Усе словы

абшмуляць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

1. Шмуляючы, выцерці, падраць (пра вопратку).

   • А. локці.

2. Тое, што і абмуляць.

   • А. ногі.

|| незакончанае трыванне: абшмульваць.

абшнарыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Пільна, уважліва абшукаць.

• А. усе закуткі.

|| незакончанае трыванне: абшнарваць.

абшнырыць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Тое, што і абшнарыць.

• А. усе куткі.

|| незакончанае трыванне: абшнырваць.

абшукаць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Зрабіць вобыск дзе-н., у каго-н.

   • А. кватэру.
   • А. арыштаванага.

2. Шукаючы, агледзець усё старанна.

   • А. усе кішэні.
   • А. лес.

|| незакончанае трыванне: абшукваць.

абшчына назоўнік | жаночы род

1. Даўней: самакіравальная арганізацыя жыхароў якой-н. тэрытарыяльнай адзінкі.

   • Сялянская а.
   • Тарадская а.

2. Добраахвотнае аб’яднанне для сумеснай дзейнасці; садружнасць, брацтва, арганізацыя.

   • А. хрысціян.

|| прыметнік: абшчынны.

абшыванка назоўнік | жаночы род

Лодка з дошак, у адрозненне ад чаўна, які выдзёўбваецца з суцэльнага ствала дрэва.

• Пераплыць на абшыванцы Дняпро.

|| прыметнік: абшываначны.

абшыць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Прышыць па краях або паверхні; зашыць у што-н.

   • А. паліто футрам.
   • А. пасылку палатном.

2. Абабіць дошкамі, бляхай і пад.

   • А. хату.

3. Пашыць адзенне для ўсіх, многіх або ўсё неабходнае для каго-н. (размоўнае).

   • А. усю сям’ю.

|| незакончанае трыванне: абшываць.

|| назоўнік: абшыванне і абшыўка.

|| прыметнік: абшывачны.

• Абшывачныя матэрыялы.

абшыўка назоўнік | жаночы род

1. гл. абшыць.

2. Тое, чым абшыта што-н.

   • Футравая а.

|| прыметнік: абшывачны.

абшэрхлы прыметнік | размоўнае

Крыху абсохлы, зацвярдзелы.

• Абшэрхлая зямля.

абшэрхнуць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Крыху абсохнуць зверху, зацвярдзець.

• Зямля абшэрхла на ветры.

абшэўка назоўнік | жаночы род

Ніжняя прышыўная частка ў адзенні, манжэта.

|| прыметнік: абшэвачны.

абы² часціца

1. Надае значэнне непаўнацэннасці дзеянню, прадмету, паслабляе патрабаванні да дзеяння, прадмета.

   • Яму абы сказаць.

2. Ужыв. ў сказах, якія выражаюць пажаданне чаго-н.

   • Абы яны згадзіліся прыехаць.

абы-адкуль прыслоўе

Усё роўна адкуль.

• Абы-адкуль не браць цытат!

абы-дзе прыслоўе

Дзе папала, дзе ўздумаецца.

• Бадзяцца абы-дзе.

абы-калі прыслоўе

Усё роўна калі, хоць калі.

• Прыходзь абы-калі.

абы-колькі займеннік

Усё роўна колькі; колькі можна.

абы-куды прыслоўе

Куды папала, куды-небудзь.

• Ехаць абы-куды.
• На экскурсію паслалі не абы-куды, а ў сталіцу.

абы-хто займеннік

1. Хто-н., хто папала, любы, кожны.

   • Гэту работу абы-хто можа зрабіць.

2. (з адмоўем). Пра асобу, якая чым-н. вьшзяляецца сярод іншых.

   • Ён не абы-хто!

абы-чый займеннік

Чый-н., чый папала.

абы-што займеннік

1. займеннік: няпэўны. Што-н., што папала.

   • Наесца абы-чаго, а потым вярзе абы-што (з народнай творчасці).

2. у знач. назоўнік: Глупства, абсурд, непатрэбшчына (размоўнае).

   • Пакінь гаварыць абы-што.

абы-як прыслоўе

Як папала, неахайна, нядбала.

• Склалі хату абы-як.

абы-які прыметнік | займеннік

1. Якінебудзь, які папала.

   • Абы-якая замінка яго хвалявала.

2. Звычайны, усякі (размоўнае).

   • Хадзіць у абы-якіх ботах саромеўся, а на лепшыя грошай не было.

абывацель назоўнік | мужчынскі род

1. Сталы жыхар якой-н. мясцовасці (устарэлае).

   • А. горада.
   • Сельскі а.

2. Чалавек, які жыве дробнымі асабістымі інтарэсамі.

   • Ператварыцца ў абывацеля.

|| жаночы род: абывацелька.

|| прыметнік: абывацельскі.

• А. настрой.

абывацельшчына назоўнік | жаночы род | пагардлівае

Вузкасць інтарэсаў, коснасць, адсутнасць грамадскага кругагляду.

• Трапіць у балота абывацельшчыны.

абыграць дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Перамагчы каго-н. у гульні.

   • А. у шахматы.

2. што. Наладзіць гучанне музычнага інструмента, пайграўшы на ім нейкі час (спецыяльны тэрмін).

   • А. скрыпку.

3. Выкарыстаць у сваіх мэтах для стварэння большага ўражання (размоўнае).

   • А. слова.

|| незакончанае трыванне: абыгрываць.

