Усе словы

адкрасці дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Украсці тое, што было забрана.

• А. сена.

|| незакончанае трыванне: адкрадваць.

адкроіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Адрэзаць ад цэлага ці кавалка (часцей пра хлеб).

• А. лусту хлеба.

|| незакончанае трыванне: адкройваць.

адкруціцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Раскруціўшыся, аддзяліцца; адшрубавацца.

   • Вяроўка адкруцілася.
   • Адкруцілася гайка.

2. Ухіліцца, хітра вызваліцца ад чаго-н. (размоўнае).

   • А. ад паездкі.

|| незакончанае трыванне: адкручвацца.

адкруціць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Круцячы, аддзяліць, зняць, адшрубаваць.

   • А. дрот.
   • А. гайку.
   • А. кран.
   • Адкруціць галаву (вушы) каму (размоўнае незадав.) — пагроза пакараць, расправіцца.

|| незакончанае трыванне: адкручваць.

адкрыты прыметнік

1. Нічым не загароджаны, не прыкрыты.

   • А. прастор.
   • Адкрытае мора.
   • Смажыць на адкрытым агні.

2. Даступны для ўсіх жадаючых.

   • А. сход.

3. Не тайны, яўны.

   • А. пратэст.
   • Адкрыта (прыслоўе) выступіць з крытыкай недахопаў.
   • Адкрытае галасаванне (падняццем рук, не тайнае).

4. Шчыры, прамы.

   • А. твар.
   • А. характар.

5. Тое, што і разгорнуты.

   • Адкрытая кніга.
   • А. журнал.

6. З вялікім выразам.

   • Адкрытае плацце.

7. Не падземны, з знадворным выхадам пласта.

   • А. спосаб здабычы вугалю.
   • Адкрытае пісьмо — пісьмо каму-н., якое публікуецца ў друку.
   • Адкрытае пытанне — нявырашанае пытанне.
   • Адкрытая рана — рана, якая не зажыла.
   • Адкрыты лоб — вялікі і круты лоб.
   • У адкрытую (ісці, дзейнічаць) (размоўнае) — не ўтойваючы сродкаў і прыёмаў.

|| назоўнік: адкрытасць.

адкрыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Стаць адкрытым (гл. адкрыць у 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8 і 9 знач.).

2. Пра рану: перастаць зажываць, разысціся краямі.

   • Адкрыліся старыя раны.

3. пераноснае значэнне: Стаць бачным, паказацца.

   • Наперадзе адкрыўся цудоўны краявід.

4. Выявіцца, з’явіцца (размоўнае).

   • Адкрылася хвароба.

5. Расказаць пра сябе адкрыта, шчыра, прызнацца ў чым-н.

   • А. свайму сябру.

|| незакончанае трыванне: адкрывацца.

адкрыццё назоўнік | ніякі род

1. гл. адкрыць.

2. Тое, што адкрыта, стала вядомым у выніку даследаванняў і пад., новая ісціна.

   • Навуковае а.
   • А. атамнай энергіі.

адкрыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Тое, што і адчыніць.

   • А. хату.
   • А. вокны.

2. Зрабіць даступным для чаго-н., раскрыць, распячатаць, адкаркаваць і пад.

   • А. кансервы.
   • А. бутэльку.
   • А. пісьмо.

3. Раскрыць, разамкнуць.

   • А. кніжку.
   • А. ноты.
   • А. вочы.

4. Зняць што-н. зверху, агаліць.

   • А. твар.
   • А. грудзі.

5. Увесці ў дзеянне, пусціць што-н.

   • А. газ.
   • А. ваду.

6. Выявіць, паведаміць адкрыта, не тоячыся, што-н.

   • А. праўду.
   • А. свае планы.

7. Даць шырокія магчымасці для развіцця чаго-н.

   • А. дарогу новаму.

8. Пачаць што-н., пакласці пачатак якім-н. дзеянням, дзейнасці.

