Усе словы

вучань назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто вучыцца ў школе ці ў прафесійна-тэхнічным вучылішчы.

   • В. сярэдняй школы.
   • В. рамеснага вучылішча.

2. Той, хто вучыцца чаму-н. у каго-н.

   • В. шаўца.
   • В. слесара.

3. Паслядоўнік чыйго-н. вучэння (да 2 знач.); той, хто вывучыў што-н. пад кіраўніцтвам каго-н.

   • В. славутага савецкага генетыка Вавілава.
   • Дастойны в. свайго настаўніка.

|| жаночы род: вучаніца.

|| прыметнік: вучнёўскі.

вучнёўскі прыметнік

1. гл. вучань.

2. пераноснае значэнне: Несамастойны, без творчай думкі.

   • В. артыкул.

вучнёўства назоўнік | ніякі род

Прабыванне ў становішчы вучня (у 1 і 2 знач.).

• Гады вучнёўства.

вучонасць назоўнік | жаночы род

Валоданне вялікімі ведамі; высокая адукаванасць.

• Вызначацца сваёй вучонасцю.

вучоны прыметнік

1. Вывучаны, навучаны чаму-н.

   • Не вучы вучонога (прыказка).
   • В. мядзведзь (дрэсіраваны).

2. Высокаадукаваны, які многа ведае ў галіне якой-н. навукі.

   • В. чалавек.
   • В. садовод.

3. Які мае адносіны да навукі, навуковы.

   • Вучонае званне.
   • Вучоная ступень.

4. назоўнік вучоны. Спецыяліст у якой-н. галіне навукі.

   • Выдатны в.

вучылішча назоўнік | ніякі род

Назва некаторых ніжэйшых і сярэдніх спецыяльных, а таксама некаторых вышэйшых навучальных устаноў.

• Прафесійна-тэхнічнае в.
• Медыцынскае в.
• Вышэйшае тэхнічнае в.

|| прыметнік: вучылішчны.

вучыцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Засвойваць якія-н. веды, навыкі, звычкі.

   • В. грамаце.
   • В. майстэрству.
   • В. быць самастойным.

2. Атрымліваць адукацыю, спецыяльнасць.

   • В. ў школе.
   • В. на настаўніка.
   • В. за слесара.

|| закончанае трыванне: вывучыцца.

|| назоўнік: вучоба і вучэнне.

• Гады школьной вучобы або школьного вучэння.
• Палітычная вучоба.
• Быць на вучобе.
• Паслаць на вучобу каго-н.

вучыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. каго чаму і з інфінітывам: Перадаваць каму-н. якія-н. веды, навыкі, звычкі.

   • В. англійскай мове.
   • В. сына плаваць. В. гаспадарыць.

2. пераноснае значэнне, каго чаму і з інфінітывам: Настаўляць чаму-н., пабуджаць да чаго-н.

   • В. паважаць старэйшых.
   • В. дзяцей толькі добраму.

3. з дадан. сказам. Абгрунтоўваць, развіваць якую-н. тэорыю, думку, погляд.

   • Тэорыя вучыць, што свядомасць чалавека ёсць продукт яго грамадскага жыцця.

4. Займаючыся, засвойваць, запамінаць.

   • В. урок.
   • В. верш.
   • В. ролю.

5. Караць, біць (размоўнае).

   • Мала вас вучылі дубцом!

|| закончанае трыванне: вывучыць і навучыць.

|| назоўнік: вывучка.

• Аддаць на вывучку.

|| назоўнік: навучанне.

• Усеагульнае абавязковае навучанне.

|| назоўнік: вучэнне.

вучэбны прыметнік

1. Які мае адносіны да вучобы, навучання.

   • В. год.
   • В. працэс.
   • В. дапаможнік.
   • В. патрон (у адрозненне ад баявога).

2. Такі, дзе ажыццяўляецца падрыхтоўка, трэніроўка для якога-н. роду службы.

   • Вучэбнае судна.
   • В. збор.

вучэнне назоўнік | ніякі род

1. гл. вучыць і вучыцца.

2. Сукупнасць тэарэтычных палажэнняў аб якой-н. галіне ведаў, сістэма поглядаў на што-н.

   • В. аб прыродзе.

вушак назоўнік | мужчынскі род

Бакавы брус у дзвярной асадзе.

|| прыметнік: вушачны.

вушанка назоўнік | жаночы род

Цёплая шапка з вушамі (гл. вуха ў 3 знач.).

вушасты прыметнік | размоўнае

З вялікімі вушамі.

• В. кажан.

|| назоўнік: вушастасць.

вушка назоўнік | ніякі род

1. гл. вуха.

