Усе словы

догма назоўнік | жаночы род

Палажэнне, якое прымаецца за бясспрэчную ісціну, нязменную пры любых акалічнасцях.

• Схаластычныя догмы.

догмат назоўнік | мужчынскі род

Асноўнае палажэнне ў рэлігійным вучэнні, якое прымаецца на веру і не падвяргаецца крытыцы.

• Догматы хрысціянства.

дождж назоўнік | мужчынскі род

1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе кропелек вады.

   • Два дні ішоў д.
   • З вялікага грому малы д. (з народнай творчасці).

2. пераноснае значэнне: Пра тое, што сыплецца ў мностве.

   • Д. асколкаў.
   • Д. канфеці.
   • Зорны дождж — з’яўленне на начным небе мноства падаючых метэарытаў.

|| памяншальная форма: дожджык.

|| прыметнік: дажджавы.

доза назоўнік | жаночы род

1. Дакладна адмераная колькасць чаго-н. (якога-н. рэчыва, лякарства, а таксама энергіі выпрамянення).

   • Прымаць лякарства невялікімі дозамі.
   • Д. радыёактыўнага апрамянення.

2. пераноснае значэнне: Некаторая колькасць чаго-н. (іроніі, смеху і пад.).

   • Д. яўнай іроніі і знявагі.

|| прыметнік: дозавы.

дойлід назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст у галіне будаўніцтва; архітэктар.

|| прыметнік: дойлідскі.

• Дойлідская спецыяльнасць.

дойлідства назоўнік | ніякі род

Мастацтва і майстэрства будавання прыгожых будынкаў.

• Старажытнае беларускае д.
• Велічны замак у Міры — выдатны помнік беларускага дойлідства 16 стагоддзя.

|| прыметнік: дойлідскі.

дойна назоўнік | жаночы род

Народная лірычная песня румын і малдаван.

• Над Днястром плыла малдаўская д.

дойны прыметнік

Які доіцца, дае малако.

• Д. статак.
• Дойная карова.

|| назоўнік: дойнасць.

док назоўнік | мужчынскі род

Партовае збудаванне для рамонту суднаў.

• Плывучы д.

|| прыметнік: докавы.

доказ назоўнік | мужчынскі род

1. Довад або факт, які служыць падставай для пэўнага сцвярджэння.

   • Неабвержны д.

2. Сістэма лагічных вывадаў, на падставе якіх выводзіцца новае палажэнне.

   • Тэорыя мае некалькі доказаў.
   • Рэчавы доказ — прадмет, які мае дачыненне да злачынства і спрыяе раскрыццю яго.

доказны прыметнік

Пераканальны, які змяшчае відавочны доказ.

• Д. прыклад.
• Доказная аргументацыя.

|| назоўнік: доказнасць.

докер назоўнік | мужчынскі род

Партовы рабочы.

• Забастоўка англійскіх докераў.

|| прыметнік: докерскі.

доктар назоўнік | мужчынскі род

1. Тое, што і ўрач, лекар (размоўнае).

2. чаго. Вышэйшая вучоная ступень, а таксама асоба, якой прысуджана гэта ступень.

   • Д. фізіка-матэматычных навук.

|| прыметнік: доктарскі.

• Доктарская дысертацыя.

дол назоўнік | мужчынскі род

1. Ніз, зямля.

   • Апусціцца на д.

2. Яма, адкрытая магіла для пахавання (размоўнае).

   • Капаць д.

|| прыметнік: дольны.

долам прыслоўе

Нізам.

• Хадзіць д.

долар назоўнік | мужчынскі род

Грашовая адзінка ў ЗША, Канадзе і іншых краінах.

|| прыметнік: доларавы.

долата назоўнік | ніякі род

1. Сталярны інструмент для выдзёўбвання дзірак, пазоў і пад.

2. Інструмент, які ўжываецца пры бурэнні.

|| прыметнік: долатавы.

долевы прыметнік

Звязаны з падзелам чаго-н. на долі, часткі.

• Долевыя адлічэнні.
• На долевых пачатках.

долу прыслоўе | размоўнае

Уніз, наніз, да зямлі.

• Галлё лазняку хіліцца долу.

долька назоўнік | жаночы род

Частка плода цытрусавых раслін у выглядзе сегмента.

• Д. апельсіна.

дольны прыметнік

Які знаходзіцца ўнізе.

• Дольная частка муроў.

дольнік² назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Удзельнік долі.

дольчаты прыметнік

Які складаецца з долек.

• Д. плод.

доля назоўнік | жаночы род

1. Частка чаго-н.

   • Д. секунды.
   • Падзяліць хлеб на роўныя долі.

2. Лёс.

   • Такая мая д.
   • Шчаслівая д.

Фразеалагізм:

• Львіная доля — большая і лепшая частка чаго-н.

|| прыметнік: дольны.

дом назоўнік | мужчынскі род

1. Будынак для жылля або для размяшчэння ўстаноў, а таксама (зборны назоўнік) людзі, якія жывуць у ім.

   • Цагляны д.
   • Збегся ўвесь д.

2. Кватэра, а таксама сям’я, людзі, што жывуць разам, іх гаспадарка.

   • Званілі з дому.

