Усе словы

зліў назоўнік | мужчынскі род

1. зліву, гл. зліць.

2. Прыстасаванне для сцёку якой-н. вадкасці (спецыяльны тэрмін).

зліўны прыметнік | спецыяльны тэрмін

1. Змяшаны, зліты з розных пасудзін у адну.

   • Зліўное малако.

2. Прызначаны для зліву, злівання.

   • З. жолаб.
   • З. чан.

змагар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто змагаецца з кім-н. за што-н., барацьбіт.

• З. за справядлівасць.
• З. за мір.

|| жаночы род: змагарка.

|| прыметнік: змагарскі.

змагацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. з кім-чым, супраць каго-чаго або без дапаўнення. Весці барацьбу, спаборнічаць, супраціўляцца, імкнучыся перамагчы.

   • З. з ворагамі.
   • З. з канкурэнтамі.
   • Жыць і з.

2. з чым, супраць чаго. Імкнуцца знішчыць, выкараніць што-н.

   • З. з забабонамі.
   • З. супраць вайны.

3. за што. Дамагацца чаго-н., пераадольваючы перашкоды.

   • З. за свабоду.

4. з чым і без дапаўнення. Уступаць у сутыкненне (пра пачуцці, імкненні).

   • У ім радасць змагалася з зайздрасую.
   • У душы змагаліся два пачуцці.

|| назоўнік: змаганне.

змагчыся дзеяслоў | закончанае трыванне

Выбіцца з сілы, аслабець.

• З. і заснуць.

змазацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. мазацца.

2. Сцерціся, размазацца (пра што-н. намаляванае, напісанае і пад.).

   • Штрыхі змазаліся.

3. пераноснае значэнне Пазбавіцца выразнасці, расплысціся; сапсавацца, звесціся на нішто (размоўнае).

|| незакончанае трыванне: змазвацца.

змазаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. мазаць.

2. Пакрыць слоем чаго-н. тлустага, вадкага.

   • З. завесы ў дзвярах.
   • З. драпіну ёдам.

3. што з чаго. Размазаць, сцерці.

   • З. фарбу рукой.

4. пераноснае значэнне: Зрабіць невыразным, расплыўчатым, пазбавіць пэўнасці і вастрыні; сапсаваць, звесці на нішто (размоўнае).

   • З. пытанне.

5. каго (што) па чым і без дапаўнення. Моцна стукнуць (размоўнае грубае).

   • З. па твары.

|| незакончанае трыванне: змазваць.

|| назоўнік: змазка і змазванне.

змазка назоўнік | жаночы род

1. гл. змазаць.

2. Рэчыва, якім змазваюць.

   • Лыжная з.

|| прыметнік: змазачны.

• Змазачнае масла.

змазчык назоўнік | мужчынскі род

Рабочы, які займаецца змазкай чаго-н.

• З. чыгуначных колаў.

|| жаночы род: змазчыца.

змакрэлы прыметнік

Які стаў мокрым, намок.

• З. ад поту.

змакрэць дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць мокрым, намокнуць (ад поту, слёз, расы і пад.).

• З. на дажджы.
• Кашуля змакрэла ад поту.

змалаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Малоцячы, аддзяліць зерне ад калосся.

2. Моцна збіць, пабіць (размоўнае).

   • З. варожыя войскі.

3. Перабіць, паламаць (размоўнае).

   • З. усю пасуду.

|| незакончанае трыванне: змалочваць.

змалку прыслоўе | размоўнае

З малых гадоў, з маленства.

• Прывучыць сябе да працы з.

змаляваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць копію з якога-н. малюнка, чарцяжа і пад., намаляваць з натуры.

   • З. бярозу.

2. Пакрыць што-н. скрозь малюнкамі.

   • З. увесь альбом.

3. Зрасходаваць на маляванне.

   • З. усю фарбу.

|| незакончанае трыванне: змалёўваць.

зман назоўнік | мужчынскі род

1. Словы, учынкі, дзеянні, якія наўмысна наводзяць іншых на памылкі.

   • Паддацца на з.

2. Стан падманутага; памылковае, ілюзорнае ўяўленне аб чым-н.

