Усе словы

дашкольнік назоўнік | мужчынскі род

1. Дзіця дашкольнага ўзросту.

   • Рэгістрацыя дашкольнікаў.

2. Педагог, які займаецца з дзецьмі дашкольнага ўзросту (размоўнае).

|| жаночы род: дашкольніца.

дашукацца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Настойліва шукаючы, знайсці.

   • Не магу д. ключоў.

2. чаго. Даведацца, высветліць.

   • Д. праўды.

|| незакончанае трыванне: дашуквацца.

дашчаны прыметнік

Зроблены з дошак.

• Дашчаная перагародка.

дашчанік назоўнік | мужчынскі род

1. Вялікая ложа з плоскім дном.

   • Д. ваду прапускае.

2. Будыніна з дошак (размоўнае).

   • Улетку і ў дашчаніку добра.

дашчэнту прыслоўе

Канчаткова, поўнасцю (пераважна з дзеяслогамі згарэць, разбурыць, зруйнаваць).

• Хата згарэла д.
• Землетрасенне разбурыла город д.

даярка назоўнік | жаночы род

Работніца, якая доіць і даглядае кароў.

• Калгасныя д.

|| мужчынскі род: даяр.

даёнка назоўнік | жаночы род

Пасудзіна, у якую дояць малако.

|| прыметнік: даёначны.

даіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Даваць малако.

• Карова яшчэ доіцца.

даіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Выцэджваць малако з вымя.

   • Д. кароў.

2. пераноснае значэнне: Настойліва вымагаць у каго-н. сродкі і інш. (размоўнае).

|| закончанае трыванне: падаіць.

|| назоўнік: даенне і дойка.

|| прыметнік: даільны.

• Даільная ўстаноўка.

даўбешка назоўнік | жаночы род

1. Круглае палена з патончаным канцомдзяржаннем для расколвання, убівання чаго-н. у што-н.; невялікая доўбня.

   • Увагнаў калок даўбешкай.
   • Даўбешкамі забівалі палі.

2. пераноснае значэнне: Пра тупога, няздольнага чалавека (размоўнае лаянкавае).

   • Д. часам пост займае немалы.

даўга прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. працяглы ў часе і вялікі па даўжыні; пішацца, калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр. даўгавечны, даўганосы.

даўгаваты прыметнік

1. Некалькі даўжэйшы за нармальны.

   • Плашч яму д.

2. Не круглы на выгляд, прадаўгаваты (размоўнае).

   • Твар у хлопца д.

даўгавечны назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Той, хто доўга жыве.

|| жаночы род: даўгавечніца.

даўгагрывы прыметнік

З доўгай грывай (пра коней).

• Даўгагрывыя коні.

даўгадзюбы прыметнік

З доўгай дзюбай.

• Д. журавель.

даўгакрылы прыметнік

З доўгімі крыламі.

• Д. стрыж.
• Сямейства даўгакрылых (назоўнік).

даўгакрысы прыметнік

З доўгімі крысамі (пра адзенне).

• Даўгакрысае паліто.

даўгалетні прыметнік

Які працягваецца многа гадоў.

• Даўгалетняя праца.

даўгалецце назоўнік | ніякі род

Доўгае жыццё.

• Прыклад чалавечага даўгалецця.

даўгалыгі прыметнік | размоўнае

Вельмі высокі, худы і нязграбны.

• Д. хлопец.

даўганосік назоўнік | мужчынскі род

Невялікі жук з выцягнутай галавой, шкоднік сельскагаспадарчых раслін.

• Свірнавы д.

даўгата назоўнік | жаночы род

1. Працягласць у часе чаго-н.

   • Д. дня.

2. Геаграфічная каардыната, якая вызначае месца пункіаў на паверхні Зямлі адносна пачатковага мерыдыяна.

   • Заходнія даўготы.

даўгахвалевы прыметнік

Які працуе на доўгіх хвалях, прымае доўгія хвалі.

• Даўгахвалевая радыёстанцыя.

даўгачасны прыметнік

Які працягваецца доўгі час.

• Даўгачасная адсутнасць.
• Даўгачасная абарона.

Даўгачасны агнявы пункт — моцнае абароннае збудаванне, прызначанае для вядзення агню з гармат, кулямётаў і інш.

|| назоўнік: даўгачаснасць.

даўгунец назоўнік | мужчынскі род

Гатунак ільну з доўгім валакном.

даўгі прыметнік

Тое, што і доўгі.

даўжнік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто ўзяў у доўг, пазычыў у каго-н.

• Жыве нядрэнна сам і мае многіх даўжнікоў.
• Лічыце мяне сваім даўжніком (я вельмі вам абавязаны).

|| жаночы род: даўжніца.

даўжыня назоўнік | жаночы род

1. Працягласць лініі, плоскасці, цела ў тым кірунку, у якім два крайнія іх пункты найбольш аддалены адзін ад другога.

   • Змераць даўжыню стала.
   • Меры даўжыні.

2. Адлегласць паміж канцамі чаго-н.

   • Д. вуліцы.
   • Д. ракі.

3. Працягласць у часе.

   • Д. рабочага дня.

даўжэзны прыметнік | размоўнае

1. Вельмі доўгі (у прасторы).

   • Прайшлі д. шлях.

2. Вельмі працяглы (у часе).

   • Д. дзень, як цэлы год.

даўжэць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Станавіцца больш доўгім.

• Над вечар цені даўжэюць.
• Вясной дні даўжэюць.

|| закончанае трыванне: падаўжэць.