абыдзеншчына назоўнік | жаночы род | пагардлівае

Усё звычайнае, шэрае, коснае, пазбаўленае грамадскіх інтарэсаў.

• Надакучыла а.

абылгаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Узвесці паклёп, абгаварыць каго-н.

• А. сумленнага чалавека.

абымшыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Перакласці мохам бярвенне ў зрубе; пазатыкаць мохам шчыліны ў сценах.

• А. хату.

абымшэлы прыметнік

Які аброс, пакрыўся мохам.

• Абымшэлая страха.

абымшэць дзеяслоў | закончанае трыванне

Абрасці мохам.

• Страха хаты абымшэла.

абыржавелы прыметнік

Пакрыты ржой, іржавы.

• Абыржавелае жалеза.

абыржавець дзеяслоў | закончанае трыванне

Пакрыцца ржой.

• Металічны дах абыржавеў.

абысці дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Прайсці, акружаючы, агібаючы ці абмінаючы каго-, што-н.

   • А. возера.
   • А. фланг праціўніка.
   • А. таварыша па службе (пераноснае значэнне: пакінуць без павышэння).
   • А. вострае пытанне (пераноснае значэнне: наўмысна абмінуць).
   • А. закон (пераноснае значэнне: не прыняць пад увагу).

2. Прайсці па ўсёй прасторы чаго-н.

   • А. ўсё поле.

3. Пабываць у многіх месцах, у многіх.

   • А. знаёмых.
   • А. ўсе кватэры.
   • Чутка абышла ўсю вёску (пераноснае значэнне).

4. Абагнаць, апярэдзіць (размоўнае).

   • А. саперніка ў спартыўных спаборніцтвах.

5. пераноснае значэнне: каго (што). Ашукаць, перахітрыць (размоўнае).

   • А. начальства.
   • За вярсту абысці каго-што (размоўнае) — не мець жадання сустрэцца з кім-, чым-н., убачыць каго-, што-н.

|| незакончанае трыванне: абыходзіць і абходзіць.

|| назоўнік: абыходжванне, абыход і абход.

абысціся дзеяслоў | закончанае трыванне

1. Задаволіцца тым, што ёсць; здолець пажыць без каго-, чаго-н.

   • Без іх абыдземся.

2. Так ці інакш паставіцца да каго-, чаго-н.

   • А. па-людску з чалавекам.
   • Несправядліва абышліся з супрацоўнікам.

3. Запатрабаваць пэўных расходаў, якіх-н. затрат.

   • Паліто нядорага абышлося.
   • Паездка на мора абышлася ў капеечку (дорага).

4. Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца.

   • Усё абышлося добра.

|| незакончанае трыванне: абыходзіцца і абходзіцца.

|| назоўнік: абыходжанне.

абыход назоўнік | мужчынскі род

1. гл. абысці.

2. Тое, што і абыходак (у 1 і 3 знач.).

абыходак назоўнік | мужчынскі род

1. Патрэбы штодзённага жыцця.

   • Мець грошы на а.

2. Неабходныя рэчы, абстаноўка (размоўнае).

   • Купіць а.

3. Карыстанне, ужытак.

   • Літаратура ўвайшла ў навуковы а.
   • На першы абыходак (размоўнае) — на першы час, на першую патрэбу.

абыходжанне назоўнік | ніякі род

1. Выяўленне сваіх адносін, манера паводзін у дачыненні да каго-н.

   • Просты ў абыходжанні.
   • Далікатнае а.

2. Уменне карыстацца чым-н.

   • Умелае а. з інструментам.

абыходзіць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. гл. абысці.

2. пераноснае значэнне, каго-што і без дапаўнення.

   • Кранаць пачуцці, хваляваць, турбаваць.
   • Гэта яго не абыходзіла.

абыходлівы прыметнік

Ветлівы, далікатны ў абыходжанні.

• Абыходлівая і ласкавая медсястра.

|| назоўнік: абыходлівасць.

абыякавы прыметнік

Які не выяўляе ніякай цікавасці да каго-, чаго-н., безуважны, раўнадушны да ўсяго.

• А. да людзей чалавек.
• Абыякавыя адносіны да працы.

|| назоўнік: абыякавасць.

абюракраціцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць бюракратам.

• Нешта ж ты вельмі хутка абюракраціўся.

|| незакончанае трыванне: абюракрачвацца.

абюракраціць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Зрабіць бюракратам, бюракратычным.

• А. работу канцылярыі.

|| незакончанае трыванне: абюракрачваць.

абяднелы прыметнік

Тое, што і збяднелы.

|| назоўнік: абяднеласць.

абядніць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і збядніць.

• А. глебу.
• А. вобраз рамана.

|| незакончанае трыванне: абядняць.

абязболіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць бязбольным.

• А. зуб замарожваннем.

|| незакончанае трыванне: абязбольваць.

|| назоўнік: абязбольванне.

абязвечыцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і знявечыцца.

|| незакончанае трыванне: абязвечвацца.

абязвечыць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і знявечыць.

|| незакончанае трыванне: абязвечваць.

абязводзець дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць бязводным.

• Пустыня абязводзела.

абязводзіць дзеяслоў | закончанае трыванне

Зрабіць бязводным.

• А. драўніну.
• А. арганізм.

|| незакончанае трыванне: абязводжваць.

|| назоўнік: абязводжванне.

абязволець дзеяслоў | закончанае трыванне

Стаць бязвольным; страціць здольнасць валодаць сабою.

• Без працы чалавек абязволеў.