Усе словы

закашляцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зайсціся моцным працяглым кашлем.

• З. ад дыму.

закашляць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць кашляць.

закаяцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Даць сабе абяцанне не рабіць што-н.

• З. піць гарэлку.

|| незакончанае трыванне: закайвацца.

закваска назоўнік | жаночы род

Рэчыва, якое выклікае закісанне, браджэнне (напр., дрожджы).

• З. на цеста.
• У іх заўсёды добрая з. (пераноснае значэнне: пра рысы характару, закладзеныя выхаваннем, асяроддзем).

заквітнець дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць квітнець.

• Заквітнелі сады ў Панямонні.

заклад назоўнік | мужчынскі род

1. Аддача (рэчы, маёмасці) у забеспячэнне абавязацельстваў, у пазыку.

   • Аднесці рэч у з.
   • Узяць грошы пад з.
   • Дакумент у закладзе.

2. Рэч, грошы, на якія паспрачаліся.

   • Выйграць з.
   • Ісці ў з. або біцца аб з. (спрачацца на грошы або што-н. іншае).

|| прыметнік: закладны.

• Закладная квітанцыя.

закладка назоўнік | жаночы род

1. гл. закласці і залажыць.

2. Палоска паперы або істужка, якая ўкладаецца ў кнігу, каб адзначыць патрэбную старонку.

   • Кніга з закладкай.

|| прыметнік: закладачны.

закладная назоўнік | жаночы род | устарэлае

Дакумент аб закладзе маёмасці.

закладчык назоўнік | мужчынскі род | устарэлае

Асоба, якая здае ў заклад рэчы, маёмасць.

|| жаночы род: закладчыца.

|| прыметнік: закладчыцкі.

заклапаціць дзеяслоў | закончанае трыванне

Прычыніць клопат.

• Гэта мяне заклапаціла.

|| незакончанае трыванне: заклапочваць.

заклапочаны прыметнік

Ахоплены клопатам, турботай, які выражае клопат, турботу.

• Заклапочаная жанчына.
• З. выгляд.
• Заклапочана (прыслоўе) пазіраць па баках.

|| назоўнік: заклапочанасць.

закласці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пакласці што-н. за што-н. або змясціць куды-н. з пэўнай мэтай.

   • З. рукі за спіну.
   • З. набой у стрэльбу.

2. Заняць, запоўніць прастору чым-н.

   • З. стол кнігамі.
   • З. прабоіну ў сцяне цэглай.

3. Паклаўшы аснову, пачаць будаўніцтва чаго-н.

   • З. фундамент дома.
   • З. сад.
   • З. асновы выхавання дзіцяці (пераноснае значэнне).

4. Пакласці, змясціць для захавання (спецыяльны тэрмін).

   • З. дзесяць ям сіласу на зіму.

5. Уставіць што-н. паміж чым-н., у што-н., каб адзначыць.

   • З. патрэбнае месца ў кнізе закладкай.

6. Аддаць у заклад (у 1 знач.).

   • З. гадзіннік.

7. безасабовая форма: Пра хваравітае адчуванне цяжару ў грудзях, носе, вушах (размоўнае).

   • Заклала вушы.
   • Грудзі заклала.

|| незакончанае трыванне: закладаць і закладваць.

|| назоўнік: закладанне, закладванне і закладка.

закласціся дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пайсці ў заклад, паспрачацца на што-н.

• Я магу з., што ён гэта зрабіў ненаўмысна.

|| незакончанае трыванне: закладацца і закладвацца.

заклеіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Закрыць, змацаваць чым-н. клейкім.

• З. канверт.
• З. вокны на зіму.
• З. ранку пластырам.

|| незакончанае трыванне: заклейваць.

|| назоўнік: заклейванне і заклейка.

заклубіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць клубіцца.

• Пыл заклубіўся.

заключацца дзеяслоў | незакончанае трыванне

Быць сутнасцю чаго-н., зводзіцца да чаго-н.

• У яго словах заключаўся глыбокі сэнс.

заключаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. заключыць.

2. што. Утрымліваць у сабе, мець у сваім складзе.

   • Кніга заключае ў сабе многа цікавага.

заключны прыметнік

Апошні, завяршальны.

• З. канцэрт.
• Заключнае слова.

заключыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. са злучнікам «што» і без дапаўнення. Зрабіць вывад.

   • Урач заключыў, што ў хворага запаленне лёгкіх.

2. Прыняць, падпісаць.

   • З. пагадненне.
   • З. дагавор.

|| незакончанае трыванне: заключаць.

|| назоўнік: заключэнне.

заключэнне назоўнік | ніякі род

1. гл. заключыць.

2. Сцверджанне, якое з’яўляецца вывадам з чаго-н.

   • Прыйсці да заключэння.
   • З. эксперта.

3. Апошняя частка, канец чаго-н.

   • Цікавае з. п’есы.

Фразеалагізм:

• У заключэнне — пад канец, заканчваючы што-н.

закляваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Клюючы, забіць або замучыць, задзяўбці.

   • Варона заклявала гусяня.

2. пераноснае значэнне: Замучыць нападкамі, прыдзіркамі (размоўнае).

закляпаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Распляскаць канец заклёпкі, шпяня і пад., змацоўваючы імі што-н.

• З. болт.

|| незакончанае трыванне: заклёпваць.

|| назоўнік: заклёпванне і заклёпка.

|| прыметнік: заклёпачны.

закляты прыметнік

Непрымірымы, вечны (пра ворага, праціўніка).

• З. вораг.

закляцце назоўнік | ніякі род | устарэлае

Тое, што і заклінанне (у 2 знач.), клятва, зарок.

• Даў сабе з. не рабіць глупства.

заклёпка назоўнік | жаночы род

1. гл. закляпаць.

2. множны лік: -пак. Металічны шпень, які замацаваны або якім замацоўваюць.

|| прыметнік: заклёпачны.

заклік назоўнік | мужчынскі род

1. Кліч, прызыўны гук. Птушыны з.

2. Запрашэнне, просьба прыйсці, з’явіцца куды-н.

   • Пачуць чый-н. з.
   • Адгукнуцца на чый-н. з.
   • З. на дапамогу.

3. Зварот, які ў лаканічнай форме выражае кіруючую ідэю, палітычнае патрабаванне; лозунг.

|| прыметнік: заклікавы.

заклікальны прыметнік

Які заклікае, заве.

• З. звон.

заклікаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Паклікаць, запрасіць куды-н.

   • З. у госці.
   • З. у хату.

2. каго-што да чаго, на што. Звярнуцца з заклікам зрабіць што-н., прыняць удзел у чым-н.

   • З. выбаршчыкаў аддаць галасы за кандыдатаў у дэпутаты.
   • З. да барацьбы або на барацьбу.
   • Ен закліканы быць пісьменнікам (пераноснае значэнне: мае прызванне да літаратурнай творчасці).
   • З. каго (што) да чаго.
   • Запатрабаваць паводзіць сябе так або інакш.
   • З. да парадку.

|| незакончанае трыванне: заклікаць.

заклінавацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Перастаць рухацца ў выніку пашкоджання, шчыльнага прыціскання да чаго-н.

• Затвор вінтоўкі заклінаваўся.

|| незакончанае трыванне: закліноўвацца.

заклінаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

Замацаваць пры дапамозе кліна.

• З. тапарышча.

|| незакончанае трыванне: закліноўваць.

|| назоўнік: закліноўванне.

заклінальнік назоўнік | мужчынскі род

Той, хто заклінае (у 2 знач.).

• З. змей.

|| жаночы род: заклінальніца.

заклінанне назоўнік | ніякі род

1. гл. заклінаць.

2. У народных уяўленнях: магічныя словы, якімі заклінаюць (у 2 знач.).

   • Гаварыць заклінанні.

заклінаць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Настойліва прасіць, маліць аб чым-н.

   • З. памяццю бацькоў.

