Усе словы

вудзільшчык назоўнік | мужчынскі род

Той, хто вудзіць рыбу.

|| жаночы род: вудзільшчыца.

|| прыметнік: вудзільшчыцкі.

вудзіцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Лавіцца на вуду.

• З раніцы рыба добра вудзілася.

вудзіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Лавіць вудай (рыбу).

|| назоўнік: вуджэнне.

вуж назоўнік | мужчынскі род

Адна з неядавітых змей сямейства паўзуноў.

• Выкручвацца вужом (таксама пераноснае значэнне):

  1. падлізвацца, падлашчвацца, дабіваючыся чаго-н. і
  2. падманам, хітрасцю старацца выйсці з цяжкага становішча.

|| прыметнік: вужовы.

вужавінне назоўнік | ніякі род

Скура змяі, скінутая ў час лінькі.

вужака назоўнік | жаночы род

1. Агульная назва паўзуноў з доўгім гнуткім целам без ног, змяя (размоўнае).

   • Віцца вужакай (таксама пераноснае значэнне: падлізвацца, падлашчвацца, дабіваючыся чаго-н.).

2. пераноснае значэнне: Пра ліхога, каварнага чалавека.

|| прыметнік: вужачы.

• Вужачая скура.

вужаня (вужанё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня вужа.

вужышча назоўнік | ніякі род

Тоўстая кручаная вяроўка, якой уціскаюць вазы (з сенам, снапамі і пад.).

вуза назоўнік | жаночы род

Клейкае рэчыва, якое выпрацоўваюць пчолы з гаючых смалістых выдзяленняў пупышак дрэў (бярозы, таполі, асіны); пропаліс.

вуздэчка назоўнік | жаночы род

Частка вупражы — аброць з рамянёў з цуглямі, якая надзяваецца на галаву каню.

• Раменная в.

|| прыметнік: вуздэчкавы.

вузел² назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Адзінка скорасці судна, роўная адной марской мілі ў гадзіну.

вузець дзеяслоў | незакончанае трыванне

Станавіцца вузейшым.

|| закончанае трыванне: павузець.

вузкаваты прыметнік

Недастатковы па шырыні.

• В. рукаў.
• В. проезд.

вузкакалейка назоўнік | жаночы род | размоўнае

Вузкакалейная чыгунка.

вузкакалейны прыметнік

З вузкай рэйкавай каляёй.

• Вузкакалейная чыгунка.

вузкі прыметнік

1. Невялікі ў шырыню, у папярочніку.

   • Вузкая дарога.
   • Вузкае месца (пераноснае значэнне: пра цяжкасці ў ажыццяўленні чаго-н.).

2. Вельмі цесны, недастаткова прасторны.

   • В. рукаў.
   • Кашуля вузкая ў грудзях.

3. Які ахоплівае нямногае, нямногіх, абмежаваны.

   • Вузкая спецыяльнасць.
   • Вузкае кола сяброў.
   • Вузкая нарада.

4. пераноснае значэнне: 3 абмежаванымі погладамі, інтарэсамі, недалёкі.

   • В. кругагляд.

|| назоўнік: вузкасць.

вузлаваты прыметнік

1. Які мае вузлы, няроўны.

   • Вузлаватая пража.

2. З патаўшчэннямі, ушчыльненнямі мышачнай тканкі.

   • Вузлаватыя вены.
   • Вузлаватыя пальцы.

|| назоўнік: вузлаватасць.

вузлавы прыметнік

1. гл. вузел.

2. пераноснае значэнне: Асноўны, галоўны, самы істотны.

   • Вузлавое пытанне.

вузы назоўнік | высокае

Тое, што аб’ядноўвае, звязвае, стварае ўнутраную сувязь, адзінства.

• В. братэрства, дружбы.

вузіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Рабіць вузейшым, звужваць.

• В. штаны.

вулей назоўнік | мужчынскі род

Спецыяльная скрынка або выдзеўбаная калода для пчол.

• Рамачны в.
• На пасецы было пятнаццаць вуллёў.

|| прыметнік: вуллёвы.

вулкан назоўнік | мужчынскі род

Канічная гара з кратарам на вяршыні, праз які час ад часу вывяргаецца лава, агонь, попел.

• Патухлы в.
• Дзеючы в.

|| прыметнік: вулканічны.

• Вулканічныя пароды.

вулканізаваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Зрабіць (рабіць) вулканізацыю.

вулканізацыя назоўнік | жаночы род

Хімічная апрацоўка матэрыялаў для надання ім пругкасці, трываласці і інш. уласцівасцей.

|| прыметнік: вулканізацыйны.

вульгарны прыметнік

1. Пошлы, непрыстойны, грубы.

