Усе словы

арагавець дзеяслоў | закончанае трыванне

Зацвярдзець, пакрыцца рагавой луской.

• Скура арагавела.

|| назоўнік: арагавенне.

араграфія назоўнік | жаночы род

Раздзел фізічнай геаграфіі, які вывучае рэльеф зямной паверхні.

|| прыметнік: араграфічны.

аракул назоўнік | мужчынскі род

1. У антычным свеце: жрэц-прадказальнік волі бажаства, які даваў адказы на розныя пытанні.

2. пераноснае значэнне: Пра таго, чые меркаванні прызнаюцца бясспрэчнай ісцінай (іранічны сэнс).

|| прыметнік: аракульскі.

аракчэеўшчына назоўнік | жаночы род

У пачатку 19 ст. ў Расіі: рэжым неабмежаванага паліцэйскага дэспатызму, самавольства ваеншчыны і насілля над народам (ад імя Аракчэеева, міністра-дэспата).

арангутан (арангутанг) назоўнік | мужчынскі род

Буйная чалавекападобная малпа.

|| прыметнік: арангутанавы і арангутангавы.

арандаваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Узяць (браць) у арэнду.

арандатар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто арандуе што-н.

|| жаночы род: арандатарка.

|| прыметнік: арандатарскі.

аранжавы прыметнік

Жоўты з чырванаватым адценнем, як апельсін.

• А. колер.

аранжарэя назоўнік | жаночы род

Цёплае зашклёнае памяшканне для вырошчвання раслін, цяпліца.

|| прыметнік: аранжарэйны.

• Аранжарэйная расліна (таксама пераноснае значэнне: пра далікатнага, распешчанага чалавека; іранічны сэнс).

аранжыраваць дзеяслоў | спецыяльны тэрмін | закончанае і незакончанае трыванне

Перакласці (-кладаць) музычны твор для выканання на іншым інструменце або іншага саставу інструментаў (галасоў).

|| назоўнік: аранжыроўка.

арап назоўнік | мужчынскі род

1. Цемнаскуры чалавек, негр (устарэлае).

2. Ашуканец, жулік (размоўнае устарэлае).

   Браць на арапа (размоўнае неадабральнае) — браць ашуканствам, падманам.

|| жаночы род: арапка.

|| прыметнік: арапскі.

арапнік назоўнік | мужчынскі род

Доўгі паляўнічы бізун з кароткай рукаяткай.

арасіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Пакрыцца кроплямі чаго-н., насыціцца вільгаццю.

• Арасілася зямля.

|| незакончанае трыванне: арашацца.

арасіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Апырскаць кроплямі чаго-н., увільгатніць.

   • Дробны дождж арасіў глебу.

2. Шляхам правядзення каналаў абвадніць, паліць.

   • А. палі.

|| незакончанае трыванне: арашаць.

|| назоўнік: арашэнне.

аратар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто гаворыць прамову, прамоўца; той, хто валодае красамоўствам, майстэрствам слова.

• Сапраўдны а.

|| прыметнік: аратарскі.

аратарстваваць дзеяслоў | іранічны сэнс | незакончанае трыванне

Гаварыць з прэтэнзіяй на красамоўства.

араторыя назоўнік | жаночы род

Вялікі музычна-драматычны твор дая хору, спевакоў-салістаў і аркестра.

|| прыметнік: араторны і аратарыальны.

араты назоўнік | мужчынскі род

Той, хто апрацоўвае, арэ зямлю; земляроб.

• Дзе а. плача, там жняя скача (прыказка).

|| прыметнік: арацкі.

арахіс назоўнік | мужчынскі род

Паўднёвая травяністая алейная расліна сямейства бабовых; земляны арэх, а таксама плод гэтай расліны.

|| прыметнік: арахісавы.

• А. торт (з арахісам).

араць дзеяслоў | незакончанае трыванне

Апрацоўваць зямлю плугам.

