Усе словы

глаголіца назоўнік | жаночы род

Адна з дзвюх стараславянскіх азбук.

|| прыметнік: глагалічны.

• Глагалічнае пісьмо.

гладзь² назоўнік | жаночы род

Спосаб вышывання шырокімі шчыльнымі шыўкамі.

гладзільны прыметнік

Тое, што і прасавальны.

гладзіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Лёгка праводзіць рукой па чым-н.

   • Г. па галоўцы (таксама пераноснае значэнне: патураць каму-н.).
   • Г. супраць шэрсці (таксама пераноснае значэнне: гаварыць ці рабіць каму-н. наперакор).

2. Тое, што і прасаваць.

|| закончанае трыванне: пагладзіць.

|| назоўнік: гладжанне.

гладка прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач. гладкі (у 1 і 3 знач.), напр. гладкаскуры, гладкасценны, гладкашэрсны, гладкатвары.

гладкаствольны прыметнік

З гладкім, не наразным ствалом (у 2 знач.).

• Гладкоствольнае ружжо.

гладкі прыметнік

1. Роўны, без упадзін і выступаў.

   • Г. стол.
   • Гладкая пляцоўка.

2. пераноснае значэнне: Просты, лёгкі для разумення (пра мову, верш, думкі і пад.).

   • Лектар гаварыў гладка (прыслоўе).
   • Г. стыль.

3. Сыты, адкормлены (размоўнае).

   • Гладкія коні.
   • Г. пан.

|| назоўнік: гладкасць.

гладыш назоўнік | мужчынскі род

Збан без ручкі.

• Г. з квасам.

|| прыметнік: гладышны.

гладыятар назоўнік | мужчынскі род

У старажытным Рыме: барэц з рабоў або ваеннапалонных, які змагаўся на арэне цырка з другім такім барцом або дзікім зверам.

|| прыметнік: гладыятарскі.

гладыёлус назоўнік | мужчынскі род

Дэкаратыўная травяністая расліна з мечападобнымі лістамі і вялікімі яркімі кветкамі рознага колеру.

|| прыметнік: гладыёлусны.

глазет назоўнік | мужчынскі род

Парча з каляровай шаўковай асновай і з тканымі залатымі ці сярэбранымі ўзорамі.

|| прыметнік: глазетавы.

глазура назоўнік | жаночы род

1. Шклопадобны сплаў, якім пакрываюць гліняную, фаянсавую і пад. пасуду.

2. Густы цукровы сіроп, у якім вараць садавіну і якім пакрываюць мучныя вырабы.

|| прыметнік: глазурны.

глазураваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Пакрыць (-ываць) глазурай (у 1 знач.).

• Г. пасуду.

|| назоўнік: глазуроўка і глазураванне.

гламазда назоўнік | жаночы род | абласное

Пра няўклюднага чалавека, пра нязграбную рэч.

гланды назоўнік | жаночы род

Паднябенныя міндаліны.

|| прыметнік: гландавы.

гласарый назоўнік | мужчынскі род

Тлумачальны слоўнік устарэлых і малазразумелых слоў пераважна да старажытных тэкстаў.

|| прыметнік: гласарыевы.

гласны назоўнік | мужчынскі род

У дарэвалюцыйнай Расіі: член гарадской думы, гарадскі дэпутат.

глаўкома назоўнік | жаночы род

Хвароба вачэй, выкліканая павышэннем ціску ўнутры вока.

|| прыметнік: глаўкомны.

глеба назоўнік | жаночы род

1. Верхні слой зямной кары.

   • Гліністая г.

2. пераноснае значэнне: Аснова, алора.

   • Падрыхтаваць глебу для перагавораў.

Фразеалагізмы:

• Выбіць глебу з-пад чыіх ног — прымусіць пераканацца ў беспадстаўнасці чаго-н.; пазбавіць упэўненасці ў чым-н.
• На глебе чаго, у знач. прыназоўнік: з Р — па прычыне.
• Захворванне на нервовай глебе.

|| прыметнік: глебавы.

глебазнавец назоўнік | мужчынскі род

Спецыяліст у галіне глебазнаўства.

глебазнаўства назоўнік | ніякі род

Навука, якая займаецца вывучэннем саставу і якасці глебы (у 1 знач.).

|| прыметнік: глебазнаўчы.

гледжанне назоўнік | ніякі род

Пункт гледжання — тое, што і пункт погляду (гл. погляд).

глей назоўнік | мужчынскі род

Вязкі асадак з мінеральных або арганічных рэчываў на дне вадаёмаў.

|| прыметнік: глеевы.

глейкі прыметнік

Вязкі, ліпкі.

• Глейкая гліна.

|| назоўнік: глейкасць.

глетчар назоўнік | мужчынскі род

Тое, што і ляднік.

|| прыметнік: глетчарны.

глеісты прыметнік

1. Пакрыты глеем, які ічяшчае многа глею.

   • Глеістае дно возера.

2. Вязкі.

   • Глеістая дарога.

|| назоўнік: глеістасць.

глобус назоўнік | мужчынскі род

Мадэль зямнога шара або нябеснай сферы, умацаваная на вертыкальнай падстаўцы.

|| прыметнік: глобусны.

глоса назоўнік | жаночы род | спецыяльны тэрмін

Тлумачэнне незразумелага слова або выразу, якое даецца на палях або ў самім тэксце старажытных і сярэдневяковых рукапісаў.

