Усе словы

замашка назоўнік | жаночы род | размоўнае | неадабральнае

Манера дзейнічаць, звычка, нораў.

• Барскія замашкі.
• Купецкія замашкі.

замаўчаць² дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Наўмысным маўчаннем скрыць, не даць даведацца пра што-н.

• З. непрыемны інцыдэнт.
• Нельга з. імя вялікага вучонага.

|| незакончанае трыванне: замоўчваць.

|| назоўнік: замоўчванне.

замглелы прыметнік

Пакрыты імглой, затуманены.

• Замглелае неба.

замгліць² дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць імгліць.

замежны прыметнік

1. Які знаходзіцца за мяжой, іншаземны, зарубежны.

   • Замежныя дзяржавы.

2. Які адносіцца да іншай дзяржавы.

   • Замежныя тавары.
   • Замежная мова.
   • Замежная камандзіроўка (за мяжу, за граніцу).

3. Які мае адносіны да знешняй палітыкі.

   • Міністэрства замежных спраў.

замена назоўнік | жаночы род

1. гл. замяніць.

2. Той, хто (або тое, што) замяняе каго-, што-н.

   • Знайсці сабе замену.

заменны прыметнік

Такі, які можа быць лёгка заменены другім.

• Заменная дэталь.
• Заменныя страты.

заменнік назоўнік | мужчынскі род

Матэрыял, выраб і пад., які па якіх-н. уласцівасцях можа замяніць іншы.

• З. каляровых металаў.

замераць дзеяслоў | спецыяльны тэрмін | закончанае трыванне

Зрабіць замер.

• З. выпрацоўку.

|| незакончанае трыванне: замерваць і замяраць.

|| назоўнік: замер.

замерзнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Ператварыцца ў лёд або пакрыцца лёдам, ледзяной коркай.

   • Вада ў вёдрах замерзла.
   • Рэчка замерзла. Вокны замерзлі.

2. Загінуць ад холаду або моцна азябнуць.

   • З. у полі.
   • Пасажыры замерзлі.

|| незакончанае трыванне: замярзаць.

|| назоўнік: замярзанне.

• Пункт замярзання.

замерці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Стаць нерухомым, перастаць рухацца, дыхаць.

   • З. ад страху.
   • Ад нечаканасці замерла сэрца. Словы замерлі на губах.

2. пераноснае значэнне Заціхаючы, спыніцца.

   • Стук капытоў замёр у далечыні.
   • К ночы рух на вуліцах замёр.

|| незакончанае трыванне: заміраць.

|| назоўнік: заміранне.

замест прыназоўнік

Узамен каго-, чаго-н.

• Узяць адну кнігу з. другой.
• Пайду на дзяжурства з. цябе я.

замесці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Падмятаючы, сабраць у адно месца ці аддаліць убок.

   • З. смецце ў куток.

2. Пакрываючы чым-н. сыпкім, закрыць, засыпаць.

   • Мяцеліца замяла дарогу.
   • З. сляды злачынства (пераноснае значэнне: утаіць).

|| незакончанае трыванне: замятаць.

заметка назоўнік | жаночы род

1. Знак, зроблены на чым-н., метка.

   • З. на дрэве.

2. Кароткі запіс.

   • Зрабіць заметку ў блакноце.

3. Кароткае паведамленне ў друку.

   • З. ў газеце.

Фразеалагізм:

• На заметку ўзяць каго-што (размоўнае) — звярнуўшы на каго-, што-н. увагу, запомніць, запісаць.

|| прыметнік: заметачны.

заметны прыметнік | размоўнае

Такі, якога можна заўваыць, убачыць.

• З. след удару.

|| назоўнік: заметнасць.

замець назоўнік | жаночы род

Завіруха, мяцеліца або снег, які вецер пераганяе па зямлі.

• На дварэ круціла з.
• Па дарозе слалася з.

замеціць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. каго-што і са злучнік «што», «як». Убачыць, угледзець.

   • З. удалечыні агеньчык.
   • 3., што слухачы стаміліся.

2. Адзначыць у памяці, запомніць, памеціць, прымеціць.

   • З. падазронага чалавека.
   • З. дарогу ў лесе.

замкнуты прыметнік

Тое, што і замкнёны.

|| назоўнік: замкнутасць.

замкнуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зачыніцца (пра замок) або зачыніцца на замок, ключ.

   • Замок замкнуўся.
   • З. ў пакоі.

2. Злучыцца канцамі.

   • Ланцуг электраправодкі замкнуўся.
   • Круг замкнуўся (пераноснае значэнне: усё вытлумачылася, стала на свае месцы).

3. пераноснае значэнне, у што, у чым і без дапаўнення. Адасобіцца, перастаўшы мець зносіны з іншымі.

   • З. ў сабе.
   • З. ў сваёй праблеме.

|| незакончанае трыванне: замыкацца.

|| назоўнік: замыканне.

• Кароткае з. (спецыяльны тэрмін).

замкнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зачыніць на замок, на ключ.

   • З. дзверы.
   • З. хату.

2. Памясціць куды-н., зачыніўшы на замок.

   • З. ката ў каморы.
   • З. паперы ў скрынку.

3. Злучыць канцы, крайнія часткі чаго-н.

   • З. электрычны ланцуг.
   • З. кола акружэння.

|| незакончанае трыванне: замыкаць.

|| прыметнік: замыкальны.

• Замыкальныя мускулы (у малюска).

замкнёны прыметнік

1. Адасоблены, адлучаны ад грамадства; заняты сваімі вузкімі інтарэсамі.

   • Замкнёнае асяроддзе.

2. Некампанейскі, скрытны.