даўка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Таўкатня, штурханіна.

• Д. пры ўваходзе.

даўкі прыметнік

Які перасядае ў горле, выклікае аскому.

• Даўкія грушы.

|| назоўнік: даўкасць.

даўнасць назоўнік | жаночы род

1. Аддаленасць у часе якой-н. падзеі.

   • Справа гэта мае вялікую д.

2. Працяглае існаванне чаго-н.

   • Д. нашага сяброўства.

3. Тэрмін, пасля якога набываецца або траціцца якое-н. права (спецыяльны тэрмін).

   • Іскавая д.
   • Тэрмін даўнасці мінуў.

|| прыметнік: даўнасны.

даўней прыслоўе

У старыя часы, у далёкім мінулым.

• Д. людзі хадзілі ў саматканым адзенні.

даўнейшы прыметнік

1. Выш. ст. да прым. даўні.

2. Які адбыўся задоўга да цяперашняга часу; старадаўні.

   • Даўнейшыя звычаі адыші ў нябыт.

3. даўнейшае, -ага, н.

   • Даўномінулае.
   • Д. не вернецца ніколі.

даўно прыслоўе

1. Многа часу таму назад.

   • Д. гэта было.

2. На працягу доўгага часу.

   • Ён д. тут жыве.

Фразеалагізмы:

• Даўно б так! — ужыв. пры адабрэнні чыйго-н. учынку.
• Даўным-даўно (размоўнае) — вельмі даўно.
• З давён-даўна — з даўніх часоў.

|| памяншальная форма: даўненька.

даўномінулы прыметнік

Які існаваў, адбыўся ў далёкім мінулым.

• Даўномінулыя падзеі.

Даўномінулы час — у граматыцы: асобая форма дзеяслова прошлага часу ў некаторых мовах, што абазначае дзеянне, якое папярэднічала другому дзеянню мінулага часу.

даўні прыметнік

1. Які быў, адбыўся даўно.

   • Прыгадаўся д. выпадак.

2. Які існуе здаўна.

   • Даўняе знаёмства.
   • Справа даўняя — ужо не мае значэння.

даўніна назоўнік | жаночы род | размоўнае

Былыя, даўнія часы; старадаўнасць.

• Пачаў успамінаць даўніну.
• Гэта памяць даўніны глыбокай.

дбайны прыметнік

Старанны, руплівы.

• Д. гаспадар.
• Усё ў гумне дбайна (прыслоўе) дагледжана.

|| назоўнік: дбайнасць.

дбаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Праяўляць клопаты аб кім-, чым-н., турбавацца пра каго-, што-н.

• Аб ім дбалі чужыя людзі.
• Д. пра парадак у гаспадарцы.
• Хто дбае, той і мае (з народнай творчасці).

І не дбае — не звяртае ўвагі.

|| закончанае трыванне: падбаць.

|| назоўнік: дбанне.

два лічэбнік

1. Лік 2.

   • Двойчы два — чатыры.
   • Напісаць лічбу 2.

2. Колькасць 2.

   • Два сярпы.
   • Дзве хвіліны.
   • За аднаго бітага двух нябітых даюць (прыказка).

Фразеалагізмы:

• Два—тры (размоўнае) — некалькі, нямнога (ужыв. для прыблізнага абазначэння невялікай колькасці чаго-н.).
  • Мароз два—тры градусы.
• Два боты — пара (размоўнае іранічны сэнс) — пра людзей, у многіх адносінах падобных адзін на аднаго, вартых адзін аднаго.
• Бачыць на два аршыны пад зямлёй (размоўнае, часта іранічны сэнс) — адрознівацца вялікай праніклівасцю.
• Ні два і ні паўтара (размоўнае) — нешта няпэўнае.
• Як двойчы два (чатыры) — бясспрэчна, зразумела, ясна.

двайковы прыметнік | спецыяльны тэрмін

Заснаваны на лічэнні двойкамі (парамі).

• Двайковая сістэма злічэння.

двайны прыметнік

1. Які складаецца з дзвюх аднародных частак, двух аднародных прадметаў.

   • Чамадан з двайным дном.

2. У два разы большы, падвойны.

   • Д. расход.
   • Двайная бухгалтэрыя — від бухгалтарскага ўліку, пры якхм уліковыя аперацыі адлюстроўваюцца двойчы ў розных кнігах.

двайняты назоўнік | размоўнае

Двое дзяцей, якіх адначасова нарадзіла адна маці.

двайнік² назоўнік | мужчынскі род

Двухпудовая гіра.

• Спартсмен практыкуецца з двайніком.

дванаццаць лічэбнік

Лічба і колькасць 12.

• Тры разы па чатыры — д.
• Д. месяцаў.

|| парадкавы лічэбнік: дванаццаты.

дванаццаціперсны прыметнік

Дванаццаціперсная кішка — пачатковая частка тонкай кішкі чалавека, якая ідзе ад страўніка [назву атрымала ад даўжыні, роўнай 12 пярстам, г.зн. пальцам, у іх папярочніку].

дваранства назоўнік | ніякі род

У феадальным і, пазней, у капіталістычным грамадстве: прывілеяваны пануючы клас (памешчыкаў і вышэйшых чыноўнікаў, якія выслужыліся перад уладай).

|| прыметнік: дваранскі.

дваранін назоўнік | мужчынскі род

Асоба, якая належала да дваранства.

|| жаночы род: дваранка.

|| прыметнік: дваранскі.