   • В. выраз.

2. Спрошчаны да крайнасці, да скажэння сэнсу.

   • В. выклад вучэння.

|| назоўнік: вульгарнасць.

вульгарызаваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Падаць (падаваць) у груба спрошчаным, скажоным выглядзе.

• В. навуку.

|| назоўнік: вульгарызацыя.

вульгарызатар назоўнік | мужчынскі род

Чалавек, які вульгарызуе што-н.

|| прыметнік: вульгарызатарскі.

вульгарызм назоўнік | мужчынскі род

Грубае, вульгарнее (у 1 знач.) слова або выраз, ужыты ў літаратурнай мове.

вуліца назоўнік | жаночы род

1. У населеных пунктах: два рады дамоў і прастора паміж імі для праходу і праезду, а таксама сама гэта прастора.

   • Шырокая в.

   • Галоўная в. города.

   • Апынуцца на вуліцы (таксама пераноснае значэнне: без жылля).

   • Выкінуць на вуліцу (таксама пераноснае значэнне):

     1. выселіўшы, пазбавіць жылля;
     2. звольніць з работы, пазбавіць сродкаў існавання.

   • На пажар збеглася ўся в. (пераноснае значэнне: усе жыхары вуліцы; размоўнае).

   • Будзе і на нашай вуліцы свята (прыказка і для нас наступіць радасць, урачыстасць).

2. Месца пад адкрытым небам у процілегласць памяшканню.

   • На вуліцы такая відната.

3. пераноснае значэнне: Асяроддзе, якое сваёй некультурнасцю, нявыхаванасцю дрэнна ўплывае на каго-н.

   • Дрэнны ўплыў вуліцы.
   • В. вінавата ў чым-н.

|| памяншальная форма: вулачка.

|| прыметнік: вулічны.

• В. рух (на вуліцах).

вундэркінд назоўнік | мужчынскі род

Дзіця с надзвычайнымі здольнасцямі.

|| прыметнік: вундэркіндаўскі.

вунь часціца

1. указальная. Ужыв. для ўдакладнення месца ці месцазнаходжання каго-, чаго-н.

   • В. там, каля лесу.
   • А в., што гэта за дрэва?

2. вылучальная. Вылучае або падкрэслівае значэнне таго ці іншага слова ў сказе.

   • В. нядаўна мы іх бачылі тут.

3. узмацняльная. У спалучэнні з займеннікамі ўказвае на меру або ступень якасці чаго-н.

   • В. колькі ягад вы набралі.
   • В. якая глыбокая яма.

4. у знач. прыслоўе: У тым месцы, не тут.

   • В. відаць веска.
   • Вунь (яно) што або вунь (яно) як (размоўнае) — вокліч для выказу здзіўлення або ўсведамлення.

вупраж назоўнік | жаночы род

1. Рыштунак для запрэжкі (у 1 знач.).

   • Конская в.

2. Счэпнае прыстасаванне ў вагонах (спецыяльны тэрмін).

|| прыметнік: вупражны.

вуркатаць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Утвараць аднастайныя пералівістыя гукі, глуха грукатаць.

• Вуркатаў гром.
• Машыны вуркочуць.

|| назоўнік: вуркатанне.

вуркатлівы прыметнік

1. Які раскаціста гучыць, глуха грукоча.

   • В. гром.

2. Бурклівы.

   • Вуркатлівая старая.

|| назоўнік: вуркатлівасць.

вусаты прыметнік

З вусамі; з доўгімі або густымі вусамі.

• В. мужчына.
• В. матыль.

|| назоўнік: вусатасць.

вусач назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Чалавек з вялікімі вусамі.

2. Рыба сямейства карпавых.

|| прыметнік: вусачовы.

вусень назоўнік | мужчынскі род

Лічынка матыля, падобная на чарвяка.

|| прыметнік: вусеневы.

вусны² прыметнік

Які вымаўляецца, не пісьмовы.

• Вусная заява.
• Вусная мова.
• Вусная народная творчасць.

|| назоўнік: вуснасць.

• В. судовага разбору.

вустрыца назоўнік | жаночы род

Ядомы марскі малюск.

|| прыметнік: вустрычны.

вусце назоўнік | ніякі род

1. Месца ўпадзення ракі (у мора, возера ці ў іншую раку).

   • В. Прыпяці.

2. Выхадная адтуліна чаго-н.

   • В. ствола шахты.
   • В. сеткі.

|| памяншальная форма: вусцейка.

|| прыметнік: вусцевы.

вусцілка назоўнік | жаночы род

Тонкая подсцілка на ўнутранай частцы падэшвы ў абутку.

|| прыметнік: вусцілкавы.

вусцішны прыметнік | размоўнае

1. Ціхі, спакойны.