   • Увесці каго-н. у з.

зманлівы прыметнік

1. Які тоіць у сабе зман, здольны паслужыць асновай няправільнага меркавання аб кім-, чым-н.

   • Зманлівая цішыня.

2. Які вабіць, чаруе.

   • Зманлівая далеч.

|| назоўнік: зманлівасць.

змаргнуць (зміргнуць) дзеяслоў | аднакратны дзеяслоў | закончанае трыванне

Маргнуць, міргнуць. Напружана сачыць за кім-н., баючыся з. вокам.

• Так глядзіць — не зміргне.

змардаваны прыметнік | размоўнае

Змучаны, знясілены.

• З. чалавек.
• З. выгляд.

|| назоўнік: змардаванасць.

змарнелы прыметнік

1. Змучаны, схуднелы.

   • З. чалавек.
   • З. выгляд.

2. Зачахлы, завялы (пра расліны).

   • Змарнелая агародніна.

|| назоўнік: змарнеласць.

змарозіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пашкодзіць (частку цела) марозам.

• З. пальцы.

змарыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Адчуць знямогу, стомленасць.

• Змарыўся за дзень.

змарыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Давесці да стану знямогі, стомленасці, стаміць.

   • Далёкая дарога змарыла нас.

2. Адолець (пра сон).

   • Змарыў сон.

|| незакончанае трыванне: зморваць.

|| зваротны стан: змарыцца.

|| незакончанае трыванне: зморвацца.

зматацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Звіцца ў клубок, маток пры намотванні.

   • Ніткі добра зматаліся.

2. Спешна пакінуць якое -н. месца (размоўнае).

   • Яны ўжо зматаліся адгэтуль.

|| незакончанае трыванне: змотвацца.

зматаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Матаючы, сабраць, наматаць.

• З. пражу.
• З. вуды (таксама пераноснае значэнне: спешна пакінуць якое-н. месца; размоўнае).

|| незакончанае трыванне: змотваць.

|| назоўнік: змотванне і змотка.

змахваць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

Быць падобным на каго-, што-н.

• Вашы жарты змахваюць на звычайную грубасць.

змахнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

Хуткім, рэзкім рухам зняць, сцерці з паверхні чаго-н. або скінуць.

• З. пыл.
• З. крошкі са стала.

|| незакончанае трыванне: змахваць.

змацаванне назоўнік | ніякі род

1. гл. змацаваць.

2. множны лік: -яў. Прыстасаванне для злучэння частак чаго-н. (спецыяльны тэрмін).

   • Рэйкавыя змацаванні.

змацаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Моцна злучыць.

   • З. бярвёны скобамі.
   • Сумесная барацьба іх яшчэ больш змацавала (пераноснае значэнне).

2. што чым. Засведчыць што-н. (афіцыйнае).

   • З. дакумент подпісам.
   • З. подпіс пячаткай.

|| незакончанае трыванне: змацоўваць.

|| назоўнік: змацаванне і змацоўванне.

змачыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць мокрым, вільготным.

• Дождж змачыў сена.

|| незакончанае трыванне: змочваць.

змаўчаць (змоўчаць) дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Прамаўчаць у адказ на што-н., не пярэчыць.

   • Яна пакрыўдзілася, але змаўчала.

2. пра што, аб чым. Наўмысля не сказаць.

   • З. пра хваробу.

|| незакончанае трыванне: змоўчваць.

змеепадобны прыметнік

З выгляду падобны на змяю.

• Змеепадобная трубка.

змей назоўнік | мужчынскі род

1. Вялікая змяя; тое, што і змяя (размоўнае).

2. Казачнае крылатае страшыдла з тулавам змяі.

   • Трохгаловы з.

3. Лёгкі каркас, абцягнуты паперай ці матэрыяй, які запускаецца на нітцы ў паветра.

змейкавы прыметнік

Змейкавы аэрастат (спецыяльны тэрмін) — лятальны апарат змеепадобнай формы.

змена назоўнік | жаночы род

1. гл. змяніцца, -ць.

2. Прамежак часу, пасля заканчэння якога група людзей (якія працуюць, вучацца і пад.) зменьваецца другой такой групай.

