Усе словы

запаведнік назоўнік | мужчынскі род

Запаведнае месца, дзе зберагаюцца і захоўваюцца рэдкія і каштоўныя расліны, жывёлы, унікальныя ўчасткі прыроды, культурныя каштоўнасці і пад.

• Бярэзінскі з.
• Бабровы з.

запавет назоўнік | мужчынскі род | высокае

Наказ, парады паслядоўнікам, нашчадкам.

• З. бацькі сыну.

запаветны прыметнік

1. Дарагі для каго-н., задушэўны.

   • Запаветная мара.
   • Запаветныя думкі.

2. Які па-асабліваму цэніцца, старанна аберагаецца.

   • З. куточак.
   • З. талісман.

3. Звязаны з наказам, тайнай умовай.

   • Запаветнае слова.

|| назоўнік: запаветнасць.

запаволіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць болыц павольным.

• Рух запаволіўся.
• Рост раслін запаволіўся.

|| незакончанае трыванне: запавольвацца.

запаволіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць больш павольным.

• З. бег.
• Машына запаволіла ход.

|| незакончанае трыванне: запавольваць.

западозрыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. каго (што) у чым. Пачаць падазраваць у чым-н. заганным.

   • З. каго-н. у падслухоўванні.

2. Пачаць дапускаць існаванне чаго-н. непажаданага.

   • З. нядобрае.

|| незакончанае трыванне: западозрываць.

запазнелы прыметнік

Тое, што і запознены.

|| назоўнік: запазнеласць.

запазніцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Прыбыць пазней, чым трэба, або наступіць са спазненнем.

   • Поезд запазніўся.
   • Вясна запазнілася.

2. Затрымаўшыся, прабыць дзе-н. да позняй пары.

   • З. на рабоце.

3. з чым, з інфінітывам і без дапаўнення. Зацягнуць выкананне чаго-н., зрабіць што-н. пазней, чым трэба.

   • З. з сяўбой.

запазычанасць назоўнік | жаночы род

Наяўнасць даўгоў, нявыкананых абавязацельстваў.

• Ліквідаваць з.

запазычанне назоўнік | ніякі род

Запазычаная з’ява, прадмет, слова.

• Іншамоўныя запазычанні.

запазычыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Узяць, пераняць, засвоіць.

• З. слова.
• З. ідэю.

|| незакончанае трыванне: запазычваць.

|| назоўнік: запазычванне.

запакоўваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і пакаваць.

• З. рэчы.

запал назоўнік | мужчынскі род

1. Прыстасаванне і сродак для запальвання выбуховага рэчыва.

2. пераноснае значэнне: Гарачнасць, парыў.

   • Астыў з.
   • Гаварыць з запалам.

|| прыметнік: запальны.

запалавелы прыметнік

Злёгку пажаўцелы.

• Запалавелае жыта.

запаланіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Узяць у палон; скарыць, пазбавіць незалежнасці.

   • З. народ.
   • З. сэрца дзяўчыны (пераноснае значэнне).

2. Заняць, запоўніць сабой якую-н. прастору.

   • Натоўп запаланіў увесь двор.
   • Трывога запаланіла ўсё нутро (пераноснае значэнне).

|| незакончанае трыванне: запаланяць.

запалаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць палаць 1.

запаленне назоўнік | ніякі род

Хваробны працэс, які суправаджаецца павышэннем тэмпературы, прыпухласцю і пачырваненнем хворай часткі цела.

• З. лёгкіх.
• З. сустава.

|| прыметнік: запаленчы.

запалены прыметнік

У стане запалення, прыпухлы, пачырванелы.

• З. ўчастак цела.
• Запаленыя вочы.

|| назоўнік: запаленасць.

запалка назоўнік | жаночы род

Тонкая драўляная палачка з лёгка загаральнай галоўкай для здабывання агню.

• Чыркнуць запалкай.

|| прыметнік: запалкавы і запалачны.

• Запалкавая (запалачная) фабрыка.

запалоханы прыметнік

Баязлівы, палахлівы ад пастаянных пагроз, пакаранняў.

• З. кот.
• З. выгляд.

|| назоўнік: запалоханасць.

запалохаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пастаяннымі пагрозамі зрабіць палахлівьм, нясмелым.

• З. дзіця.

|| незакончанае трыванне: запалохваць.

запалы прыметнік

Які запаў, паглыбіўся ўнутр, упалы.

• Запалыя грудзі.

|| назоўнік: запаласць.

запальванне назоўнік | ніякі род

1. гл. запаліць.

2. Прыстасаванне, якім выклікаецца загаранне паліва ў рухавіках унутранага згарання (спецыяльны тэрмін).

   • Праверыць сістэму запальвання.
   • Уключыць з.

запальны прыметнік

1. Прызначаецца для запальвання.

   • Запальная бомба.

2. пераноснае значэнне: Хвалюючы, які робіць вялікае ўражанне.

   • З. залік.
   • Запальныя словы.

|| назоўнік: запальнасць.

запальнік назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і запал (у 1 знач.).

запальніца (запальнічка) назоўнік | жаночы род

Кішэнны прыбор, які ўжываецца замест запалак для здабывання агню.

запальчывы прыметнік

1. Які лёгка ўзбуджаецца, прыходзіць у раздражненне, гнеў.

   • З. чалавек.

2. Поўны раздражнення, гневу.

   • Запальчывыя спрэчкі.

|| назоўнік: запальчывасць.

запалярны прыметнік

Які знаходзіцца за Палярным кругам.