   • А. сход.
   • А. рахунак.
   • А. тэатральны сезон.
   • А. агонь (пачаць страляць).

9. Устанавіць наяўнасць, існаванне чаго-н.

   • А. залежы вугалю.
   • А. сакрэт.
   • А. Амерыку (пераноснае значэнне: сказаць, аб’явіць тое, што даўно вядома; іранічны сэнс).

|| незакончанае трыванне: адкрываць.

|| назоўнік: адкрыццё і адкрыванне.

адкрэсліць дзеяслоў | закончанае трыванне

Аддзяліць або выдзеліць рыскай.

• А. патрэбны тэкст у кнізе.

|| незакончанае трыванне: адкрэсліваць.

адкукаваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Скончыць, перастаць кукаваць.

   • Адкукавала зязюля.

2. пераноснае значэнне: Адбыць пэўны час у цяжкіх умовах (размоўнае).

   • Дзесяць месяцаў адкукаваў у каталажцы.

адкуль прыслоўе

1. пытальнае. З якога месца, з якой крыніцы.

   • А. едзеце?
   • А. гэта вядома?

2. адноснае. З таго месца (пра якое гаворыцца ў дадзеным сказе).

   • Мы глянулі туды, адкуль пачуліся галасы.

адкуль-небудзь прыслоўе

З якога-н. месца, з якой-н. крыніцы.

• Адкуль-небудзь даведаемся.

адкупшчык назоўнік | мужчынскі род

Уладальнік водкупу.

адкупіцца дзеяслоў | устарэлае | закончанае трыванне

Вызваліцца ад якой-н. залежнасці, ад якіх-н. абавязкаў за плату, хабар і пад. і выкупіць сябе.

• Ледзь адкупіўся.

|| незакончанае трыванне: адкупляцца.

адкупіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Атрымаць права на што-н., заплаціўшы грошы; узяць на водкуп; купіць (устарэлае).

   • А. увесь ураджай.

2. Купіўшы што-н., аддаць замест сапсаванага, згубленага (размоўнае).

   • А. кнігу.

|| незакончанае трыванне: адкупляць.

адкусіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Аддзяліць зубамі або кусачкамі, шчыпцамі.

• А. хлеба.
• А. кавалак дроту.

|| незакончанае трыванне: адкусваць.

адкідаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Адкінуць за некалькі разоў.

• А. дровы з двара.

|| незакончанае трыванне: адкідаць.

адкідны прыметнік

Які адкідваецца, прымацаваны адным краем.

• З адкідным верхам машына.
• Адкідное крэсла.

адкіды назоўнік

Непрыгодныя рэшткі чаго-н., адходы.

• Скрыня для акідаў.
• А. вытворчасці.
• А. грамадства (пераноснае значэнне).

|| прыметнік: адкідны.

адкінуцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Адхіліцца, адваліцца назад тулавам.

   • А. на спінку крэсла.

2. Раптоўна адчыніцца, адпасці, адсунуцца ў бок.

   • Адкінуліся дзверцы.
   • Адкінуліся шторы.

3. Вярнуцца зноў (пра хваробу).

   • Адкінулася гарачка.

4. пераноснае значэнне: Адвярнуцца.

   • Адкінуліся кавалеры, засталася адна.

|| незакончанае трыванне: адкідвацца.

адкінуць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Кінуць убок.

   • А. камень.

2. пераноснае значэнне: Не прыняць, адмовіцца ад чаго-н. (размоўнае).

   • Добрую рэч ніхто не адкіне.
   • А. сумненні.

3. пераноснае значэнне: Атакуючы, прымусіць адступіць.

   • А. ворага далёка назад.

4. Адкрыць, адвесці ўбок, адвярнуць, закінуць назад.

   • А. века скрыні.
   • А. галаву.

5. Зменшыць на пэўную колькасць, адняць.

   • А. сотню рублёў.

6. ас. і безасабовая форма, каго-што.