• Ой, пайду я лугам, лугам, дзе мой мілы арэ плугам (з народнай творчасці).

|| закончанае трыванне: узараць.

|| назоўнік: аранне і ворыва.

арашальны прыметнік

Які служыць для арашэння, штучнага ўвільгатнення глебы.

• А. канал.

арба назоўнік | жаночы род

Воз (высокі двухколы — у Крыме і на Каўказе або доўгі чатырохколы — на Украіне).

арбалет назоўнік | мужчынскі род

Старацаўняя ручная кідальная зброя ў форме лука.

|| прыметнік: арбалетны.

арбіта назоўнік | жаночы род

1. Шлях руху нябеснага цела, а таксама касмічнага апарата, карабля.

   • А. Марса.

2. пераноснае значэнне, чаго або якая.

   • Сфера дзеяння, распаўсюджання чаго-н.

3. Вочная ўпадзіна, вачніца.

   • Аж вочы павылазілі з арбіт.

|| прыметнік: арбітальны.

арбітр назоўнік | мужчынскі род

1. Суддзя, пасрэднік у спрэчках не судовага характару; трацейскі суддзя.

2. Суддзя ў некаторых відах спартыўных спаборніцтваў.

арбітраж назоўнік | мужчынскі род

Вырашэнне спрэчак не судовага характару арбітрамі, трацейскім судом, а таксама дзяржаўны орган, які займаецца гэтым.

|| прыметнік: арбітражны.

арг прыстаўка

Першая частка складаных слоў у знач.: арганізацыйны, напр. аргкамітэт, аргвывады.

аргамак назоўнік | мужчынскі род

Старажытная назва ўсходніх пародзістых верхавых коней.

|| прыметнік: аргамачны.

арган назоўнік | мужчынскі род

Музычны духавы клавішны інструмент, што складаецца з набору труб, у якія мяхамі напампоўваецца паветра.

|| прыметнік: арганны.

• Арганная музыка.

аргана (аргана-) прыстаўка

Першая частка складаных слоў са знач.:

1. арганічны (у 1 знач.), напр. арганагенны, аргана-мінеральны.
2. які мае адносіны да органаў (у 1 знач.), напр. арганапаталогія, арганапластыка, арганатэрапеўтычны, арганатэрапія (прымяненне з лячэбнай мэтай рэчываў жывёльнага паходжання).

арганізаваны прыметнік

1. Аб’яднаны, згуртаваны, які ўваходзіць у склад якой-н. арганізацыі.

   • А. калектыў.

2. Планамерны, упарадкаваны.

   • А. характар партызанскай барацьбы.

3. Дысцыплінаваны, які дзейнічае дакладна і планамерна.

|| назоўнік: арганізаванасць.

арганізавацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Узнікнуць, з’явіцца, утварыцца.

   • Арганізаваўся новы аддзел.

2. Аб’яднацца для якой-н. мэты.

   • А. на барацьбу за мір.

|| незакончанае трыванне: арганізоўвацца.

арганізаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Заснаваць, стварыць.

   • А. курсы.
   • А. хор.

2. Падрыхтаваць, наладзіць.

   • А. сустрэчу.
   • А. дастаўку газет.

3. Аб’яднаць для якой-н. мэты.

   • А. моладзь.

4. Упарадкаваць што-н.

   • А. свой час.

|| незакончанае трыванне: арганізоўваць.

|| назоўнік: арганізацыя.

арганізатар назоўнік | мужчынскі род

Той, хто арганізоўвае, з’яўляецца ініцыятарам чаго-н.

• А. атрада.

|| прыметнік: арганізатарскі.

• Арганізатарскія здольнасці.

арганізацыйны прыметнік

Які адносіцца да арганізацыі (гл. арганізаваць у 1 знач.), да падрыхтоўкі ажыццяўлення чаго-н.

• А. перыяд.
• Арганізацыйныя расходы.