3. Установа, што абслугоўвае якія-н. грамадскія патрэбы.

   • Д. адпачынку.
   • Д. мадэлей.
   • Д. кнігі.

4. Дынастыя, род (устарэлае).

   • Д. Рамановых.

5. іншае:

   • Дзіцячы дом — дом, дзе жывуць і выхоўваюцца дзеці-сіроты.
   • Заезны дом — памяшканне для начлегу з дваром для коней.
   • Жоўты дом — бальніца для душэўна хворых.

|| памяншальная форма: домік і дамок.

дома прыслоўе

У сваёй хаце, кватэры, там, дзе пражываеш.

• Пасля работы ён заўсёды д.
• Не ўсе дома ў кого (размоўнае) — пра дзівака, дурнаватага чалавека.
• Адчуваць сябе як дома — вольна.

домабудаванне назоўнік | ніякі род

Пабудова дамоў, жылых памяшканняў.

• Буйнапанэльнае д.

|| прыметнік: домабудаўнічы.

домабудаўніцтва назоўнік | ніякі род

Тое, што і домабудаванне.

|| прыметнік: домабудаўнічы.

домаўладальнік назоўнік | мужчынскі род

Уласнік дома.

|| жаночы род: домаўладальніца.

|| прыметнік: домаўладальніцкі.

домаўласнік назоўнік | мужчынскі род

Той, каму належыць дом.

|| жаночы род: домаўласніца.

|| прыметнік: домаўласніцкі.

доменшчык назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст, які будуе, абслугоўвае доменныя печы, а таксама рабочы, што працуе ля домны.

|| прыметнік: доменшчыцкі.

домна назоўнік | жаночы род

Печ для выплаўкі чыгуну з жалезнай руды.

|| прыметнік: доменны.

• Д. цэх.

домра назоўнік | жаночы род

Струнны шчыпковы музычны інструмент з авальным корпусам.

|| прыметнік: домравы.

домысел назоўнік | мужчынскі род

Здагадка, заснаваная на нічым не пацверджаных меркаваннях.

• Пустыя домыслы.

донар назоўнік | мужчынскі род

Той, у каго бяруць кроў для пералівання або які-н. орган для перасадкі раненым, хворым.

|| прыметнік: донарскі.

• Донарская кроў.

донг назоўнік | мужчынскі род

Грашовая адзінка, якая функцыяніруе ў Рэспубліцы В’етнам.

донжуан назоўнік | мужчынскі род

Шукальнік любоўных прыгод, спакуснік жанчын [па імю літаратурнага героя].

|| прыметнік: донжуанскі.

• Донжуанскія паводзіны.

донжуанства назоўнік | ніякі род

Паводзіны, уласцівыя донжуану.

донка назоўнік | жаночы род

Вуда для лоўлі рыбы са дна вадаёма.

• Ставіць донкі.

|| прыметнік: доначны.

донкіхот назоўнік | мужчынскі род

Фантазёр, які самааддана змагаецца за адцягненыя ідэалы дабра [ад імя героя рамана іспанскага пісьменніка Сервантеса].

• Ці мала яшчэ сустракаецца донкіхотаў.

|| прыметнік: донкіхоцкі.

донкіхотнічаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Весці сябе як донкіхот.

|| назоўнік: донкіхоцтва.

допуск назоўнік | мужчынскі род

1. Права на ўваход куды-н.

   • Мець д. у лабараторыю.
   • Д. да хворага.

2. Гранічна дапушчальнае адхіленне ад патрэбнага размеру пры вырабе чаго-н. (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: допускны і дапускны.

допыт назоўнік | мужчынскі род

1. Апытанне следчым абвінавачанага, сведкі пры высвятленні абставін справы, злачынства.

   • Д. вёў следчы.

2. Падрабязнае настойлівае распытванне (размоўнае).

   • Мне ўчынілі сапраўдны д.

|| прыметнік: допытны.

допінг назоўнік | мужчынскі род

Сродак, які штучна падбадзёрвае арганізм на кароткі час.

|| прыметнік: допінгавы.

допіс назоўнік | мужчынскі род

Карэспандэнцыя, нататка ў газету, часопіс і пад.

• Селькораўскі д.

дораны прыметнік

Атрыманы ў якасці падарунка; падораны.

• Доранаму каню ў зубы не глядзяць (прыказка).

досвета прыслоўе

Да таго часу, пакуль развіднее.

• Устаў яшчэ д.

досвітак назоўнік | мужчынскі род

Пара, калі яшчэ толькі пачынае світаць.

• На досвітку ўсталі рыбакі.

|| прыметнік: досвіткавы і досвітны.

• Досвіткавая цішыня.

дослед назоўнік | мужчынскі род

Навуковы эксперымент, прысвечаны вывучэнню пэўных з’яў, атрыманню неабходных даных для высвятлення заканамернасцей.

|| прыметнік: доследны.

• Д. участок.

доступ назоўнік | мужчынскі род

1. Праход, магчымасць пранікнення куды-н.

   • Няма доступу да крэпасці.
   • Д. свежага паветра ў памяшканне.

2. Дазвол на наведванне з якой-н. мэтай.

   • Д. наведвальнікаў у бальніцу.
   • Д. у архіў.