2. Тое, што і вуха (у 4 знач.).

   • В. звона.
   • В. бота.

3. Дзірачка ў іголцы для ўцягвання ніткі.

   • Іголкавае в.

4. пераважна мн. Макаронны выраб у выглядзе фігурных кавалачкаў цеста.

   • Булён з вушкамі.

|| прыметнік: вушкавы.

вушнік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Урач, спецыяліст па хваробах вуха.

вы² прыстаўка

Дзеяслоўная прыстаўка. Азначае:

1. вычарпальнасць дзеяння, дасягненне чаго-н., напр. вывучыць, вызначыць;
2. рух знутры, сярэдзіны чаго-н., напр. выбегчы;
3. з часціцай -цца — поўную вычарпальнасць дзеяння, задаволенасць дзеяннем, напр. вылежацца, выспацца.

выбавіць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Выцягнуць, дастаць тое, што засела, загрузла.

   • В. воз з гразі.
   • В. з бяды (пераноснае значэнне).

2. Пераканаць, прымусіць выйсці, выехаць адкуль-н.

   • В. дзяцей з хаты на вуліцу.

|| незакончанае трыванне: выбаўляць.

выбалбатаць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Расказаць пра тое, што неабходна было трымаць у сакрэце.

выбар назоўнік | мужчынскі род

1. гл. выбраць.

2. Тое, з чаго можна выбраць.

   • Вялікі в. тавараў.

3. Аб тым, хто выбраны, што выбрана.

• Адобрыць чый-н. выбар.

Фразеалагізмы:

• Без выбару — без разбору, не выбіраючы.
• Чытаць усё без выбару.
• На выбар — каб выбраць паводле меркавання.
• Даць на выбар.

выбарачны прыметнік

Не суцэльны, частковы.

• В. контроль.

выбарка назоўнік | жаночы род

1. звычайна Матэрыялы (загатоўкі, вытрымкі і пад.), падабраныя на якую-н. тэму, падборка (у 2 знач.).

   • Выбаркі з твораў пісьменнікаў.

2. Паглыбленне, выструганае рубанкам.

   • Глыбокая в.

выбарнасць назоўнік | жаночы род

Замяшчэнне пасад шляхам выбараў.

• Прынцып выбарнасці.
• В. органаў кіравання і контролю.

выбарны прыметнік

Які займае пасаду шляхам выбараў.

• Выбарная пасада.

выбарчы прыметнік

Які мае адносіны да выбараў.

• В. закон.
• В. ўчастак.
• В. бюлетэнь.

выбаршчык назоўнік | мужчынскі род

1. Той, хто ўдзельнічае ў выбарах або мае на гэта права.

   • Сустрэча дэпутата з выбаршчыкамі.

2. Пры двухступенных або многаступенных выбарах — асоба, упаўнаважаная для ўдзелу ў выбарах.

|| жаночы род: выбаршчыца.

|| прыметнік: выбаршчыцкі.

выбары назоўнік

Выбранне шляхам галасавання дэпутатаў, службовых асоб, членаў арганізацыі.

• В. ў Вярхоўны Совет.

выбачальны прыметнік | кніжнае

Які заслугоўвае выбачэння, даравальны.

• В. ўчынак.
• В. тон.

|| назоўнік: выбачальнасць.

выбачаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Не караць за што-н., дараваць.

   • Выбачай мне за спазненне.

2. выбачай(це). Ужыв. пры звароце да каго-н. (часам як пабочнае), калі просяць прабачэння за турботы, непрыемнасць і пад.

   • Выбачайце, тут я пагарачыўся.

|| закончанае трыванне: выбачыць.

выбачлівы прыметнік | кніжнае

Які выказвае выбачэнне.

• В. тон.

|| назоўнік: выбачлівасць.

выбачэнне назоўнік | ніякі род

Дараванне віны; тое, што і прабачэнне.

выбегчы дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Выйсці адкуль-н., накіравацца адкуль-н., куды-н., рухаючыся бягом.

   • В. з хаты.
   • З лесу выбег лось.

2. Выцечы адкуль-н. цераз край.

   • Выбегла малако з каструлі.

|| незакончанае трыванне: выбягаць.

выблытацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Вызваліцца з чаго-н., што аблытвае ногі, рукі.

   • В. з дроту.

2. пераноснае значэнне: Выйсці з цяжкага, складанага становішча (размоўнае).

   • В. з даўгоў.
   • В. з непрыемнай гісторыі.

выблытаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Разблытаўшы, выняць, вызваліць.

   • В. птушку з сіла.

2. пераноснае значэнне, кого.

   • Памагчы выйсці з цяжкага становішча (размоўнае).
   • В. з небяспечнай справы.

|| незакончанае трыванне: выблытваць.

