сан, званне баярына.

баярын назоўнік | мужчынскі род

У Расіі да пач. 18 ст.: буйны землеўладальнік, які належыў да вярхоў пануючага класа.

|| прыметнік: баярскі.

• Б. быт.

баярыня назоўнік | жаночы род

Жонка баярына.

баярышніца назоўнік | жаночы род

Белы матылёк з чорнымі жылкамі і крапінкамі на крылах.

баяцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Адчуваць страх.

   • Б. ваўкоў — быць без грыбкоў (прыказка.)

2. Не пераносіць чаго-н., адмоўна рэагаваць на што-н.

   • Расліны б. морозу.

3. Будзь упэўнены.

   • Не бойся, я вярнуся жывы.

баёк назоўнік | мужчынскі род

1. У агнястрэльнай зброі: завостраны кончык ударніка, які разбівае пры выстрале капсуль.

2. Ударная частка паравога молата.

баўтун назоўнік | мужчынскі род

Наседжанае без зародка яйцо.

бег назоўнік | мужчынскі род

1. Рух, перамяшчэнне, прі якім моцна адштурхоўваюцца нагамі ад зямлі.

   • Б. на месцы.
   • Марафонскі б. (від спартыўнага спаборніцтва).

2. пераноснае значэнне: Наогул — імкліва перамяшчэнне чаго-н.

   • Б. часу.

|| прыметнік: бегавы.

• Бегавая дарожка.

беганіна назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Безупынны рух бягом у розных напрамках.

   • Б. дзяцей.

2. пераноснае значэнне: Заняткі, турботы, якія патрабуюць спешкі, бегання па розных месцах.

   • Сёння цэлы дзень займаўся беганінай.

бегаць² дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Пра перыяд палавой актыўнасці ў кароў.

|| назоўнік: беганне.

бегемот назоўнік | мужчынскі род

Буйная парнакапытная млекакормячая жывёліна, якая жыве ў прэснаводных вадаёмах трапічнай Афрыкі.

|| прыметнік: бегемотны.

беглы прыметнік

1. Які ўратаваўся ўцёкамі (гістарычнае).

   • Б. селянін.
   • Прытуліць беглага (у знач. назоўнік)

2. Не вельмі ўважлівы, павярхоўны, хуткі, дастаткова свабодны.

   • Б. позірк.
   • Беглае чытанне.
   • Беглыя галосныя (спецыяльны тэрмін) — галосныя гукі о і е, якія ёсць у адных формах слова і знікаюць у другіх (напр. сон — сну).

|| назоўнік: бегласць.

бегчы дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Хутка рухацца, перамяшчацца, рэзка адштурхоўваючыся ад зямлі нагамі.

   • Б. па вуліцы.
   • Б. трушком.

2. пераноснае значэнне: Імкліва перамяшчацца ў якім-н. напрамку, несупынна цячы патокам.

   • Кроў бяжыць па жылах.

3. пераноснае значэнне: Праходзіць, працякаць (пра час, жыццё).

   • Бягуць гады.

4. Ратавацца ўцёкамі.

   • Б. з полону.

5. Пашырацца, даносіцца, далятаць, распаўсюджвацца (пра чуткі, звесткі).

   • Добрая вестка ляжыць, а дрэнная па дарозе бяжыць (прыказка).
   • Бегма (бягом) бегчы (размоўнае) — вельмі спяшацца; не ісці, а бегчы.
   • Бегчы без аглядкі (размоўнае) — вельмі хутка бегчы.
   • Бегчы (ісці) куды вочы гладзяць (размоўнае) — без пэўнага кірунку, не выбіраючы шляху.

бедаваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Цярпець душэўныя пакуты; выказваць перажыванні, смутак; клапаціцца аб кім-, чым-н.

   • Б. аб дзіцяці.

2. Жыць у нястачы; гараваць.

|| назоўнік: бедаванне.

бедачына назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Небарака, няўдачнік.

• Так і загінуў б.

бедната назоўнік | жаночы род

1. зборны назоўнік: Бедныя людзі, беднякі.

   • Вясковая б.

2. Тое, што і беднасць (гл. бедны ў 1 знач.).

   • Б. не загана.

