Усе словы

аймак назоўнік | мужчынскі род

Адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Бураціі, у Горна-Алтайскай аўтаномнай вобласці і ў Манголіі.

|| прыметнік: аймачны.

айсберг назоўнік | мужчынскі род

Плывучая ледзяная гара, што адкалолася ад ледніка.

айцец назоўнік | мужчынскі род

1. Служыцель культу.

   • Святы а. (пачцівы зварот да служыцеля культу).

2. Бацька.

   • Ці я ў мамкі не радзілася, ці ў айца не гадавалася (з народнай творчасці).

айчым назоўнік | мужчынскі род

Няродны бацька, муж маці ў адносінах да яе дзяцей ад папярэдняга шлюбу.

• Рос хлопчык без бацькі, з айчымам.

айчына назоўнік | жаночы род | высокае

Бацькаўшчына, радзіма.

• Наведаў нядаўна айчыну сваю.

|| прыметнік: айчынны.

• Вялікая Айчынная вайна.

акаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Абабіць металам.

• А. скрыню жалезам.
• А. бочку.

|| незакончанае трыванне: акоўваць.

|| назоўнік: акоўванне і акоўка.

|| прыметнік: аковачны.

акадэмізм назоўнік | мужчынскі род | кніжнае

1. Чыста тэарэтычны напрамак у навуковых і вучэбных занятках, адарванасць іх ад практыкі, ад патрабаванняў жыцця, ад актуальных задач сучаснасці.

2. Напрамак у выяўленчым мастацтве, які прытрымліваецца ўсталяваных канонаў мастацтва антычнасці і эпохі Адраджэння.

акадэмік назоўнік | мужчынскі род

Член акадэміі (у 1 знач.), а таксама званне члена акадэміі, якое прысвойваецца буйнейшым вучоным, мастакам і пад.

• Акадэмікі Нацыянальнай акадэміі навук Ееларусі.

акадэмічны прыметнік

1. гл. акадэмія.

2. Які прытрымліваецца ўсталяваных традыцый (у навуцы, мастацтве).

   • А. жывапіс.

3. Навучальны (у дачыненні вышэйшых навучальных устаноў).

   • А. год.

4. пераноснае значэнне: Чыста тэарэтычны, не звязаны з практыкай.

   • Гэта акадэмічныя спрэчкі.

5. У складзе назваў тэатраў, аркестраў, капэл азначае: вышэйшай кваліфікацыі, узорны.

   • Нацыянальны а. тэатр оперы і балета Беларусі.

акадэмія назоўнік | жаночы род

1. Вышэйшая навуковая або мастацкая ўстанова.

   • А. навук Беларусі.

2. Назва некаторых вышэйшых навучальных устаноў.

   • Ваенна-медыцынская а.
   • Сельскагаспадарчая а.

|| прыметнік: акадэмічны.

аказацца² дзеяслоў | закончанае трыванне

Падаць голас, вестку; загаварыць, азвацца.

• Сын нарэшце аказаўся, прыслаў пісьмо.

|| незакончанае трыванне: аказвацца.

аказаць дзеяслоў | закончанае трыванне

У злучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае дзеянне паводле знач. гэтых назоўнікаў.

• А. дапамогу (дапамагчы).
• А. увагу (уважліва аднесціся).

|| незакончанае трыванне: аказваць.

|| назоўнік: аказанне.

аказія назоўнік | жаночы род

1. Зручны, спрыяльны выпадак для паездкі або перасылкі чаго-н. з кім-н.

   • Якраз надарылася зручная а.

2. Рэдкі, незвычайны выпадак (размоўнае).

   • Што за а.!

акалаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Абабіць калоцячы, абтрэсці.

   • А. грушы.

2. Уручную абмалаціць, абабіць (снапы жыта).

   • А. жыта.

|| незакончанае трыванне: акалочваць.

акалелы прыметнік

1. Змерзлы, моцна азяблы.

   • Акалелыя рукі.

2. Мёртвы (часцей пра жывёлін).

   • А. воўк.

акалець дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Змерзнуць, моцна азябнуць.

   • Акалелі на марозе, ледзь адагрэліся.

2. Памерці (часцей пра жывёлін).

   • Акалеў сабака.

акалечыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пашкодзіць які-н. орган, зрабіць калецтва.

акалодак назоўнік | мужчынскі род

1. Падраздзяленне пуцявой дыстанцыі (спецыяльны тэрмін).

   • Дарожны майстар акалодка.

2. У царскай Расіі: падраздзяленне паліцэйскага гарадскога ўчастка.

3. Лячэбны пункт пры воінскай часці (устарэлае).

|| прыметнік: акалодачны.

• Акалодачны наглядчык або (назоўнік) акалодачны (паліцэйскі чын у царскай Расіі).

акалот назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Салома ў снапах пасля няпоўнага папярэдняга ручнога абмалоту.

|| прыметнік: акалотны.

акаляючы прыметнік

Тое, што і навакольны.

• Акаляючае асяроддзе.

акаліна назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Прадукт акіслення, які ўтвараецца на паверхні сталі і некаторых іншых сплаваў.

• Жалезная а.

акалічнасць² назоўнік | жаночы род

У граматыцы: даданы член сказа, які ўказвае на час, месца, спосаб дзеяння і пад.

• А. часу.
• А. месца.
• А. спосабу дзеяння.

|| прыметнік: акалічнасны.