выбліск назоўнік | мужчынскі род

Успышка чаго-н.

• В. агню.

выбліснуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Паказацца, ярка засвяціўшыся, заззяўшы.

• Сонца выбліснула з-за хмары.

|| незакончанае трыванне: выбліскваць.

выбоіна назоўнік | жаночы род

1. Паглыбленне на паверхні чаго-н., выбітае ўдарам.

2. Яма на дарозе ад язды.

   • Дорога ў выбоінах.

выбоісты прыметнік

З выбоінамі, калдобісты.

• Выбоістая дарога.

|| назоўнік: выбоістасць.

выбраннік назоўнік | мужчынскі род | высокае

Той, хто выбраны кім-н.

• Дэпутаты Вярхоўнага Совета — выбраннікі народа.
• В. лесу (пераноснае значэнне).

|| жаночы род: выбранніца.

|| прыметнік: выбранніцкі.

выбраны прыметнік

1. Адабраны для масавага выдання.

   • Выбраныя творы Якуба Колоса.

2. Лепшы, які выдзяляецца чым-н. сярод іншых, прывілеяваны.

   • Выбранае кола людзей.

выбрацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. З цяжкасцямі выйсці, выехаць адкуль-н.

   • В. з натоўпу.
   • В. з бяды (пераноснае значэнне).

2. Выселіцца, перабрацца.

   • В. на другую кватэру.

3. Знайсці час, магчымасць адправіцца куды-н. (размоўнае).

   • В. ў кіно.

|| незакончанае трыванне: выбірацца.

выбраць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Адабраць, выняць.

   • В. смецце з зерня.
   • В. цытаты з класікаў.

2. Узяць патрэбнае, аддаць перавагу каму-, чаму-н.

   • В. кнігу для чытання.
   • В. прафесію.
   • В. спадарожніка.

3. Абраць галасаваннем.

   • В. новы састаў профкома.

4. Выняць, дастаць адкуль-н. усё да апошняга, зрасходаваць.

   • В. ваду са студні.
   • В. ліміты.

5. Сабраць ураджай бульбы, агуркоў і пад.

   • В. цыбулю ў агародзе.

6. Знайсці, вызваліць для якой-н. мэты (пра час).

   • В. вольную часіну.

|| незакончанае трыванне: выбіраць.

|| назоўнік: выбар.

выбрык назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. гл. выбрыкваць.

2. Учынак, які супярэчыць агульнапрьшятым нормам паводзін.

   • Гэта ўсё яго выбрыкі.

выбрыкваць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Бегаючы, ускідваць заднімі нагамі (пра жывёл).

2. пераноснае значэнне: Гарэзіць, дурэць.

|| аднакратны дзеяслоў: выбрыкнуць.

|| назоўнік: выбрык.

выбрысці дзеяслоў | закончанае трыванне

Брыцучы, выйсці адкуль-н.

• В. з вады.
• В. з зачараванага кола (пераноснае значэнне).

выбрыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрэзаць брытвай валасы на чым-н., выгалідь.

• В. твар.

|| незакончанае трыванне: выбрываць.

|| зваротны стан: выбрыцца.

|| незакончанае трыванне: выбрывацца.

выбудоўваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і будаваць (у 1 знач.).

выбух назоўнік | мужчынскі род

1. Імгненнае разбурэнне чаго-н., якое суправаджаецца ўтварэннем моцна наірэтых, з высокім ціскам газаў; гук, які суправаджае такое разбурэнне.

   • Ядзерны в.
   • В. газаў.

2. пераноснае значэнне, чаго. Раптоўнае праяўленне чаго-н.

   • В. смеху.
   • В. абурэння.

выбухнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Узарвацца.

   • Снарад выбухнуў.

2. З сілай вырвацца адкуль-н.

   • Полымя з дымам выбухнула з печы.

3. пераноснае значэнне: Нечакана пачацца, раптоўна ўзнікнуць (пра пачуцці, грамадскія ўзрушэнні).

   • Выбухнуў гнеў.
   • Выбухнула забастоўка.

|| незакончанае трыванне: выбухаць.

выбухны прыметнік

1. Які служыць для ўгварэння выбуху (у 1 знач.).

   • Выбухная камера.

2. Такі, вымаўленне якога суправаджаецца выбухам (пра гукі мовы).

   • Выбухныя зычныя.

выбуховы прыметнік

Які мае дачыненне да выбуху (у 1 знач.), з’яўляецца вынікам выбуху або здольны ўтварыць выбух ці здольны ўзрывацца.

• Выбуховая хваля.
• Выбуховыя рэчывы.