бедны прыметнік

1. Небагаты, незаможны.

   • Б. чалавек.

2. Аднастайны, мізэрны; яй мае недахоп у чым-н.

   • Бедная расліннасць.
   • Б. слоўнікавы запас.

3. Нешчаслівы, які выклікае спачуванне да сябе.

   • Беднае дзіця.

4. Танны, просты.

   • Б. гардэроб.
   • Бедная вопратка.

|| назоўнік: беднасць.

бедства назоўнік | ніякі род

Вялікае няшчасце з цяжкімі вынікамі.

• Стыхійнае б.

бедуін назоўнік | мужчынскі род

Качавыя і паўкачавыя арабы-жывёлаводы.

|| жаночы род: бедуінка.

|| прыметнік: бедуінскі.

бежанец назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які пакінуў месца свайго жыхарства з прычыны вайны або якога-н. бедства.

|| жаночы род: бежанка.

|| прыметнік: бежанскі.

• Бежанскія фурманкі.

без² (бес) прыстаўка

Служыць для ўтварэння:

1. прыметнікаў ад назоўнікаў у знач. пазбаўлены чаго-н., які не мае чаго-н., напр. беззямельны, без’языкі, беспрытульны; бяздымны, бяз’ядзерны, бяссэнсавы;

2. назоўнікі з канчаткамі -е, -а, або суфіксамі -асць-, -іца-, якія азначаюць адсутнасць або недахоп чаго-н., напр. беззямелле, бездарожжа, бяссмерце, бясчынства; безадказнасць, бяскарнасць; бяссонніца, бясхлебіца.

безабаронны прыметнік

Няздольны абараніць сябе, пастаяць за сябе.

• Б. чалавек.

|| назоўнік: безабароннасць.

безаблічны прыметнік

Пазбаўлены індывідуальнасці, своеасаблівасці, характерных прыкмет.

• Б. артыст.

|| назоўнік: безаблічнасць.

безаварыйны прыметнік

Які не меў аварый, крушэнняў.

• Б. рух.

|| назоўнік: безаварыйнасць.

безагаворачны прыметнік

Безумоўны, не абмежаваны ніякімі ўмовамі.

• Безагаворачная капітуляцыя.

|| назоўнік: безагаворачнасць.

безадвальны прыметнік

Звязаны з апрацоўкай глебы, пры якой пласт не пераварочваецца.

• Безадвальнае ворыва.

безадказны прыметнік

1. Які не нясе адказнасці ні перад кім.

   • Б. ўчынак.

2. Які працуе без перабояў.

   • Б. рухавік.

3. Бездакорны, які выконвае без пярэчання ўсе даручэнні.

   • Б. памочнік.

|| назоўнік: безадказнасць.

безадкладны прыметнік

Такі, выкананне якога не церпіць адкладу.

• Безадкладная справа.

|| назоўнік: безадкладнасць.

безадносны прыметнік

Які захоўвае сваё значэнне пры любых умовах, незалежны ад чаго-н.

|| назоўнік: безадноснасць.

безадрыўны прыметнік

Які адбываецца без адрыву ад асноўнай дзейнасці.

• Безадрыўная вучоба.

|| назоўнік: безадрыўнасць.

безалкагольны прыметнік

Які не змяшчае ў сабе алкаголю.

• Б. напітак.

безапеляцыйны прыметнік

1. Які не дапускае апеляцыі.

   • Безапеляцыйнае рашэнне.

2. Катэгарычны, які не дапускае пярэчанняў.

   • Б. тон.

|| назоўнік: безапеляцыйнасць.

безасабовы прыметнік

У граматыцы: які не дапускае ўжыванне дзейніка.

• Б. дзеяслоў.
• Б. сказ.

|| назоўнік: безасабовасць.

безасцюковы прыметнік

Які не мае асцюкоў.

• Безасцюковая пшаніца.

безбацюкоўства назоўнік | ніякі род

Жыццё і выхаванне дзіцяці без бацькі.

безбярэжны прыметнік

Такі шырокі, што не відаць берагоў; неаглядны, бязмежны.

• Безбярэжная пустыня.
• Безбярэжнае мора.

|| назоўнік: безбярэжнасць.