• А. даданы сказ.

акамадацыя назоўнік | жаночы род

Прыстасаванне (арганізма).

• А. вока (здольнасць вока прыстасоўвацца да разгляду прадметаў на розных адлегласцях).

|| прыметнік: акамадацыйны.

акампанемент назоўнік | мужчынскі род

Музычнае суправаджэнне.

• Спяваць пад а. раяля.
• Пад а. дажджу (пераноснае значэнне: пад шум дажджу).

|| прыметнік: акампанементны.

акампаніраваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Выконваць акампанемент.

акампаніятар назоўнік | мужчынскі род

Музыкант, які акампаніруе.

|| жаночы род: акампаніятарка.

акамянеласць назоўнік | жаночы род

1. гл. акамянелы.

2. Акамянелая жывёліна.

   • Адкапаць а.

акамянелы прыметнік

1. Які пераўтварыўся ў камень.

   • А. ствол дрэва.

2. пераноснае значэнне: Нерухомы, безжыццёвы, змярцвелы.

   • А. позірк.
   • А. твар.

|| назоўнік: акамянеласць.

аканапаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пазатыкаць, пазабіваць пазы, шчыліны мохам, пакуллем і пад.

• А. хату.
• А. вокны.

|| незакончанае трыванне: аканапачваць.

аканом назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Кіраўнік гаспадаркі ў панскім маёнтку.

|| жаночы род: аканомка.

|| прыметнік: аканомскі.

акантоўка назоўнік | жаночы род

1. гл. кантаваць.

2. Палоска, якой акантаваны малюнак, табліца і пад., кант (у 2 знач.).

аканіца назоўнік | жаночы род

Дашчаная ці жалезная створка для прыкрыцця знадворку акна.

• Зачыніць аканіцы.

|| прыметнік: аканічны.

• А. кручок.

акапацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Выкапаць і заняць акоп (акопы).

   • Салдаты акапаліся.

2. пераноснае значэнне: Знайсці сабе зручны, спакойны прытулак (размоўнае).

|| незакончанае трыванне: акопвацца.

акапаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і абкапаць.

• А. маладыя дрэвы.

|| незакончанае трыванне: акопваць.

|| назоўнік: акопванне.

акардэаніст назоўнік | мужчынскі род

Музыкант, які іграе на акардэоне.

|| жаночы род: акардэаністка.

акардэон назоўнік | мужчынскі род

Род баяна з фартэпіяннай клавіятурай для правай рукі.

|| прыметнік: акардэонны.

акарыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зняць, ачысціць ад кары.

• А. бярвенне.

|| незакончанае трыванне: акорваць.

|| назоўнік: акорванне.

акасцянелы прыметнік

1. Які ператварыўся ў косць, зацвярдзелы.

   • А. храсток.

2. пераноснае значэнне: Які страціў гібкасць, здольнасць развівацца; застылы.

   • А. погляд.

|| назоўнік: акасцянеласць.

акафіст назоўнік | мужчынскі род

Від хвалебнага царкоўнага песнапення.

|| прыметнік: акафістны.

акацыя назоўнік | жаночы род

Дрэва або куст сямейства бабовых.

• Белая а. (высокае дрэва з калючкамі і гронкамі пахучых кветак).
• Жоўтая а. (кусты з жоўтымі кветкамі і калючкамі).

|| прыметнік: акацыевы.

акаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Вымаўляць у ненаціскным становішчы замест гукаў о, э гук а.

|| назоўнік: аканне.

акачанелы прыметнік

Які моцна замёрз, застыў ад холаду.

• Акачанелыя рукі.

|| назоўнік: акачанеласць.

акачанець дзеяслоў | закончанае трыванне

Замерзнуць на холадзе; акалець, адубець.

• На марозе рукі акачанелі.

акаянны прыметнік

1. Жорсткі, бесчалавечны, непрыемны.

   • А. чалавек.
   • Акаянная душа.

2. Ужыв. як лаянкавае, асуджальнае слова (размоўнае).

   • Адыдзіся ад мяне, акаянны!

акваланг назоўнік | мужчынскі род

Устройства для дыхання чалавека пад вадою.

|| прыметнік: аквалангавы.

аквалангіст назоўнік | мужчынскі род

Спартсмен, які плавае з аквалангам.

|| жаночы род: аквалангістка.

|| прыметнік: аквалангісцкі.

аквамарын назоўнік | мужчынскі род

Каштоўны камень зеленавата-блакітнага колеру.

|| прыметнік: аквамарынавы.

акванаўт назоўнік | мужчынскі род

Даследчык мора, які робіць нагляданні пад вадой.

|| жаночы род: акванаўтка.

акварыум назоўнік | мужчынскі род

1. Штучны вадаём або шкляная пасудзіна з вадой для трымання рыб, водных жывёлін і раслін.

2. пераноснае значэнне: Памяшканне з празрыстымі сценамі (размоўнае).

|| прыметнік: акварыумны.

• Акварыумнае рыбаводства.

акварэль назоўнік | жаночы род

1. Клеявыя фарбы, якія разбаўляюцца вадой.

   • Пісаць акварэллю.

2. Карціны або малюнак, напісаныя такімі фарбамі.

   • Выстаўка акварэлей.

|| прыметнік: акварэльны.

• А. жывапіс.
• А. партрэт.