   • Вячэрняя з.
   • Працаваць у тры змены.

3. Група людзей, што працуе, вучыцца і пад. ў гэты прамежак.

   • Прыступіла да працы начная з.

4. Той (тыя), хто прыходзіць на змену каму-, чаму-н.

   • Рыхтаваць сабе змену.
   • Маладая з.

5. Камплект абутку, адзення, якія час ад часу мяняюцца.

   • Дзве змены бялізны.

На змену каму-чаму — услед за кім-, чым-н. і замяніць сабой каго-, што-н.

|| прыметнік: зменны.

зменлівы прыметнік

Які лёгка і часта мяняецца, няўстойлівы.

• Зменлівыя адносіны да каго-н.
• Зменлівае надвор’е.

|| назоўнік: зменлівасць.

зменшчык назоўнік | мужчынскі род

Той, хто працуе пазменна з іншым.

• Здаць печ зменшчыку.

|| жаночы род: зменшчыца.

|| прыметнік: зменшчыцкі.

зменшыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць меншым.

• Сям’я зменшылася.
• Боль зменшыўся.

|| незакончанае трыванне: змяншацца.

|| назоўнік: змяншэнне.

зменшыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць меншым.

• З. дозу лякарства.
• З. крок.
• З. небяспеку.

|| незакончанае трыванне: змяншаць.

|| назоўнік: змяншэнне.

змераць дзеяслоў | закончанае трыванне

Вызначыць якой-н. мерай велічыню чаго-н.

• З. глыбіню вадаёма.
• З. тэмпературу.
• З. вокам (пераноснае значэнне: уважліва аглядаць каго-н., нібы ацэньваючы).

|| незакончанае трыванне: змяраць.

змерзнуцца (змерзціся) дзеяслоў | закончанае трыванне

Прымерзнуць адзін да аднаго, змацавацца лёдам.

• Рыба змерзлася ў халадзільніку.

|| незакончанае трыванне: змярзацца.

|| назоўнік: змярзанне.

змеркнуцца дзеяслоў | безасабовая форма | закончанае трыванне

Пра наступленне змроку.

• На дварэ змерклася.

|| незакончанае трыванне: змяркацца.

змеркнуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. гл. меркнуць.

2. пераноснае значэнне: Страціць сілу, значэнне.

   • Слава змеркла.

|| незакончанае трыванне: змяркаць.

змест назоўнік | мужчынскі род

1. Тое, што складае сутнасць каго-, чаго-н.

   • Адзінства формы і зместу.

2. Тэма, асноўная сутнасць выкладу, выказвання.

   • З. размовы.
   • З. твора.

3. Пералік раздзелаў, састаўных частак кнігі з указаннем старонак, змешчаны ў канцы ці ў пачатку.

змесці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Метучы, зняць, сцерці, скінуць з паверхні чаго-н.

   • З. пыл з лавы.
   • З. усё на сваім шляху.
   • З. з твару зямлі каго-, што-н. (пераноснае значэнне: знішчыць).

2. Метучы, згрэбці ў адно месца, у кучу.

   • З. смецце ў куток.

|| незакончанае трыванне: змятаць.

|| назоўнік: змятанне.

змесціва назоўнік | ніякі род

Тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н.

• З. клеткі.

змешаны прыметнік

1. Які ўтварыўся шляхам змешвання, скрыжоўвання.

   • Змешаная парода жывёлы.

2. Які складаецца з разнародных элементаў, частак, удзельнікаў.

   • Змешаныя ўгнаенні.
   • З. лес.
   • Змешаная камісія.

|| назоўнік: змешанасць.

змешваць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Тое, што і мяшаць (у 2 знач.).

|| назоўнік: змешванне.

змеявік назоўнік | мужчынскі род

1. Спіралепадобная трубка ў цеплаабменных апаратах.

2. Горная парода зялёнага колеру з рознымі адценнямі.

   • Высакародны з.

|| прыметнік: змеевіковы.

змеяня (змеянё) назоўнік | ніякі род

Дзіцяня змяі.

змова назоўнік | жаночы род

Тайнае пагадненне або ўгавор, дамоўленасць.

• Злачынная з.