арганізацыя назоўнік | жаночы род

1. гл. арганізаваць.

2. Арганізаванасць, унутраная дысцыпліна, прадуманы, планамерны парадак. Дакладная а. ў рабоце.

3. Грамадскае аб’яднанне або дзяржаўная ўстанова.

   • Прафсаюзная а.
   • Будаўнічая а.

арганізм назоўнік | мужчынскі род

1. Жывая істота ці расліна з органамі, якія дзейнічаюць зладжана.

   • Развіццё арганізмаў.

2. Сукупнасць фізічных і духоўных уласцівасцей чалавека.

   • Здаровы а.

3. Складанае арганізаванае адзінства.

   • Дзяржаўны а.

|| прыметнік: арганізменны.

арганіка назоўнік | жаночы род | размоўнае

1. Арганічная хімія.

2. Арганічныя ўгнаенні.

   • Вывезці арганіку на палі.

арганіст назоўнік | мужчынскі род

Музыкант, які іграе на аргане.

|| жаночы род: арганістка.

|| прыметнік: арганісцкі.

арганічны прыметнік

1. Які належыць да жывёльнага або расліннага свету, які мае адносіны да арганізмаў (у 1 знач.).

   • А. свет.
   • Арганічная прырода.
   • Арганічная хімія (раздзел хіміі, які вывучае злучэнні, што змяшчаюць у сабе вуглярод).

2. Які датычыцца ўнутранай будовы чалавека, яго арганізма (у 2 знач.), органаў.

   • А. парок сэрца.

3. Які датычыцца самой сутнасці чаго-н., карэнны.

   • Арганічнае адзінства тэорыі і практыкі.

4. пераноснае значэнне: Унутрана ўласцівы каму-н.

   • Арганічнае непрыманне.

|| назоўнік: арганічнасць.

аргатызм назоўнік | мужчынскі род

Слова ці моўны зварот з арго.

аргвывады назоўнік

Скарачэнне: арганізацыйныя вывады — канкрэтныя меры, якія прымаюцца для рэалізацыі якога-н. рашэння.

• Зрабіць а.

арго назоўнік | ніякі род | нескланяльнае

Умоўныя словы і выразы, якія ўжываюцца якой-н. адасобленай ці прафесійнай групай, гуртком і пад. і жаргон.

• Зладзейскае а.

|| прыметнік: аргатычны.

аргон назоўнік | мужчынскі род

Хімічны элемент, газ без колеру і паху (дае сіняватае свячэнне, выкарыстоўваецца ў светлавых рэкламах).

|| прыметнік: аргонавы.

аргумент назоўнік | мужчынскі род

1. Лагічны довад, доказ.

   • Важкі а.

2. У матэматыцы: незалежная пераменная велічыня, ад змены якой залежыць змена другой велічыні (функцыі).

аргументаваць дзеяслоў | закончанае і незакончанае трыванне

Прывесці (-водзіць) доказы, аргументы (у 1 знач.).

|| назоўнік: аргументацыя.

аргументацыя назоўнік | жаночы род

1. гл. аргументаваць.

2. Сукупнасць аргументаў (у 1 знач.).

   • Лагічная а.

|| прыметнік: аргументацыйны.

арда назоўнік | жаночы род

1. У старажытнасці ў цюркскіх вандроўных народаў: род дзяржаўнага аб’яднання.

   • Залатая а.

2. пераноснае значэнне: Натоўп, банда, зграя.

   • Фашысцкія орды.

|| прыметнік: ардынскі.

ардынарац назоўнік | мужчынскі род

Ваеннаслужачы пры камандзіру для службовых даручэнняў.

|| прыметнік: ардынарачны.

ардынарны прыметнік

1. Які нічым асаблівым не вызначаецца, звычайны (кніжнае).

2. У назвах вучоных пасад: штатны; процілегласць экстраардынарны (устарэлае).

   • А. прафесар.