Усе словы

выйгрыш назоўнік | мужчынскі род

1. гл. выйграць.

2. Тое, што выйграна.

   • Вялікі в. па пазыцы.
   • Быць у выйгрышы (выйграць; таксама пераноснае значэнне: аказацца ў больш выгадным становішчы).

|| прыметнік: выйгрышны.

• Выйгрышная пазіцыя (якая абяцае выйгрыш або, пераноснае значэнне, удачу, поспех).

выйсце назоўнік | ніякі род

1. Месца для выхаду куды-н.

   • В. на перон.

2. пераноснае значэнне: Спосаб вырашэння чаго-н.

   • Знайсці в. з якога-н. становішча.

выйсці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пайсці адкуль-н., пакінуць межы чаго-н.

   • В. з хаты.
   • В. з акружэння.
   • В. са складу камісіі.

2. Паявіцца, апынуцца дзе-н. (пайшоўшы адкуль-н.).

   • В. на дорогу.
   • Сонца выйшла з-за хмар.
   • В. з адстаючых у перадавыя.

3. пераноснае значэнне: Перастаць быць у якім-н. стане, становішчы.

   • В. з цярпення.
   • В. з сябе (раззлавацца).
   • В. з ужытку.
   • В. з-пад улады.

4. Быць выдадзеным, надрукаваным.

   • Кніга выйшла з друку.
   • Фільм выйшаў на экраны.

5. безасабовая форма: Прыйсціся, дастацца, выпасці.

   • На кожнага выйшла па сто рублёў.

6. Зрасходавацца, кончыцца.

   • Выйшлі ўсе запасы.
   • Выйшаў тэрмін.

7. (са словам «замуж» або без яго). Стаць чыёй-н. жонкай.

   • В. замуж за інжынера.
   • В. за урача.

8. Атрымацца, утварыцца ў выніку якой-н. апрацоўкі, падрыхгоўкі, якіх-н. дзеянняў.

   • Выйшла добрая рэч.
   • З такого куска выйдзе дзве кашулі.
   • З яго выйшаў добры майстар.

9. Здарыцца, адбыцца ў выніку чаго-н.

   • Выйшла непрыемнасць.
   • Выйшла, што я праў.

10. Зрабіцца, стаць кім-н.

    • В. пераможцам.

11. Пра паходжанне каго-н.

    • В. з асяроддзя людзей працы.

|| незакончанае трыванне: выходзіць.

|| назоўнік: выхад.

• На в. (каманда выходзіць).

|| прыметнік: выхадны.

• Выхадныя даныя (у друкаваным выданні: звесткі пра месца, год выпуску, выдавецтва).
• Выходная адтуліна.
• В. комін.

выкаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Куючы, зрабіць што-н.

   • В. серп.

2. пераноснае значэнне: Цярпліва стварыць, выхаваць (высокае).

   • В. непераможную армію.
   • В. новыя кадры.

|| незакончанае трыванне: выкоўваць.

|| назоўнік: выкоўванне.

выказацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Выказаць сваю думку пра што-н.

   • Сусветная грамадскасць выказалася супраць войны.
   • В. па докладу.
   • В. за рэзалюцыю.

2. Закончыць выказванне, выказаць усё, выгаварыцца.

   • Дайце жанчыне в.

3. Сказаць, у тых ці іншых словах перадаць сваю думку.

   • В. дакладна і коротка.

|| незакончанае трыванне: выказвацца.

выказаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Перадаць словамі.

   • В. сваю думку.
   • В. пажаданне.

2. Выявіць, выкрыць тое, што павінна было ўтойвацца ад іншых.

   • В. свае хваляванне.

3. Перадаць словам свае адносіны да каго-, чаго-н.

   • В. падзяку.
   • В. спачуванне.

|| незакончанае трыванне: выказваць.

|| назоўнік: выказванне.

выказнік назоўнік | мужчынскі род

1. У граматыцы: галоўны член сказа, які абазначае дзеянне ці стан прадмета, выражанага дзейнікам.

2. Тое, што і выразнік.

   • Францішак Багушэвіч — в. думак і спадзяванняў простого народа.

|| прыметнік: выказнікавы.

выкалаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Праткнуць чым-н. вострым.

   • В. вока.
   • Хоць вока выкалі (вельмі цёмна).

2. Зрабіць узор, малюнак і пад., праколваючы чым-н. вострым.

   • В. татуіроўку.

3. Высечы з сярэдзіны чаго-н. вострым.

   • В. кусок лёду.

|| незакончанае трыванне: выколваць.

выкалаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Уручную збольшага абмалаціць, абабіць.

   • В. жыта.

2. Спагнаць сілай, прымусам або з цяжкасцю атрымаць (размоўнае).

   • В. нядоімкі.

|| незакончанае трыванне: выкалочваць.

выкалупаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Калупаючы, выняць.

   • В. разынку з булкі.

2. Калупаючы, зрабіць паглыбленне (размоўнае).

   • В. ямку.

|| незакончанае трыванне: выкалупваць.

|| аднакратны дзеяслоў: выкалупнуць.

выкалупіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Калупнуўшы, выняць.

|| незакончанае трыванне: выкалупліваць.

|| аднакратны дзеяслоў: выкалупнуць.

выканальны прыметнік | кніжнае

Які можа быць выкананы.

|| назоўнік: выканальнасць.

выканальніцкі прыметнік

Тое, што і выканаўчы (у 2 знач.).

• Выканальніцкае майстэрства.

выканаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Ажыццявіць, здзейсніць (наказ, заданне, задуму і пад.).

   • В. план.
   • В. абяцанне.
   • В. загад.

2. Праспяваць, сыграць, станцаваць.

   • В. песню, танец.

|| незакончанае трыванне: выконваць.

|| назоўнік: выкананне.

• Праверка выканання.
• Прывесці ў выкананне.
• Культура выканання.

выканаўца назоўнік | мужчынскі род

Той, хто выконвае што-н. (гл. выканаць).

• В. работ.
• В. ролі Паўлінкі.
• Судовы в. (службовая асоба, якая ажыццяўляе рашэнні суда па выканаўчых лістах).

выканаўчы прыметнік

1. Які ажыццяўляе выкананне рашэнняў, пастаноў заканадаўчых органаў, практычна кіруе чым-н.

   • Выканаўчая ўлада.
   • В. камітэт.
   • В. ліст (дакумент, па якім ажыццяўляецца судовае рашэнне).

2. Які мае адносіны да выканаўцы — да таго, хто выступае з выкананнем якога-н. мастацкага твора.

   • Выканаўчае майстэрства.

|| назоўнік: выканаўчасць.

выканком назоўнік | мужчынскі род

Скарачэнне: выканаўчы камітэт.

• В. гарадскога Савета дэпутатаў.

|| прыметнік: выканкомаўскі.

выкапаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. капаць.

2. пераноснае значэнне: Знайсці, дастаць (размоўнае).

   • Дзе вы выкапалі такую кнігу?

|| незакончанае трыванне: выкопваць.

выкапень назоўнік | мужчынскі род

1. Мінералы, руда і пад., здабытая з нетраў зямлі.

   • Карысныя выкапні.

2. Арганізм, які існаваў у далёкія геалагічныя эпохі і захаваўся ў адкладах зямной кары.

   • Рэшткі выкапня.

|| прыметнік: выкалнёвы.

• В. мамант.

выкарабкацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Карабкаючыся, вылезці, выбрацца.

• В. з ямы.
• В. з бяды (пераноснае значэнне і размоўнае).

|| незакончанае трыванне: выкарабквацца.

выкараніцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Канчаткова знішчыцца, зжыцца.

• Выкараніліся старыя прымхі.

|| незакончанае трыванне: выкараняцца.

|| назоўнік: выкаранённе.

выкараніць дзеяслоў | закончанае трыванне

Канчаткова знішчыць, зжыць.

• В. недахопы.

|| незакончанае трыванне: выкараняць.

|| назоўнік: выкараненне.

выкараскацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і выкарабкацца.

|| незакончанае трыванне: выкарасквацца.

выкармак назоўнік | мужчынскі род

1. Дзіцяня жывёліны, выкармленае ў хатніх умовах, без маці.