   • В. лес.

2. Страшны, жудасны.

   • Адной у хаце стала вусцішна (прыслоўе).

|| назоўнік: вусцішнасць.

вусы назоўнік | мужчынскі род

1. Валасы над верхняй губой у мужчын.

   • Ён носіць в.
   • Адгадаваць в.

2. У жывёл: шчаціністыя валасы па баках верхняй губы.

   • Кот варушыць вусамі.

3. Тое, што і вусікі (у 2 і 3 знач.).

Фразеалагізмы:

• І ў вус (сабе) не дзьме (размоўнае) — не турбуецца, не клапоціцца ні пра што.
• Матаць (сабе) на вус што (размоўнае) — запамінаць з якой-н. мэтай, прымячаць.
• Самі з вусамі (размоўнае жартаўлівае) — не горшыя за іншых.

вусікі назоўнік | мужчынскі род

1. Маленькія вусы.

   • У хлопца ўжо в. прабіваюцца.

2. У раслін: ніткападобныя атожылкі на лістах, сцёблах.

3. У членістаногіх: органы нюху і дотыку ў выглядзе прыцаткаў на галаве.

|| прыметнік: вусікавы.

вутка² назоўнік | жаночы род

Пасудзіна з доўгім носам для мачы, якая падаецца ляжачым хворым мужчынам.

вух выклічнік

1. Выражае пачуццё зязіўлення, захаплення і пад. перад сілай, незвычайнасцю чаго-н.

   • В., якое высокое дрэва!

2. Ужыв. як гукапераймальнае для перадачы моцнага і глухога гуку ад удару, выстралу і пад.

   • В., як садзяць гарматы!

вуха назоўнік | ніякі род

1. Орган слыху, а таксама вонкавая частка яго ў форме ракавіны.

   • Унутранае в.
   • Адмарозіць вушы.
   • Пачухаць за вухам.
   • Праваліцца па самыя вушы (вельмі глыбока).
   • Тугаваты (тугі) на в. (глухаваты).
   • На в. гаварыць (ціха, каля самага вуха таго, хто слухае).
   • Міма вушэй прапусціць што-н. (пакінуць без увагі).
   • В. рэжа або дзярэ (пра непрыемныя спевы, музыку; размоўнае).
   • Не бачыць каму-н. кого-, што-н. як сваіх вушэй (ніколі не ўбачыць, не атрымаць; размоўнае).
   • За вушы не адцягнеш каго-н. (вельмі падабаецца каму-н. што-н. і размоўнае).
   • Адным вухам (або краем вуха) чуў (не поўнасцю, без падрабязнасцей; размоўнае).
   • І сцены вушы маюць (тут могуць падслухваць).
   • Вушы наставіць (натапырыць) (пачаць прыслухоўвацца).
   • Трымаць вушы востра (не быць вельмі даверлівым, быць асцярожным, пільным; размоўнае).
   • У вушы ўвесці кому (падказаць каму-н. неабходнасць якога-н. дзеяння).
   • Як у вуху (зацішна, цёпла).

2. перан, звычайна адз. Здольнасць успрымаць гукі.

   • Чуткае в. ў каго-н.

3. часцей мн. У цёплай шапцы-вушанцы — бакавыя адкідныя часткі.

   • Шапка з вушамі.

4. У некаторых прадметаў: бакавая частка, прыстасаванне для падвешвання, пад’ёму.

   • Вушы цэбра.
   • І вухам не вядзе (размоўнае) — не звяртае ніякай увагі.
   • Па вушы закахацца (размоўнае) — вельмі моцна.
   • Па (самыя) вушы (размоўнае) — вельмі глыбока, многа, моцна; поўнасцю.
   • Па (самыя) вушы ўвайсці ў справу.
   • Дома работы па вушы.
   • Ні вуха ні рыла (не разумев, не ведае і пад. і размоўнае) — зусім нічога (не разумев, не ведае і пад.).

|| памяншальная форма: вушка.

• За вушка ды на сонейка (выкрыць, прыцягнуць да адказнасці каго-н.).

|| прыметнік: вушны.

• Вушныя хворобы.
• В. ўрач (па лячэнню вуха; разм).
• Вушная ракавіна.

вухавёртка назоўнік | жаночы род

Прамакрылае насякомае з плоскім доўгім цельцам.

вухаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і вухкаць.

|| назоўнік: вуханне.

вухнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Усклікнуць «вух».

   • Вухнуўшы, ударыў ломам па лёдзе.
   • Вухнула сава.

2. Тое, што і бухнуць (у 1 знач.).

   • Глуха вухнуў гром.

|| незакончанае трыванне: вухкаць.

|| назоўнік: вухканне.