   • З. характар.
   • З. чалавек.

|| назоўнік: замкнёнасць.

замлелы прыметнік | размоўнае

1. Анямелы, адзеравянелы.

   • Замлелыя ногі.

2. Млявы, расслаблены (пра стан чалавека).

   • Замлелая дзяўчынка.

|| назоўнік: замлеласць.

замнога прыслоўе | размоўнае

Мнагавата, занадта многа, больш, чым трэба.

замова назоўнік | жаночы род

Паводле забабонных уяўленняў: магічныя словы, якія валодаюць чароўнай або гаючай сілай.

• З. ад хваробы.

|| прыметнік: замоўны.

• Замоўныя словы.

замовіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пахадайнічаць (за каго-, што-н.).

   • З. слова.

2. Аказаць уздзеянне замовай.

|| незакончанае трыванне: замаўляць.

заможны прыметнік

Матэрыяльна добра забяспечаны, багаты.

• Заможнае жыццё.

|| назоўнік: заможнасць.

замок назоўнік | мужчынскі род

1. Прыстасаванне для запірання чаго-н. на ключ.

   • Дзвярны з.
   • Заперці дзверы на з.
   • За сямю (дзесяццю) замкамі (пераноснае значэнне: старанна схаваны).
   • На замку (запёрта).
   • Граніца на замку (пераноснае значэнне: надзейна абаронена).

2. Затвор агаястрэльнай зброі.

   • З. гарматы.

3. Спосаб змацавання частак драўляных канструкцый (спецыяльны тэрмін).

4. Верхняя злучальная частка аркі, скляпення (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: замковы і замочны.

замокнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Стаць мокрым, намокнуць.

   • Сена замокла.
   • Запалкі замоклі.

2. Набрыняўшы ад вільгаці, перастаць цячы.

   • Бочка замокла.

|| незакончанае трыванне: замакаць.

заморак назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Кволая, фізічна недаразвітая істота.

заморскі прыметнік | устарэлае

1. Які знаходзіцца за морам, за граніцай або прывезены адтуль.

   • Заморскія краіны.

2. Пра гандаль: які вядзецца з заграніцай.

   • З. гандаль.

замотваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і матаць (у 1 знач.).

замоўкнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Перастаць гаварыць (або перапісвацца) з кім-н. і заціхнуць.

• Гаварыў-гаварыў і раптам замоўк.
• Кулямёт замоўк.

|| незакончанае трыванне: замаўкаць.

замуж назоўнік | мужчынскі род | прыслоўе

1. прыслоўе: У выразах:

   • пайсці (выйсці, зайсці) замуж за каго — стаць чыёй-н. жонкай;
   • выдаць (адцаць) замуж за каго — садзейнічаць уступленню ў шлюб жанчыны;
   • браць (узяць) замуж — жаніцца (ажаніцца) з кім-н.

2. замуж, -у, м. Замужжа, шлюб.

   • Няўдалы з. быў у яе.

замужам прыслоўе

У шлюбе, у стане замужняй (пра жанчыну).

• З. ёй жывецца добра.

замужжа назоўнік | ніякі род

Уступленне жанчыны ў шлюб, знаходжанне ў шлюбе.

• Шчаслівае з.

замужняя назоўнік | жаночы род

Якая знаходзіцца ў шлюбе, замужам.

• З. жанчына.

замураваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пасадзіць каго-н., схаваць што-н. у чым-н., наглуха заклаўшы муроўкай.

• З. золата ў сцяне.

|| незакончанае трыванне: замуроўваць.

замурзаны прыметнік | размоўнае

Брудны, неахайны.

• З. твар.

замухрышка назоўнік | мужчынскі і жаночы род | размоўнае | пагардлівае

Пра неахайнага, непрыгляднага чалавека.

замучыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. мучыць.

2. Мучэннямі закатаваць, давесці да смерці.

   • З. у засценку.

|| незакончанае трыванне: замучваць.

замчацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і замчаць (у 2 знач.).

замчаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Хутка, імкліва завезці, даставіць куды-н.

2. Хутка ідучы, едучы, апынуцца дзе-н.

   • Мы туды хутка замчым на веласіпедах.

замша назоўнік | жаночы род

Вырабленая мяккая і тонкая ворсавая скура з аксамітнай паверхняй.

|| прыметнік: замшавы.

замшэлы прыметнік

Пакрыты мохам.

• З. камень.

|| назоўнік: замшэласць.

замшэць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пакрыцца мохам.

• Страха замшэла.

замыкаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. замкнуць.

2. Знаходзіцца ў канцы чаго-н., заключаючы сабой.

   • З. шэсце.

замыліцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і узмыліцца.

|| незакончанае трыванне: замыльвацца.

замыліць² дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Падтуліць, сцяць (пра губы).

• З. губы.

|| незакончанае трыванне: замыльваць.

замыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Адмыць (забруджанае месца).

   • З. пляму.

2. Сапсаваць, кепска мыючы, бялізну.

   • З. пляму.
   • З. сарочку.

3. Занесці чым-н.

   • Яму ў рэчцы замыла пяском.

|| незакончанае трыванне: замываць.

замяніць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Узяць, скарыстаць, паставіць узамен другога.

   • З. сакратара новым.

2. Заняць чыё-н. месца, стаўшы раўнацэнным яму.

   • Сястра замяніла яму памерлую маці.

3. З’явіцца на змену каму-, чаму-н.

   • Песня заменіць сум.

4. Выпадкова ці наўмысна ўзяць чужую рэч замест сваёй, падмяніць.

   • З. галошы.

|| незакончанае трыванне: заменьваць.

|| назоўнік: замена.