2. У прымхлівых людзей: падпарадкоўваць сабе сілай магічных слоў, малітваў.

   • З. змей.
   • З. скарб.

|| назоўнік: заклінанне.

|| прыметнік: заклінальны.

заколка назоўнік | жаночы род

Шпілька для валасоў.

закон назоўнік | мужчынскі род

1. Сувязь і ўзаемазалежнасць якіх-н. з’яў аб’ектыўнай рэчаіснасці.

   • З. развіцця прыроды.
   • Законы класавай барацьбы.
   • З. нераўнамернага развіцця капіталізму.

2. Пастанова дзяржаўнай улады, якая мае найвышэйшую юрыдычную сілу.

   • Канстытуцыя — асноўны з. суверэннай дзяржавы.
   • Кодэкс законаў аб працы.
   • Рабіць па закону.

3. Агульнапрынятае правіла, тое, што прызнаецца абавязковым.

   • Загад камандзіра — з. для падначаленых.

закона прыстаўка

Першая частка складаных слоў, якая ўказвае на адносіны да закона, законаў і пішацца, калі націск у другой частцы падае не на першы склад, напр. законапарадак, законапраект.

законапалажэнне назоўнік | ніякі род

Закон або сукупнасць законаў (у 2 знач.) у якой-н. галіне права.

законапраект назоўнік | мужчынскі род

Праект закона (у 2 знач.).

законнасць назоўнік | жаночы род

1. гл. законны.

2. Няўхільнае выкананне законаў, становішча, пры якім грамадскае жыццё і дзейнасць забяспечваюцца законамі.

законны прыметнік

1. Які адпавядае закону (у 2 і 3 знач.), грунтуецца на законе (у 2 і 3 знач.).

   • З. дакумент.
   • З. прыём барацьбы. На законных падставах.

2. пераноснае значэнне: Цалкам зразумелы і дапушчальны, абгрунтаваны.

   • З. папрок.

|| назоўнік: законнасць.

законнік назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

1. Знаўца законаў (у 2 знач.), заканазнавец.

2. Той, хто строга прытрымліваецца закона (у 2 знач.).

|| жаночы род: законніца.

закончаны² прыметнік

Закончанае трыванне — у граматыцы: катэгорыя дзеяслова, што паказвае, як адбываецца названае дзеясловам дзеянне ў часе (напр., завершанае, незавершанае дзеянне); процілегласць - незакончанае трыванне.

закончыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Прыйсці к канцу, завяршыцца, скончыцца.

• Сход закончыўся позна вечарам.
• Жніво закончылася дажынкамі.

|| незакончанае трыванне: заканчвацца.

закончыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Давесці да канца, завяршыць, скончыць.

• З. будаўніцтва.

|| незакончанае трыванне: заканчваць.

закоскі назоўнік

Пачатак касьбы.

• Учора справілі з.

закот назоўнік | мужчынскі род

1. Франтон з тонкага звычайнага чэсанага бярвення.

2. Абрывістае глыбокае месца ў рацэ (размоўнае).

   • Хлопчык трапіў у з. і ўтапіўся.

|| прыметнік: закотны.

• Закотнае акенца.

закрануць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Даткнуцца да каго-, чаго-н. пры руху.

   • Куля закранула косць.
   • З. самалюбства (пераноснае значэнне).

2. пераноснае значэнне: Пры размове, гутарцы спыніцца на чым-н., звярнуць увагу на што-н.

   • З. балючае пытанне.

|| незакончанае трыванне: закранаць.

закрапаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Пачаць крапаць.

• Пад вечар закрапаў дожджык.

закраса назоўнік | жаночы род

Прыправа ў ежу.

• Сала — найлепшая з. для першых страў.
• Няма мяса, то і жук не з. (прыказка).

закрасціся дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пранікнуць куды-н. крадком, употай.

2. пераноснае значэнне Непрыметна паявіцца, узнікнуць.

   • Закралася падазронасць.

|| незакончанае трыванне: закрадацца і закрадвацца.