   • Вярнуцца (пра хваробу).
   • Грып яго адкінуў.

7. Адбіць, стварыць (цень, святло і пад.).

   • Сад адкінуў густы цень.
   • Адкінуць хвост (капыты) (размоўнае) — захварэць, памерці.

|| незакончанае трыванне: адкідваць.

адкіпелы прыметнік

Які згус, ссеўся пры кіпенні.

• Адкіпелае малако.

адкіпець дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Згуснуць, ссесціся ад кіпення.

   • Малако адкіпела.

2. пераноснае значэнне: Супакоіцца, уціхнуць.

   • Адкіпела на сэрцы (безасабовая форма).

|| незакончанае трыванне: адкіпаць.

адлавіць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Скончыць лавіць.

2. Злавіць, вылавіць (спецыяльны тэрмін).

   • А. шмат рыбы.

|| незакончанае трыванне: адлоўліваць.

|| назоўнік: адлоўліванне і адлоў.

адлажыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і адкласці (у 1 і 2 знач.).

адламацца дзеяслоў | закончанае трыванне

Ломячыся, зламаўшыся, адпасці.

• Ручка дзвярэй адламалася.

|| незакончанае трыванне: адломлівацца і адломвацца.

адламаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Ломячы, зламаўшы, аддзяліць.

• А. кавалак хлеба.

|| незакончанае трыванне: адломліваць і адломваць.

адлегласць назоўнік | жаночы род

Прастора, якая раздзяляе два пункты, прамежак паміж чым-н.

• Велізарная а. раздзяляе нас.
• Трымаць на адлегласці (таксама пераноснае значэнне: не дапускаць блізкасці, збліжэння з кім-н.).

адлеглы прыметнік

Аддалены (у прасторы, часе, па ступені развіцця).

адлегчы дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Знікнуць, перастаць адчувацца (пра трывогу, боль і пад.).

   • Боль ад сэрца адлёг.
   • Сэрца не камень, адляжа (прыказка).
   • На душы адлягло (безасабовая форма).

2. Спасці, паменшаць (пра холад, мароз).

   • Мароз адлёг.
   • Пад раніцу адлегла, пацяплела (безасабовая форма).

|| незакончанае трыванне: адлягаць.

адлежацца (адляжацца) дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Паляжаўшы, адпачыць, аднавіць сілы, акрыяць (пасля хваробы, стомы і пад.).

• Адляжаўся ў бальніцы, паправіўся.

|| незакончанае трыванне: адлежвацца.

адлежаць (адляжаць) дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Лежачы доўга або ў нязручнай позе, выклікаць зняменне якой-н. часткі цела.

   • А. руку.
   • А. бакі.

2. Хварэючы, праляжаць пэўны час у пасцелі (размоўнае).

   • Адляжаў тыдзень у бальніцы.

|| незакончанае трыванне: адлежваць.

адлезці дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Перастаць чапляцца, адчапіцца.

• Адлезь ты ад яго!

адлетаваць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пражыць, перажыць лета.

адлетаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Скончыць лётаць.

   • Ён сваё адлётаў.

2. Прабыць у авіяцыі, пралётаць пэўны час (размоўнае).

   • Дзесяць гадоў адлётаў.

адложысты прыметнік

Пакаты, адхонны, не круты.

• А. бераг рэчкі.

адломак назоўнік | мужчынскі род

Адламаны кавалак чаго-н. і абломак.

• А. старога свету (пераноснае значэнне: астатак).

адлучыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Пакінуць якое-н. месца на нейкі час; часова выйсці.

   • А. на мінутку з дому.

2. Аддзяліцца, адысці ад каго-, чаго-н.

   • А. ад калоны людзей.

|| незакончанае трыванне: адлучацца.

|| назоўнік: адлучка.

• Самавольная а.

адлучыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Аддзяліць ад каго-, чаго-н., адасобіць.