• Глосы ў скарынінскіх тэкстах.

глотагенез назоўнік | мужчынскі род | спецыяльны тэрмін

Працэс станаўлення чалавечай натуральнай гукавой мовы.

|| прыметнік: глотагенезны.

глотка назоўнік | жаночы род

1. Частка стрававальнага тракту — мышачная трубка, якая злучае поласць рота са страваводам.

2. Тое, пrrо і горла (у 1 знач.; размоўнае).

   • Схваціць за глотку.
   • Драць глотку (крычаць моцна і без толку).

|| прыметнік: глотачны.

глузд назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Розум, развага; мазгі.

• Варочаць глуздамі.
• 3 глузду з’ехаць (размоўнае) — страціць розум, звар’яцець.

глум назоўнік | мужчынскі род

1. гл. глуміць.

2. Пра што-н. папсаванае, марна страчанае.

   • Многа сена пайшло ў г.

глуміцца дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Марна траціцца, псавацца.

   • Цяжка глядзець, як глуміцца дабро.

2. Здзекавацца, кпіць, насміхацца.

   • Г. з дзіцяці.

|| закончанае трыванне: зглуміцца.

|| назоўнік: глум і глумленне.

глуміць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Марна траціць, псаваць.

• Г. дабро.

|| закончанае трыванне: зглуміць.

|| назоўнік: глум і глумленне.

глупства назоўнік | ніякі род

Што-н. нязначнае, дробязнае.

• Не варта гаварыць пра г.

Вярзці глупства (размоўнае неадабральнае) — гаварыць недарзчнасці.

глухаваты прыметнік

Часткова пазбаўлены слыху; які недачувае.

глуханемата назоўнік | жаночы род

Адсутнасць слыху і здольнасці гаварыць.

глуханямы прыметнік

Пазбаўлены слыху і здольнасці гаварыць.

глухата назоўнік | жаночы род

Поўная адсутнасць або частковы недахоп слыху.

глухмень назоўнік | жаночы род | размоўнае

Глуш.

• Лясная г.
• Жыць у глухмені.

глухнуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Станавіцца глухім (у 1 знач.).

2. Заціхаць, слабець, знікаць.

   • Шум глухне.
   • Матор глухне (перастае працаваць).

3. Дзічэць, зарастаць пустазеллем.

   • Цыбуля без догляду глухне ад травы.

4. пераноснае значэнне: Паступова слабець або знікаць.

   • Пачуцці з часам глухнуць.

|| закончанае трыванне: заглухнуць і аглухнуць.

глухі прыметнік

1. Пазбаўлены слыху.

   • Г. чалавек.
   • Падручнікі для глухіх (назоўнік).

2. пераноснае значэнне, да чаго. Неспагадлівы, раўнадушны.

   • Г. да чужых патрэб.

3. Прыглушаны, невыразны.

   • Г. трэск.
   • Піяніна гучыць глуха (прыслоўе).

4. Густы, цёмны, непралазны.

   • Г. лес.

5. Ціхі, які знаходзіцца ў глушы; пустынны.

   • Г. завулак.

6. пераноснае значэнне: Позні.

   • Глухая восень.
   • Глухая поўнач.

7. Без адтулін, суцэльны.

   • Глухая сцяна.

Глухі зычны — які вымаўляецца без удзелу голасу (спецыяльны тэрмін).

глуш назоўнік | жаночы род

1. Густа парослы ўчастак лесу.

   • Лясная г.

2. Аддаленае ад паселішчаў месца, захалусце.

   • Жыву ў глушы, далека ад горада.
   • У такую г. аўтобусы не даходзяць.

3. Позняя, глухая пара.

   • У такую г. людзі адпачываюць.

глушыцель назоўнік | мужчынскі род

1. Прыстасаванне для змяншэння сілы гуку рухавіка, механізма і пад. (спецыяльны тэрмін).

2. пераноснае значэнне: Той, хто глушыць (у 3 знач.), падаўляе што-н.

   • Глушыцель крытыкі.

глушыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Перашкаджаць слухаць. Розныя шумы глушылі прамову і нічога не было чуваць.

2. Рабіць нячутным, заглушаць.

   • Г. радыё.

3. Не даваць расці, перашкаджаць развіццю чаго-н.

   • Крапіва глушыла буракі.
   • Г. ініцыятыву (пераноснае значэнне).

4. Моцным ударам аглушаць, пазбаўляць прытомнасці.

   • Г. рыбу.

5. Выключаць (матор, машыну і пад.).

   • Г. матор.

6. Вельм; многа піць чаго-н. (пераважна алкагольнага; размоўнае).

   • Г. гарэлку.

|| закончанае трыванне: заглушыць і аглушыць.

|| назоўнік: глушэнне.

глушэц назоўнік | мужчынскі род

1. Вялікая лясная птушка сямейства цецерукоў.

2. Глухі чалавек (размоўнае).

|| прыметнік: глушцовы.

глыб назоўнік | жаночы род

Тое, што і глыбіня (у 2 знач.).

глыба назоўнік | жаночы род

Вялікі кавалак, абломак цвёрдага рэчыва.

• Г. лёду.

|| прыметнік: глыбавы.

• Г. россып.

глыбака прыстаўка

Першая частка складаных слоў; ужыв. замест «глыбока…», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр. глыбакаводны, глыбакадонны, глыбакадумны.

глыбакаводдзе назоўнік | ніякі род

Высот ўзровень вады ў рацэ, вадаёме.