• З. горад.

запаліцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Успыхнуць, загарэцца.

   • На дварэ запаліліся ліхтары.

2. Зрабіцца запалёным.

   • Горла запалілася.

3. пераноснае значэнне, чым і без дапаўнення.

   • Аказацца ахопленым моцным пачуццём, імкненнем і пад.
   • З. гневам.

|| незакончанае трыванне: запальвацца і запаляцца.

запаліць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Прымусіць гарэць, загарэцца.

   • З. лямпу.

2. у чым. Падпаліць паліва (у печы).

   • З. у печы.

3. пераноснае значэнне: Узбудзіць, натхніць (высокае).

   • З. слухачоў прамовай.
   • З. цікавасць да чаго-н.

|| незакончанае трыванне: запальваць.

|| назоўнік: запальванне.

запамятаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і запомніць.

запамінальны прыметнік

Які запамінаецца, надоўга застаецца ў памяці.

• З. вобраз.

|| назоўнік: запамінальнасць.

запанаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. над чым. Устанавіць сваю ўладу, панаванне.

   • Настаў такі час, калі бедната запанавала.

2. Пачаць бяздзейнае, панскае жыццё.

3. Настаць, устанавіцца.

   • Запанавала цішыня.

4. пераноснае значэнне: Зрабіцца пануючым, пераважным.

   • У вершах запанавала задумлівая элегія.

запанелы прыметнік

Тое, што і распанелы.

|| назоўнік: запанеласць.

запанець дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і распанець.

запанібрата прыслоўе | размоўнае

Як з роўным, проста, бесцырымонна.

• Быць з кім-н. з.

запанікаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць панікаваць, упасці ў паніку.

запар прыслоўе | размоўнае

Непасрэдна адзін за адным, без пропуску.

• Пяць дзён з. ішоў дождж.

запарожац назоўнік | мужчынскі род

Казак з Запарожскай Сечы — украінскага казацкага войска 16—18 ст.

запарушыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Забрудзіць, пашкодзіць чым-н., што трапіла ў сярэдзіну.

   • З. вока.
   • Вока не запарушыць каму (пра ціхага, бяскрыўднага чалавека; размоўнае).

2. Прысыпаць, зацерушыць.

   • Снег запарушыў зямлю.

|| незакончанае трыванне: запарушваць.

запарыцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Парачыся ў лазні, давесці сябе да знямогі.

   • З. да паўсмерці.

2. Моцна стаміцца ад доўгай язды, хады, працы.

|| незакончанае трыванне: запарвацца.

запарыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Гарачынёй або парачы ў лазні давесці да знямогі (размоўнае).

2. Стаміць шпаркай або працяглай яздой, хадой, цяжкай працай (размоўнае).

   • З. каня.

3. Апрацаваць парай або абліць варам, пакласці ў кіпень для чаго-н. (спецыяльны тэрмін).

   • З. дзежку.

4. Заліць варам, каб размякчыць, распарыць (пра сухі корм).

   • З. мякіну.

|| незакончанае трыванне: запарваць.

|| назоўнік: запарванне і запарка.

|| прыметнік: запарачны і запарны.

запас назоўнік | мужчынскі род

1. Тое, што назапашана, сабрана для чаго-н. і тое, што маецца для скарыстання.

   • Харчовыя запасы.
   • Запасы паліва.
   • Непарушны з.
   • З. ведаў (пераноснае значэнне).
   • У з. або на з. (на выпадак, калі спатрэбіцца).
   • У нас яшчэ ёсць многа часу ў запасе (маецца ў нашым распараджэнні).

2. Загнуты за шво лішак тканіны, які пакідаюць на выпадак, калі спатрэбіцца павялічыць у шырыню або даўжыню якую-н. частку адзення.

   • Сукенка з запасам.

3. Катэгорыя грамадзян, якія прайшлі вайсковую службу і прызываюцца зноў у войска ў выпадку неабходнасці.

   • Перавесці ў з.
   • Прызваць з.

|| прыметнік: запасны.

• Прызыў запасных (назоўнік).

запаскудзіць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Забрудзіць адкідамі, нечыстотамі.

|| незакончанае трыванне: запаскуджваць.

запаслівы прыметнік

Які прадбачліва робіць запас чаго-н.

• З. гаспадар.

|| назоўнік: запаслівасць.

запаснік² назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Ваеннаабавязаны запасу, а таксама салдат запасной воінскай часці.

запасці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Заваліцца куды-н., за што-н.

   • Кавалак мыла запаў за шафу.

2. Удацца ўнутр, стаць запалым.

   • Вочы запалі.

3. пераноснае значэнне: Глыбока замацавацца, захавацца.

   • Словы запалі ў душу.
   • Што гэта запала табе ў галаву?

|| незакончанае трыванне: западаць.

запасціся дзеяслоў | закончанае трыванне

Назапасіць для сябе чаго-н.

• З. харчамі.
• З. цярплівасцю (пераноснае значэнне: падрыхтавацца выцерпець што-н.).

|| незакончанае трыванне: запасацца.

запасіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Прыгатаўляць на будучае, рабіць запас.

• З. сена на зіму.

запатрабаванне назоўнік | ніякі род

1. Патрабаванне афіцыйнага растлумачэння па якой-н. справе.

   • Даць з. ва ўстанову.

2. множны лік: Неабходнасць, патрэбы.

   • Культурныя запатрабаванні працоўных.
   • Да запатрабавання — пра карэспандэнцыю, якая выдаецца на пошце па патрабаванню адрасата.