• А. авечку ад чарады.
• А. ад царквы (прызнаць чужым царкве).
• Пясок адлучыў частку возера.

|| незакончанае трыванне: адлучваць і адлучаць.

|| назоўнік: адлучэнне.

адлушчыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Лушчачыся, адваліцца, адпасці.

|| незакончанае трыванне: адлушчвацца.

адлюстраванне назоўнік | ніякі род

1. гл. адлюстраваць.

2. Адбітак прадмета на гладкай люстраной паверхні.

   • А. дрэў у вадзе.

3. Адбітак у нашай свядомасці з’яў аб’ектыўнай рэальнасці.

   • Навуковая тэорыя адлюстравання.

4. Тое, што ўвасабляецца ў мастацкіх вобразах і малюнках.

   • А. жыцця ў мастацкім творы.

5. Тое, што з’яўляецца вонкавым выяўленнем чаго-н. і адбітак.

   • Убачыць а. радасці ў вачах.

адлюстравацца дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Даць, атрымаць адлюстраванне на гладкай бліскучай паверхні.

   • Адлюстраваўся месяц у вадзе.

2. Адбіцца ў свядомасці чалавека ў форме вобразаў і паняццяў.

3. Увасобіцца ў мастацкіх вобразах, праявіцца.

   • Жыццё найлепш адлюстравалася ў кнізе паэта.

4. (1 і 2 не ўжыв.). Выявіцца, атрымаць знешняе праяўленне.

   • На твары адлюстраваўся страх.

|| незакончанае трыванне: адлюстроўвацца.

адлюстраваць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. што. Узнавіць, перадаць чый-н. вобраз на сваёй люстраной паверхні.

   • Возера адлюстравала кроны пышных дрэў.

2. Перадаць у вобразах або паняццях аб’ектыўную рэальнасць.

3. Ахарактарызаваць, перадаць сутнасць, змест, унутраныя асаблівасці чаго-н.

   • Чалавек стараўся падабраць такія словы, якія б дакладна адлюстравалі яго душэўны стан.

4. Увасобіць у мастацкіх вобразах, паказаць, намаляваць.

   • А. жыццё народа ў рамане.

|| незакончанае трыванне: адлюстроўваць.

|| назоўнік: адлюстраванне.

адляпіцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і адклеіцца. Адляпілася марка. || незакончанае трыванне: адлеплівацца і адляпляцца.

адляпіць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і адклеіць.

• А. наклейку.

|| незакончанае трыванне: адлепліваць.

адлятаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Скончыць лятаць.

2. Прабыць у авіяцыі, у лётным саставе пэўны час.

   • Пятнаццаць гадоў адлятаў.

адляцецца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Летучы, перамясціцца, аддаліцца на пэўную адлегласць.

• Варона крыху адляцелася і села.

|| незакончанае трыванне: адлятацца.

адляцець дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Летучы, перамясціцца, аддаліцца ад каго-, чаго-н. на пэўную адлегласць.

   • А. на 10 кіламетраў.

2. Паляцець; пакінуць якое-н. месца, вылецеўшы.

   • Адляцелі буслы ў вырай.

3. пераноснае значэнне Адысці, мінуць, знікнуць (кніжнае).

   • Дні дзяцінства адляцелі.

4. Адскочыць убок ад моцнага ўдару, штуршка (размоўнае).

   • Мячык адляцеў ад сцяны.

5. Адарвацца, адпасці (пра што-н. прымацаванае; размоўнае).

   • Наклейка адляцела.

|| незакончанае трыванне: адлятаць.

адлётны прыметнік

1. Які адлятае на новае месца; пералётны.

   • Адлётныя птушкі.

2. Перыяд, у які птушкі адлятаюць у вырай.

   • Набліжаецца а. час.

адліга назоўнік | жаночы род

Пацяпленне зімой (ранняй вясной) пасля марозу (з тэмпературай вышэй нуля).

• Цёплы вецер прынёс адлігу.

|| прыметнік: адліжны.