2. пераноснае значэнне: Пра нікчэмнага, подлага чалавека, выхаванага дрэнным асяроддзем (пагардлівае).

   • Фашысцкі в.

выкарміць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Кормячы, выгадаваць, узгадаваць.

   • В. грудзямі.

2. Зрабіць сытым, адкарміць.

   • В. кабана.

|| незакончанае трыванне: выкормліваць.

|| назоўнік: выкормліванне.

|| прыметнік: выкармачны.

выкарчаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Карчуючы, выдаліць.

• В. пні.
• В. бюракратызм (пераноснае значэнне).

|| незакончанае трыванне: выкарчоўваць.

|| назоўнік: выкарчоўванне і выкарчоўка.

выкарыстаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Скарыстаць, ужыць з карысцю.

• В. спецыяліста.
• В. матэрыял.
• В. зручны момант.
• В. вопыт перадавікоў.

|| незакончанае трыванне: выкарыстоўваць.

|| назоўнік: выкарыстанне і выкарыстоўванне.

выкасаваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і выкрасліць.

• В. прозвішча са спісу.
• В. цытату.

|| незакончанае трыванне: выкасоўваць.

выкасіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Скасіць траву і пад. дзе-н.

   • В. сенажаць.

2. пераноснае значэнне: Знішчыць у вялікай колькасці (агаём, пошасцю і пад.).

   • Некалі тут халера выкасіла многа людзей.
   • Пажарам выкасіла паўвёскі (безасабовая форма).
   • В. кулямётам рады ворага.

|| незакончанае трыванне: выкошваць.

|| назоўнік: выкошванне.

|| прыметнік: выкасны.

выкаціцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Коцячыся, выйсці, выпасці адкуль-н.

   • Мяч выкаціўся на дарогу.

2. Тое, што і выкаціць (у 2 знач. і размоўнае).

   • З-за павароту выкацілася машына.

|| незакончанае трыванне: выкочвацца.

выкаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Коцячы, перамясціць, выдаліць.

   • В. бочку з падвала.
   • В. калёсы на двор.

2. Хутка выехаць адкуль-н. (размоўнае).

   • На плошчу выкаціў аўтобус.

3. пераноснае значэнне, ас. і безасабовая форма Знішчыць агнём (размоўнае).

   • Пажар выкаціў папавіну вёскі.
   • Жыта выкаціла агнём.

Фразеалагізм:

• Выкаціць бельмы (размоўнае грубае) — вытарашчыць вочы.

|| незакончанае трыванне: выкочваць.

выкачацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Разгладзіцца, расправіцца пры качанні.

2. у што. Качаючыся, абляпіцца, запэцкацца.

   • В. ў снег.

3. у чым. Пакачацца.

   • В. ў траве.

4. Паправіцца, выжыць (размоўнае).

   • Доўга хварэла, а потым выкачалася.

|| незакончанае трыванне: выкачвацца.

выкачаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. качаць.

2. Качаючыся, прымяць, утрамбаваць.

   • Конь выкачаў посевы.

3. Качаючы, укачаць, абляпіць у што-н., запэцкаць у што-н.

   • В. цеста ў муку.

|| незакончанае трыванне: выкачваць.

выкашляцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Кашляючы, ачысціць горла ад чаго-н., адкашляцца.

|| незакончанае трыванне: выкашлівацца.

выкашляць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Кашляючы, выплюнуць.

|| незакончанае трыванне: выкашліваць.

выкладаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. выкласці.

2. Кавучаючы, паведамляць, перадаваць звесткі пра што-н.

   • В. родную мову.
   • В. ва універсітэце.

|| назоўнік: выкладанне.

выкладка назоўнік | жаночы род

1. гл. выкласці.

2. звычайна мн. Разлік, вылічэнне.

   • Матэматычныя выкладкі.

3. Паходная амуніцыя салдата.

   • Баявая в.

выкладчык назоўнік | мужчынскі род

Той, хто выкладае які-н. вучэбны прадмет у навучальнай установе.

• В. матэматыкі.
• Вопытны в.

|| жаночы род: выкладчыца.

|| прыметнік: выкладчыцкі.

выклапатаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Дабіцца клопатамі.

• В. дазвол.

выкласці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Выняўшы адкуль-н., пакласці.

   • В. пакупкі ў сумкі.

2. што чым. Пакрыць, аздобіць, вымасціць (паверхню чаго-н.).

   • В. сцены кафляй.

3. Збудаваць, вывесці.

   • В. фундамент.

4. пераноснае значэнне: Адкрыта выказаць, паведаміць.

   • В. прэтэнзіі, меркаванні.
   • В. просьбу.

|| незакончанае трыванне: выкладваць і выкладаць.

|| назоўнік: выкладванне, выкладанне, выклад і выкладка.

|| прыметнік: выкладны.

выклеваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Вышчыпаць, выдраць дзюбай, выдзеўбці.

• В. вока.

|| незакончанае трыванне: выклёўваць.

выключальнік назоўнік | мужчынскі род

Прыстасаванне для выключэння і ўключэння алектрычнага току.

выключна прыслоўе і часціца

1. часціца: Толькі.

   • Ён есць в. раслінную ежу.

2. прыслоўе: Асабліва, незвычайна.

   • В. здольны чалавек.

выключны прыметнік

1. Які з’яўляецца выключэннем з агульных правіл, са звычайных норм (кніжнае).

   • Выключныя правы.

2. Асаблівы, незвычайны.

   • В. выпадак.

3. Які з’яўляецца асаблівасцю толькі дадзенай асобы, калектыву, рэчы.

   • Выключная заслуга вучонага.
   • Вырабы выключнай якасці.

|| назоўнік: выключнасць.

выключыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Перастаць удзельнічаць у чым-н.

   • В. з гульні.

2. Перастаць дзейнічаць, адключыўшыся.

   • Матор выключыўся.

|| незакончанае трыванне: выключацца.

выключыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Вывесці са складу чаго-н.

   • В. з брыгады.
   • В. са спісаў.

2. Спыніць дзеянне чаго-н. шляхам адключэння ці выключэння.

   • В. радыёпрыёмнік.
   • В. ток.

|| незакончанае трыванне: выключаць.

|| назоўнік: выключэнне.

выключэнне назоўнік | ніякі род

1. гл. выключыць.

2. Адступленне ад агульнага правша, рэдкі выпадак.

   • Няма правіла без выключэння.
   • За выключеннем.

3. прыназоўнік з Р. — акрамя, апрача каго-, чаго-н.

   • Сабраліся ўсе, за выключэннем хворых.

выклік назоўнік | мужчынскі род

1. гл. выклікаць.

2. Патрабаванне, запрашэнне з’явіцца куды-н.

   • З’явіцца па выкліку.
   • В. у суд.

3. Запрашэнне, прапанова ўдзельнічаць у чым-н.

   • В. на спаборніцтвы.
   • В. на дуэль.

4. Выражанае позіркам, словамі, учынкамі і пад. жаданне ўступіць у барацьбу.

   • Кінуць в. грамадству (звычайна пра ўчынак, што ідзе ўразрэз з чым-н. агульнапрынятым).
   • У яго словах прагучаў в.

выклікаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Паклікаць адкуль-н., запрасіць, прапанаваць з’явіцца.

   • В. да начальства.
   • В. спевака апладысментамі.
   • В. вучня (прапанаваць адказаць).

2. каго на што або з інфінітывам: Прапанаваць прыняць удзел у чым-н., схіліць на ўзаемнае дзеянне, пачуццё і пад.

   • В. на спаборніцтва.
   • В. бароцца (мерацца сіламі ў спартыўнай барацьбе).
   • В. на шчырую размову.

3. што З’явіцца прычынай узнікнення чаго-н., парадзіць.

   • В. апетыт.
   • Гэта не выкліча цяжкасцей.
   • Чым быу выкліканы пажар?

|| незакончанае трыванне: выклікаць.

|| назоўнік: выклік.

выклікнуць дзеяслоў | аднакратны дзеяслоў | закончанае трыванне

Гучна выкрыкнуць, вымавіць.

• В. лозунг.

|| незакончанае трыванне: выклікаць.